Από τα Πρότυπα Δημοτικά της Ακαδημίας της δεκαετίας του ‘50 στο Πρότυπο Γυμνάσιο και Λύκειο της Λάρισας του σήμερα

Η διαμάχη για τα πειραματικά και πρότυπα σχολεία στη Λάρισα, αποτελεί πλέον παρελθόν. Τουλάχιστον σε επίσημο επίπεδο. Γιατί τα σχολεία αυτά είναι πλέον μια πραγματικότητα. Το πρώτο Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο λειτουργεί ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2021 και το πρώτο Πρότυπο Γυμνάσιο και Λύκειο συμπληρώνει φέτος τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του.

Έχει διατυπωθεί από πολλούς στο πρόσφατο παρελθόν η άποψη ότι οι αντιδράσεις είχαν κομματικό πρόσημο και οφείλονταν στην αντίθεση μέρους της εκπαιδευτικής κοινότητας προς την αξιολόγηση των καθηγητών και τη φιλοσοφία της αριστείας στην εκπαίδευση.

Το θέμα ανέκυψε με τον νόμο 4692/2020 που πέρασε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Θυμίζουμε ότι μέχρι το 2015 υπήρχαν πρότυπα σχολεία, όπου οι μαθητές έμπαιναν με εξετάσεις και πειραματικά σχολεία στα οποία γινόταν κλήρωση μαθητών, έχοντας και τα δύο παράδοση υψηλού επιπέδου παροχής εκπαίδευσης. Επί Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, καταργήθηκαν τα πρότυπα σχολεία και παρέμειναν τα πειραματικά τα οποία συνέχισαν να λειτουργούν όπως και πριν. Με τον νόμο της ΝΔ, επανήλθαν τα πρότυπα σχολεία, τα οποία επρόκειτο να λειτουργήσουν με το καθεστώς που λειτουργούσαν πάντα και αποφασίστηκε να δημιουργηθούν και νέα πειραματικά με τη μόνη διαφορά ότι εκτός από την Επιτροπή της κάθε πειραματικής σχολικής μονάδας, δημιουργείται σε επίπεδο εκπαιδευτικής περιφέρειας μία ακόμη 5μελής Επιτροπή με βασικό της έργο την αξιολόγηση των αιτήσεων για τις τοποθετήσεις για 2 χρόνια, μετά την συμπλήρωση των οποίων επαναξιολογείται το διδακτικό έργο να αποφαίνεται η Επιτροπή για το ποιοι θα παραμείνουν ή θα φύγουν. Αυτό υπήρξε σημαντικό πεδίο διαμάχης, όπως και το θέμα των οργανικών θέσεων που ήδη υπήρχαν στα σχολεία τα οποία θα μετασχηματιζόταν σε πειραματικά.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Οι αντιδράσεις για το θεσμό γενικά των πειραματικών και προτύπων και τη δημιουργία αντίστοιχων γυμνασίων και λυκείων στην πόλη της Λάρισας ωστόσο εξασθένισε ή πέρασε σε ένα δευτερογενές επίπεδο, αυτού του θεωρητικού προβληματισμού μέρους της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Γιατί η πραγματικότητα υπερισχύει.

Το πρώτο Πρότυπο Γυμνάσιο και Λύκειο της Λάρισας λειτούργησε για πρώτη φορά, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, τον Σεπτέμβριο του 2024 στο συγκρότημα που στεγάζει το 2ο Γυμνάσιο και 2ο ΓΕΛ. Η συστέγαση 2ου Γυμνασίου Λάρισας με το προς ίδρυση Πρότυπο Σχολείο δημιούργησε επιπλέον έντονες αντιδράσεις τόσο από εκπαιδευτικούς όσο και γονείς του 2^ου Γυμνασίου, καθώς υπήρξαν προβληματισμοί σχετικά την επάρκεια των υποδομών, την εύρυθμη λειτουργία, το δυναμικό των σχολικών μονάδων, αλλά και τον πιθανό αντίκτυπο της κατηγοριοποίησης μαθητών και σχολικών μονάδων με τον κύριο φόβο να εστιάζεται στο ενδεχόμενο το Πρότυπο Σχολείο να αναπτυχθεί σε βάρος του μεγέθους και της εύρυθμης λειτουργίας του 2ου Γυμνασίου & 2ου ΓΕΛ Λάρισας.

