Μυρτώ Παπαθανασίου: Η Λαρισαία σοπράνο διεθνούς φήμης μιλά για την καριέρα και τη δική της Λάρισα

Η Λαρισαία σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου είναι από τις γυναίκες ή πιο σωστά από τους ανθρώπους που η επιτυχημένη σταδιοδρομία και η αναγνώρισή της σε διεθνές επίπεδο πυροδοτεί το συλλογικό ασυνείδητο μιας πόλης ολόκληρης που χαίρεται για τα επιτεύγματα της και υιοθετεί ένα μέρος της επιτυχίας της. Οι Λαρισαίοι την αποκαλούν «Μυρτώ» νιώθοντας οικειότητα να την προσφωνούν με το μικρό της όνομα, ακόμη και εκείνοι που δεν την γνωρίζουν προσωπικά.

Πόσο πιθανό είναι άλλωστε, και πόσο συχνό μια κοπέλα από μια επαρχιακή πόλη να κάνει διεθνή καριέρα στο κλασικό τραγούδι και να πρωταγωνιστεί στις σκηνές των μεγαλύτερων λυρικών θεάτρων ανά τον κόσμο; Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, Όπερα Γκαρνιέ του Παρισιού, Όπερα του Τόκιο και του Σίδνεϋ, Κρατικές Όπερες της Βιέννης, του Βερολίνου, του Μονάχου, της Ζυρίχης, της Ρώμης, της Βερόνας, των Βρυξελλών, του Μόντρεαλ, της Μπολόνια, της Γένοβας… μια λίστα που συνεχώς μεγαλώνει…

Συνέντευξη στην Εύη Μποτσαροπούλου

Η Μυρτώ Παπαθανασίου μιλά στο onlarissa.gr για την απόφασή της να ασχοληθεί με το κλασικό τραγούδι, για την καριέρα που ακολούθησε, για τους ανθρώπους που σημάδεψαν την πορεία της, για τα «όχι» που είπε. Εξηγεί γιατί η όπερα παραμένει σύγχρονη και περιγράφει τα παιδικά της χρόνια στη Λάρισα, τη Λάρισα του σήμερα και τον πολιτισμό που η πόλη παράγει.

Κυρία Παπαθανασίου μεγαλώσατε μέσα στη μουσική από πολύ μικρή, σωστά;

Ναι, ακριβώς. Οι γονείς μου ήταν και οι δύο ερασιτέχνες χορωδοί, μέσα στη χορωδία γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν, οπότε υπήρχει πάντα γύρω μας μουσική και αυτό επηρέασε την επαγγελματική μας εξέλιξη και τη δική μου και της αδερφής μου. Η αδερφή μου είναι βιολοντσελίστα στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

Εγώ από τεσσάρων ετών χρονών ήμουν στην παιδική χορωδία Λάρισας του Δημήτρη Καρβούνη και μετά ξεκίνησα πιάνο στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας. Τα σχολικά χρόνια και ειδικά η εφηβεία ήταν δύσκολη περίοδος, καθώς έπρεπε να συνδυάσω το πιάνο και τις λοιπές μουσικές μου ενασχολήσεις με το σχολείο. Δυστυχώς, δεν υπήρχε τότε το Μουσικό Γυμνάσιο… Έπρεπε συνεχώς να κρατάω χρόνο από το παιχνίδι για να μπορέσω να αφοσιωθώ στη μουσική.

Υπήρξε κάτι σαν ορόσημο, κάποια στιγμή καθοριστική για την επιλογή σας να ασχοληθείτε με το κλασικό τραγούδι;

Νομίζω ότι πάντα με γοήτευε η σκέψη του τραγουδιού· αγαπούσα την αίσθηση της σκηνής και γενικά τη χρήση της φωνής. Άκουγα από μικρή δίσκους με όπερες. Στα φοιτητικά μου όμως χρόνια, σπούδαζα μουσικολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και παράλληλα στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης από όπου αποφοίτησα με βραβεία και επαίνους, αποφάσισα πιο οριστικά να ασχοληθώ με το κλασικό τραγούδι. Με κέρδισε περισσότερο από τη θεωρητική κατεύθυνση. Μετά ακολουθεί το διάστημα που ψάχνεις να βρεις τον τρόπο που θα υλοποιήσεις την απόφασή σου…

