Γνωρίζετε το φαινόμενο των Ντάνινγκ – Κρούγκερ (Dunning – Krugereffect);

Πριν από λίγο ένας καλός φίλος μου τηλεφώνησε «ασθμαίνοντας» για να με πληροφορήσει για ένα σοβαρό θέμα.

Συγκεκριμένα, ήθελε με αγωνία και από ενδιαφέρον να μου επιστήσει την προσοχή ότι πρέπει «άμεσα» να ανα-δημοσιεύσω στη σελίδα μου στο facebok, την ακόλουθη ανακοίνωση, που είχε και ο ίδιος ανα-δημοσιεύσει στη δικιά του σελίδα:

«Προθεσμία αύριο!!! Όλα όσα έχεις δημοσιεύσει γίνονται δημόσια από αύριο. Ακόμα και τα μηνύματα που έχουν διαγραφεί ή οι φωτογραφίες που δεν επιτρέπονται.  Δεν κοστίζει τίποτα για μια απλή αντιγραφή και επικόλληση … καλύτερα ασφαλής παρά λυπημένος …. Κάντε αντιγραφή και επικόλληση για να είστε στην ασφαλή μεριά…»

Τον ρώτησα αν γνωρίζει το φαινόμενο των Ντάνινγκ – Κρούγκερ (Dunning – Krugereffect).

Αλήθεια, εσείς το γνωρίζετε;

Το 1999, ο David Dunning, Καθηγητής Ψυχολογίας στο Παν/μιο του Michigan, μαζί με το βοηθό του Justin Kruger, εξέτασαν μια ομάδα φοιτητών υποβάλλοντάς τους σε ερωτήσεις που αφορούσαν απλές δεξιότητες όπως η ικανότητα γραφής (με κανόνες ορθογραφίας και γραμματικής), η ικανότητα έκφρασης προφορικού λόγου (με λογική αλληλουχία σκέψεων), η προσωπική αίσθηση του χιούμορ κλπ.

Αφού βαθμολόγησαν τις απαντήσεις των φοιτητών τους, στη συνέχεια ζήτησαν από τον καθένα να αυτο-αξιολογήσει τις απαντήσεις του.

Τότε διαπίστωσαν πως οι λιγότερο ικανοί φοιτητές είχαν την τάση να υπερεκτιμούν τις επιδόσεις τους, παρά το γεγονός ότι η βαθμολογία τους στις ερωτήσεις ήταν πολύ χαμηλή.

Αντιθέτως, φοιτητές που είχαν στο τεστ πολύ καλή βαθμολογία υποτίμησαν την επίδοσή τους.

Με βάση αυτές τις απλές διαπιστώσεις, οι δύο ψυχολόγοι ανέπτυξαν και δημοσίευσαν μια «θεωρία» για να τεκμηριώσουν ότι αποτελεί γνωστική προδιάθεση/προκατάληψη (cognitivebias) το γνωστό τοις πάσι :

«Η βλακεία είναι ανίκητη».

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το «φαινόμενο» των Dunning – Kruger:

– Οι ανεπαρκείς συνήθως υπερεκτιμούν τις ικανότητες, τις γνώσεις, τον εαυτό τους, γιατί απλούστατα δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν την ανεπάρκειά τους.

– Όσο λιγότερα γνωρίζει κάποιος γύρω από ένα θέμα, τόσο μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση έχει σχετικά με τις γνώσεις του για το θέμα αυτό.

– Αυτοί που γνωρίζουν λίγα για ένα θέμα πιστεύουν πως έχουν περισσότερες γνώσεις από εκείνους που πραγματικά γνωρίζουν πολύ περισσότερα για το ίδιο θέμα.

– Αντιθέτως, άνθρωποι με ικανότητες, που γνωρίζουν διεξοδικά ένα ζήτημα είναι γεμάτοι αμφιβολίες, διστάζουν να εκφραστούν και έχουν την τάση να υποτιμούν τις ικανότητές τους.