Η απόφαση της συστέγασης υπήρξε μια πρόσκαιρη εναλλακτική λύση μέχρι την ανέγερση του νέου κτιρίου το οποίο θα φιλοξενήσει αποκλειστικά τη δομή του Πρότυπου Γυμνασίου και Λυκείου Λάρισας. Να σημειωθεί ότι όπως έχει ανακοινωθεί από τον Σεπτέμβριο του 2024, το οικόπεδο έχει βρεθεί – επί των οδών Ιλ.Σαρίμβεη και Οιδίποδος, στη συνοικία Νεράιδα – υπεγράφη το πρακτικό καταλληλόλητας, το οποίο κατατέθηκε στο Υπουργείο, όπως και το σχετικό τοπογραφικό διάγραμμα και βρισκόμαστε στο στάδιο της εκπόνησης της σχετικής μελέτης και της διαδικασίας εξασφάλισης χρηματοδότησης.

Όπως δείχνουν τα στοιχεία, το ενδιαφέρον τελικά των Λαρισαίων γονέων και παιδιών για τα πρότυπα σχολεία υπήρξε εξαρχής σημαντικό και συνεχίζει να αυξάνει.

Για το Πρότυπο Γυμνάσιο Λάρισας υποψήφιοι για την σχολική χρονιά 2024-205 ήταν 210 μαθητές για 50 θέσεις, ενώ για το Πρότυπο Λύκειο Λάρισας υποψήφιοι ήταν 59 μαθητές για 50 θέσεις. Φέτος οι εξετάσεις για το σχολικό έτος 2025-2026 πραγματοποιήθηκαν το προηγούμενο Σάββατο σε τρία εξεταστικά κέντρα και συμμετείχαν πάνω από 400 παιδιά που διεκδικούν μια από τις 50 θέσεις για το Γυμνάσιο και τις αντίστοιχες 50 για το Λύκειο.

Τα στοιχεία φαίνεται να επιβεβαιώνουν τον φιλόλογο καθηγητή κ. Βασίλη Λιαπή, πάρεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που έχει συνδέσει τη διαδρομή του με την Ακαδημία στη Λάρισα και τα πρότυπα και πειραματικά σχολεία. Ο κ. Λιαπής είχε τονίσει σε παλαιότερο ρεπορτάζ στο onlarissa.gr την αναγκαιότητα ύπαρξης των δύο θεσμών, λέγοντας χαρακτηριστικά… «Με το συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει να ασχολούνται οι ειδικοί. Δεν είναι θέμα καφενείου, ούτε συνδικαλισμού ούτε μαθητικού κινήματος. Μέσα από την εκπαιδευτική μου εμπειρία γνώρισα αυτά τα σχολεία και ανθρώπους που δίδαξαν σε αυτά. Πρόκειται για σχολεία που αναδεικνύουν τον καθηγητή. Η εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι στάσιμη, αλλά δυναμική και ενεργή.  (…) Είναι απαράδεκτο σε ολόκληρη την Περιφέρεια Θεσσαλίας και ειδικά στη Λάρισα να μην υπάρχει ένα πρότυπο σχολείο. (…) Στα πειραματικά και πρότυπα σχολεία, θα πρέπει να εφαρμόζονται πιλοτικά οι επικείμενες μεταρρυθμίσεις από το κάθε Υπουργείο Παιδείας και μετά τα περνάνε στο γενικό πληθυσμό. Όλα αυτά θέλουν χρόνο για να υπάρξει η αξιολόγηση και η τελική εκτίμηση. Τα παιδιά δεν είναι πειραματόζωα».

…

Τα πρότυπα δημοτικά σχολεία της Λάρισας της δεκαετίας του ΄50

Ξαναμιλώντας σήμερα με τον κ. Βασίλη Λιαπή, αλλά και με τον κ. Δημήτρη Παπαποστόλου πιάσαμε το ιστορικό νήμα που συνδέει τα πρότυπα σχολεία με την πόλη της Λάρισας.

Στη Λάρισα υπήρξαν δύο πρότυπα δημοτικά σχολεία, ενώ δεν υπήρξαν ποτέ μέχρι σήμερα τα αντίστοιχα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Και τα δύο στεγαζόταν στο κτίριο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λάρισας και ήταν ενταγμένα πλήρως στο πρόγραμμα λειτουργίας της Ακαδημίας.