Έφυγα κατευθείαν για Μιλάνο. Στην αρχή ήμουν εκεί χωρίς υποτροφία. Η υποτροφία ήρθε ένα χρόνο μετά από το Σύλλογο Φίλων Μουσικής του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Κι εκείνη η περίοδος ήταν δύσκολη… Εκεί όμως τελειοποίησα την τεχνική μου· είχα την αίσθηση ότι υπήρχαν αρκετές ελλείψεις για να διορθώσω στη φωνή μου. Άλλωστε, πάντα δουλεύεις διαρκώς πάνω στο όργανό σου και η φωνή όσο μεγαλώνεις, αλλάζει, ωριμάζει. Πρέπει να συντονίζεσαι και να σέβεσαι αυτή την εξέλιξη. Επίσης, όταν είσαι νέος καλό είναι να μην επιλέγεις πολύ βαρείς και απαιτητικούς ρόλους, να μάθεις να σέβεσαι το όργανό σου και το ρεπερτόριό σου να μεγαλώνει σιγά σιγά. Το πιο σημαντικό είναι να βρεις έναν πολύ καλό δάσκαλο και έναν πιανίστα coach που να σε προπονούν σωστά· να ακούς τη γνώμη του δασκάλου, να μπορείς να τον εμπιστευτείς για να αφεθείς. Εγώ ακολουθούσα παράλληλα πάντα και το ένστικτό μου.

Έχετε αναφερθεί σε συνεντεύξεις σας ότι ήταν σημαντικά τα «όχι» που είπατε στη διαδρομή της καριέρας σας. Ήταν το ένστικτο που σας καθοδηγούσε; Πιστεύετε στην πολυτέλεια του «όχι»;

Ναι, και δεν το μετανιώνω… Σου δίνεται πάντα μια ευκαιρία για κάτι άλλο. Τις περισσότερες φορές αισθανόμουν ότι κάποιοι ρόλοι ή συνεργασίες δεν ήταν οι σωστές επιλογές για τη συγκεκριμένη περίοδο. Μπορεί να το έχω μετανιώσει για ένα ρόλο, αλλά πάλι δεν ήταν κάτι κομβικό στην εξέλιξη της διαδρομής μου.

Νομίζω ότι έχω κάνει σωστές επιλογές…

Πόσο σύγχρονη είναι η Όπερα;

Παραμένει ξεκάθαρα σύγχρονη γιατί διαπραγματεύεται πράγματα που μας απασχολούν και σήμερα… Έναν έρωτα με άσχημο τέλος, πολιτικές καταστάσεις και μοντέλα όπως στην αρχαία τραγωδία. Άλλωστε, η αναβίωση της Όπερας που ξεκίνησε από τη Φλωρεντία εμπεριείχε την αναβίωση του αρχαίου δράματος. Έχει άμεση σχέση με την πολιτική, το μίσος, την έχθρα, τα ζητήματα του έρωτα· έχει αδιέξοδα αλλά και κωμικά στοιχεία τη καθημερινότητας της ζωής.

Σήμερα, οι σκηνοθεσίες είναι πιο σύγχρονες και μοντέρνες. Για παράδειγμα, η Τόσκα που ανεβάσαμε στις Βρυξέλλες φέτος τον Ιούνιο, είχε μια νέα ματιά. Πρέπει όμως πάντα να «πατάει» στον βασικό κορμό του έργου, αν είναι πολύ μοντέρνα η σκηνοθεσία δεν υπηρετεί μια νέα ματιά και κυρίως την ουσία. Είναι απλά μια «μοντερνιά» για να τραβήξει την προσοχή και να εντυπωσιάσει. Το πάντρεμα του νέου στοιχείου με την πλοκή του έργο μπορεί να αποδίδεται μέσα από τα κοστούμια, για παράδειγμα, και έτσι να ενισχύονται οι σχέσεις με το σήμερα που εξακολουθεί να ασχολείται με τα ίδια θέματα.

Πως προσεγγίζεται ένα ρόλο;

Μετά την πρώτη ανάγνωση του ρόλου, αφήνω ελεύθερο τον εαυτό μέσα σε αυτό το κανάλι που δημιουργείται, αφήνομαι στη ροή του ρόλου με την καθοδήγηση του σκηνοθέτη βέβαια πάντα. Αν είσαι τυχερός και έχεις ένα πολύ καλό μαέστρο η διαδικασία απογειώνεται. Είναι σημαντικό να έχεις χημεία με τον σκηνοθέτη και τον μαέστρο.

Αρχίζω να εμβαθύνω στο ρόλο όταν τον προβάρω στη σκηνή του θεάτρου. Είναι καθοριστικές οι πρόβες στη σκηνή. Πριν από αυτές έχεις βέβαια προετοιμαστεί, έχεις απομνημονεύσει τα λόγια… Αλλά, κάθε πρόβα είναι ένα σκάψιμο πάνω στο ρόλο, όπου πας κάθε φορά κι ένα στρώμα πιο κάτω.