Βασικές πληροφορίες για τη «θεωρία» των Dunning και Kruger μπορείτε να βρείτε στη Wikipedia:

https://el.wikipedia.org/wiki/Φαινόμενο_Ντάνινγκ-Κρούγκερ

https://en.wikipedia.org/wiki/Dunning%E2%80%93Kruger_effect

Οι Dunning και Kruger, προσπαθούν να θεμελιώσουν, με βάση την επιστήμη της Ψυχολογίας, ως γνωστικό φαινόμενο την «απατηλή ανωτερότητα» που διακατέχει τους ηλίθιους.

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι, πολύ πριν από τους Dunning και Kruger, είχε ειπωθεί:

– «Ένα από τα οδυνηρά πράγματα για την εποχή μας είναι ότι αυτοί που αισθάνονται βεβαιότητα είναι ηλίθιοι, και αυτοί με φαντασία και κατανόηση γεμίζουν με αμφιβολία και αναποφασιστικότητα» (Μπέρτραντ  Ράσελ)

– «Η άγνοια πιο συχνά γεννά εμπιστοσύνη από ό,τι η γνώση» (Δαρβίνος)

– «Ο ηλίθιος πιστεύει ότι είναι σοφός, αλλά ο σοφός γνωρίζει ότι ο ίδιος είναι ηλίθιος» (Σαίξπηρ)

– «Η πραγματική γνώση είναι να ξέρεις την έκταση της άγνοιας» (Κομφούκιος)

–  «Το να ξέρεις ότι δεν ξέρεις είναι το καλύτερο. Το να υποκρίνεσαι ότι ξέρεις, ενώ δεν ξέρεις, είναι αρρώστια» (Λάο Τσε)

Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι η αρετή της αυτογνωσίας εκφράστηκε με σαφήνεια και πρωτίστως στην αρχαία Ελληνική φιλοσοφία, με τη σοφία του «γνώθι σ’ αυτόν», του «γηράσκω αεί διδασκόμενος» και του «εν οίδα ότι ουδέν οίδα».

Στην εποχή μας, θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι το «φαινόμενο» των Ντάνινγκ–Κρούγκερ έχει πάρει διαστάσεις «επιδημίας».

Το παρατηρούμε ευρύτατα και μεταξύ άλλων:

– Σε ακαδημαϊκούς, επιστήμονες και ερευνητές, που αυθορμήτως εκφράζουν «επιστημονικές απόψεις» και δημοσιεύουν «επιστημονικά άρθρα» πάνω σε θέματα που είναι ανούσια ή πάνω σε θέματα στα οποία είναι παντελώς άσχετοι.

– Σε πολιτικούς, που εκφράζουν δημοσίως απόψεις επί παντός επιστητού, «αναλύοντας», γεμάτοι αυτοπεποίθηση, σύνθετα προβλήματα (όπως το οικονομικό, το ασφαλιστικό, το εργασιακό ή ακόμη και κοινωνικά και τεχνολογικά θέματα), αναμασώντας κομματικές θέσεις και μη γνωρίζοντας ότι δεν γνωρίζουν ούτε τα βασικά.

– Σε ηλεκτρονικά κυρίως ΜΜΕ και, σε πολλούς από εμάς, που ως χρήστες των κοινωνικών δικτύων (facebook, twitter κλπ.) σχολιάζουμε αυθορμήτως το καθετί και αναπαράγουμε κατ’ εξακολούθηση απίστευτα fakenews, αναδημοσιεύοντας, με περισσή ευκολία στη σελίδα μας, οτιδήποτε μας παρουσιάζεται, εκ πρώτης όψεως, ως ενδιαφέρον.

Δεν είμαι απόλυτα βέβαιος, αν τελικά ο φίλος μου έμαθε για το «φαινόμενο» των Ντάνινγκ–Κρούγκερ.

Μάλλον όμως θα πληροφορήθηκε γι’ αυτό, γιατί παρατήρησα, πριν από λίγο, ότι απέσυρε από τη σελίδα του στο facebook εκείνη την ανακοίνωση για την οποία σας έλεγα αρχικά.

Αυτή που με συμβούλευσε να ανα-δημοσιεύσω και στη δικιά μου σελίδα  ….

Δρ. Βασίλης Χ. Γερογιάννης / Καθηγητής στο ΤΕΙ Θεσσαλίας