Ποιοι ήταν οι σκηνοθέτες και οι μαέστροι που σας σημάδεψαν;

Ο Φράνκο Τζεφιρέλι ως σκηνοθέτης και ο μαέστρος Gianluigi Gelmetti, ο οποίος πέθανε πολύ πρόσφατα. Ο Τζεφιρέλι με την «Τραβιάτα» υπήρξε καθοριστικός για μένα. Πήρε το ρόλο και πήγε πολύ βαθιά στην ουσία. Όταν το ντεμπούτο πάει καλά και στο μέλλον κάθε φορά που θα παίζεις τον ίδιο ρόλο θα πηγαίνει καλά· αυτό συμβαίνει γιατί είναι πολύ καθοριστική η πρώτη επαφή και σου γίνεται βίωμα, σου αφήνει έντονο αποτύπωμα.

Ο Τζεφιρέλι με είχε αγαπήσει πάρα πολύ. Στην πρώτη επαφή με την Τραβιάτα το 2007, κάναμε συχνά πρόβες, εγώ και ο τενόρος στο σπίτι του. Ήταν πολύ ιδιαίτερη κατάσταση, μας έκανε να δεθούμε. Αν και δεν είναι ένας άνθρωπος που λέει μεγάλα λόγια, μετά την πρεμιέρα ήρθε με ένα κουτάκι και μου είπε «Cara, αυτό είναι για σένα»· ήταν ένα δαχτυλίδι. Δεν το περίμενα ποτέ ένα τέτοιο δώρο… Ήταν πολύ γενναιόδωρος με αυτούς που ήθελε, αλλά μπορούσε να γίνει στριφνός και αυστηρός με κάποιους…

Συνεργαστήκαμε ξανά το 2008 με τους «Παλιάτσους» και μετά κάναμε «Τόσκα» και «Φάλσταφ», ήταν αρκετά μεγάλος πλέον και δεν ερχόταν πολύ στις πρόβες…

Έχετε παίξει σε πολύ σημαντικά θέατρα. Ξεχωρίζεται κάποιο; Ή και κάποιο που θα θέλατε να ανεβείτε στη σκηνή του και δεν έχει γίνει ακόμη πραγματικότητα;

Κάθε θέατρο έχει το δικό του κοινό και τη δική του ατμόσφαιρα, τη δική του βαρύτητα. Ήταν σπουδαίες εμπειρίες στο Covent Garden, στην όπερα Garnier  του Παρισιού, στη Μετροπόλιταν Όπερα στη Νέα Υόρκη, αλλά και στην Όπερα Λα Μονέ των Βρυξελλών με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της όπερας να με λατρεύει, στη Ρώμη φυσικά με την «Τραβιάτα» σε σκηνοθεσία Τζεφιλέρι, στην Κρατική Όπερα της Βιέννης… Όλα αυτά είναι θέατρα έχουν πολύ υψηλά στάνταρτ και υπήρξαν υπέροχες εμπειρίες.

Δεν έχω παίξει ακόμη στη Σκάλα του Μιλάνου· το θέλω πολύ.

Διατηρείτε στενές επαφές με τη Λάρισα; Τι είναι τελικά αυτό που κάνει κάποιον Λαρισαίο;

Προσπαθώ πολύ να κρατάω επαφή, την έχω στη καρδιά μου στη Λάρισα. Οι Λαρισαίοι είναι εξωστρεφείς άνθρωποι, είναι γλεντζέδες. Είναι πληθωρικοί, αυτό έχει και μια φανφάρα βέβαια, είναι λίγο σαν πυροτέχνημα όλο αυτό, αλλά μ΄ αρέσει. Κρατάω ακόμη στενούς δεσμούς με φίλους από το σχολείο και τη χορωδία… Αλλά δυστυχώς, έχω χάσει την πολύ στενή επαφή με την πόλη.

Ποιες είναι οι χαρακτηριστικές εικόνες της παιδικής σας και νεανικής ηλικίας από τη Λάρισα;

Τα παιδικά μου χρόνια ήταν γεμάτα με πολύ παιχνίδι στην αλάνα κάτω από το σπίτι μου· μέναμε σε ένα αδιέξοδο δρομάκι και τα παιδιά παίζαμε εκεί με τις ώρες. Το έχω συνδέσει με μια αίσθηση ελευθερίας.

Είναι επίσης αναμνήσεις γεμάτες με μουσική και με πολλά ταξίδια που κάναμε με τη Χορωδία κατά τη διάρκεια του δημοτικού. Γνώρισα τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι, μορφές που σε συγκλονίζει να τις συναναστρέφεσαι από κοντά. Θυμάμαι έντονα το ταξίδι στην Αθήνα που με τη Χορωδία παίξαμε στο Ηρώδειο το «Άξιον Εστί» με τον Θεοδωράκη… υπέροχες στιγμές, πολύ δυνατές εμπειρίες. Το πρώτο σόλο μου ήταν όταν ήμουν τρίτη δημοτικού στο Κλειστό Γυμναστήριο στη Λάρισα που παρουσιάσαμε το «Άξιον Εστί». Είχε έρθει ο Θεοδωράκης, η αφήγηση ήταν του Κατράκη και εγώ τραγούδησα το «Ανοίγω το στόμα μου»…

Πως κρίνεται την πολιτιστική παραγωγή στη Λάρισα;

Υπάρχει πολύ μεγάλο καλλιτεχνικό δυναμικό και το κοινό της πόλης παρακολουθεί τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Υπάρχει μεγάλη παράδοση άλλωστε, και με το Θεσσαλικό Θέατρο και με το Ωδείο. Για επαρχιακή πόλη η Λάρισα είναι πολύ δυναμική. Αλλά της λείπει ένα θέατρο· το θέατρο και μιλάω για το ΟΥΗΛ ώστε να γίνονται σωστά οι παραγωγές και να μπορούν οι Λαρισαίοι να της βλέπουν σε κατάλληλες συνθήκες.

Επίσης, θεωρώ ότι θα έπρεπε ότι γίνεται να μην έχει τη μορφή πυροτεχνήματος. Να υπάρχει μια σταθερότητα στο ετήσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Να υπάρχει ένας προγραμματισμός που να δημιουργεί θεσμούς. Να είναι καθορισμένο, για παράδειγμα, πόσες συναυλίες της Συμφωνικής Ορχήστρας και πόσες όπερες θα ανεβαίνουν κάθε σεζόν. Νομίζω ότι μέχρι τώρα γίνονται παραγωγές όταν υπάρχουν τα χρήματα. Το μπάτζετ βέβαια είναι ένα θέμα. Χρειάζεται σταθερή χρηματοδότηση για να μπορέσεις να κάνεις προγραμματισμό…

Ποια είναι η πρώτη παράσταση που θυμάστε στη Λάρισα; Ποιες σας έχουν αφήσει γενικότερα κάποιο αποτύπωμα, εντός και εκτός της πόλης;

Θυμάμαι μία παράσταση με τον Θανάση Βέγγο στο Γαλαξία. Τον γνώρισα και από κοντά μετά την παράσταση… Μου έκανε τεράστια εντύπωση, όταν τρώγαμε παρέα, το πόσο αγέλαστος ήταν, πόσο σοβαρός και σκυθρωπός. Παιδάκι τότε εγώ, μου φαινόταν περίεργο πως ένας τόσο καλός κωμικός είναι έτσι στην παρέα.

Θυμάμαι τις συναυλίες με τις μεγάλες χορωδιακές συναντήσεις στο Γαλαξία όταν ερχόταν βουλγάρικες χορωδίες και άλλες από τη Βουδαπέστη.

Εντύπωση μου έκανε και η Φεντόρα σε σκηνοθεσία Πλάμεν Καρτάλοφ της Λυρικής Σκηνής το 1998 στο θέατρο Ολύμπια εννοείται. Μετά στο εξωτερικό η πρώτη φορά που πήγα στη Σκάλα του Μιλάνου ως φοιτήτρια… Εκεί πλέον άκουσα ένα πιο στιβαρό ήχο της ορχήστρας και είδα μια άλλη διάσταση της όπερας. Εκεί κατάλαβα πως είναι όταν το live έχει ήχο που μοιάζει σαν να το ακούς από cd, τέτοια σημασία δίνανε στην λεπτομέρεια· το επίπεδο της ορχήστρας ήταν πάρα  πολύ υψηλό, ήταν πραγματική απόλαυση. Οι παραστάσεις στη Σκάλα του Μιλάνου ήταν μεγάλη σπουδή για μένα τότε που ως φοιτήτρια κατά τον πρώτο μου χρόνο στην Ιταλία, αμέσως μετά τη Θεσσαλονίκη, και συγκεκριμένα στην Τορτόνα, μια μικρή πόλη κοντά στην Παβία, έπαιρνα το τρένο και πήγαινα στο Μιλάνο. Μετά θυμάμαι τις μεγάλες ορχήστρες από τη Φιλαρμονική της Βιέννης…

Δεν θα φανταζόμουν ποτέ εκείνη την περίοδο ότι θα συνεργαζόμουν στο μέλλον με αυτές τις ορχήστρες που άκουγα τότε!

Με ποιον ήχο έχετε συνδυάσει τη Λάρισα;

Με το θρόισμα των φύλλων όταν πηγαίναμε περιπάτους στο Αλκαζάρ και τις νεανικές φωνές όταν μαζευόμασταν στα σκαλιά του Δικαστικού· αυτή. Είναι δύο αντιφατικοί ήχοι, η  απόλυτη ηρεμία από τη μια και η ζωντάνια, η ήχος του πανικού από την άλλη.

Πάνω σε τι δουλεύετε τώρα;

Φέτος, μόλις ολοκληρώθηκαν οι εμφανίσεις στη Γερμανία στο Διεθνές Φεστιβάλ Χάιντελ και πηγαίνω στη Λειψία με την «Τόσκα». Μετά θα πάω στη Μπολόνια με τη «Λουίζα Μίλερ» του Τζουζέπε Βέρντι και μετά ίσως γίνει μια εμφάνιση στην Αθήνα.

Στις 2 Οκτωβρίου θα γίνει μια μοναδική συναυλία – αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο των 56^ων Δημητρίων, με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και τενόρο τον Κωνσταντίνο Κληρονόμο.

…

*Η Μυρτώ Παπαθανασίου γεννήθηκε στη Λάρισα, όπου άρχισε να τραγουδά σε παιδική χορωδία. Σπούδασε πιάνο και ανώτερα θεωρητικά. Είναι απόφοιτος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου (Τμήμα Μουσικών Σπουδών) και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης (μονωδία). Με την υποτροφία «Αλεξάνδρα Τριάντη», ολοκλήρωσε τις σπουδές της με τον Ρομπέρτο Κοβιέλλο στο Μιλάνο,. Πρωτοεμφανίστηκε ως μονωδός στο έργο του Μοντεβέρντι Η αναμέτρηση του Τανκρέδου και της Κλορίντα (1997, Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης). Ερμήνευσε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε σημαντικές αίθουσες συναυλιών και λυρικά θέατρα όπως: Βιέννη, Βερολίνο, Μόναχο, Ρώμη, Ζυρίχη, Άμστερνταμ, Γένοβα, Μόντε-Κάρλο, Αμβέρσα, Μπολόνια, Λουκέρνη, Κάλιαρι, Μόντρεαλ, Βρυξέλλες, Τόκυο, Σύδνεϋ, Νέα Υόρκη κ.α. Το ρεπερτόριό της εκτείνεται από το μπαρόκ μέχρι όπερες του βερισμού: Χαίντελ, Γκλουκ, Μότσαρτ, Ροσσίνι, Βέρντι, Πουτσίνι. Συνεργάστηκε με διάσημους αρχιμουσικούς όπως οι Κλάουντιο Αμπάντο και Αλμπέρτο Τσέντα, καθώς επίσης με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως οι Φράνκο Τζεφιρέλλι, Ρόμπερτ Κάρσεν, Πιερ Λουίτζι Πίτσι, Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ, Στέφαν Χέρχαϊμ κ.α. Έχει τραγούδησε ρόλους όπως Αλτσίνα (Αλτσίνα), Φιορντιλίτζι (Έτσι κάνουν όλες) στην Όπερα Γκαρνιέ, Βιολέττα (Τραβιάτα) στην Κρατική Όπερα Βιέννης κ.ά. Η ερμηνεία της ως Βιολέτα στο Ντάλλας απέφερε το Βραβείο «Μαρία Κάλλας» Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Καλλιτέχνη (2012). Συμμετέσχε στις ηχογραφήσεις των λυρικών έργων Ντον Τζοβάννι, O Τούρκος στην Ιταλία, Σεμίραμις, Ρούσαλκα κ.α. Πρωταγωνιστικές ερμηνείες της καταγράφτηκαν και οπτικοακουστικά σε DVD: Ντον Τζοβάννι (Unitel-Classica), Ρούσαλκα (Euroarts), Ο τούρκος στην Ιταλία (Art Haus). Με την ΕΛΣ έχει συνεργαστεί σε πολυάριθμους ρόλους όπως: Σαντρίνα (Η ψευτοπεριβολάρισσα), Ντόννα Άννα (Ντον Τζοβάννι), Φιορντιλίτζι (Έτσι κάνουν όλες) κ.ά.