Η Παιδαγωγική Ακαδημία Λάρισας λειτούργησε από το 1950 μέχρι το 1986 οπότε και καταργήθηκαν όλες οι ΠΑ στην Ελλάδα και δημιουργήθηκαν τα παιδαγωγικά τμήματα τετραετούς φοίτησης στα ΑΕΙ· στη Θεσσαλία η πανεπιστημιακή σχολή λειτουργεί από το 1986 στο Βόλο.

Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που μας παρέχει ο κ. Δημήτρης Παπαποστόλου, πρόεδρος των Εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λάρισας επί σειρά ετών… «οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες ιδρύθηκαν με το νόμο 5802/29-9-1933 σύμφωνα με νομοσχέδια που υπέβαλε στη βουλή ο Υπουργός Παιδείας Θ. Τουρκοβασίλης, στέλεχος του κυβερνώντος λαϊκού κόμματος και αποτέλεσαν τα πνευματικά παιδιά του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας Γ. Παλαιολόγου. Σκοπός της ίδρυσής τους, όπως αναφέρεται στην Εισηγητική Έκθεση των νομοσχεδίων είναι η αναβάθμιση του επιπέδου των δασκάλων, αφού καθιερώνεται η προπαιδεία της γυμνασιακής εκπαίδευσης. Τελικά, το ζήτημα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης των δασκάλων λύθηκε το 1982, με τον νόμο 1268 “Για τη δομή και λειτουργία των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων”. Με τον νόμο αυτό θεσπίστηκε η ίδρυση Παιδαγωγικών Τμημάτων Δημοτικής Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών τετραετούς φοίτησης. Παράλληλα, συνέχισαν να λειτουργούν ως το ακαδημαϊκό έτος 1988-89 για την τακτοποίηση εκκρεμοτήτων παλιών σπουδαστών τους. Οι πόρτες τους έκλεισαν οριστικά τον Ιούλιο του 1991».

Και πως ήταν τα πρότυπα δημοτικά σχολεία στη Λάρισα;

Για να είμαστε ακριβείς, στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν ποτέ κανονικά πρότυπα σχολεία με τη στενή έννοια του όρου, αν και είχε επικρατήσει να αποκαλούνται πρότυπα. Ήταν δημοτικά σχολεία τα οποία λειτουργούσαν μέσα στη δομή της Ακαδημίας με σκοπό να εξυπηρετούν της ανάγκες των φοιτητών αυτής. Αυτό συνέβαινε σε όλες τις Παιδαγωγικές Ακαδημίες της χώρας απαρχής της ίδρυσής τους.

Συγκεκριμένα, οι σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας παρακολουθούσαν διδασκαλίες μέσα στις τάξεις του δημοτικού από άλλους εκπαιδευτικούς οι οποίοι είχαν αυξημένα τυπικά προσόντα, όχι με τα σημερινά κριτήρια, και εμπειρία.

Ουσιαστικά, οι σπουδαστές της Ακαδημίας έκαναν την πρακτική τους μέσα στις τάξεις των λεγόμενων τότε πρότυπων δημοτικών, παρακολουθώντας στην πράξη μεθόδους και πειραματικές διδασκαλίες που διδάσκονταν σε θεωρητικό επίπεδο. Έπρεπε μάλιστα να συμπληρώσουν ένα συγκεκριμένο αριθμό διδασκαλιών στις τάξεις του δημοτικού, που αποτελούσε προαπαιτούμενο της ολοκλήρωσης της διετούς φοίτησής τους.

Ο κ. Λιαπής, ο οποίος πήρε οργανική θέση στην Ακαδημία Λάρισας το 1976 – νωρίτερα ήταν εκεί τοποθετημένος με απόσπαση – θυμάται ότι στο κτίριο της Ακαδημίας στην πόλη της Λάρισας υπήρχε μια μεγάλη αίθουσα τελετών και εκεί συνήθως γινόταν οι πειραματικές διδασκαλίες ή στο αμφιθέατρο που συγκεντρώνονταν επ΄ αυτού τα παιδιά του δημοτικό παρά τις επιμέρους τάξεις τους.

Επισήμως, ως πρότυπες χαρακτηρίζονταν πάντα σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης, οι οποίες στοχεύουν στην καλλιέργεια και τη διάχυση της ιδέας και των πρακτικών της αριστείας στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και στην ανάδειξη και ενθάρρυνση μαθητών με ταλέντα και ιδιαίτερες μαθησιακές δυνατότητες.

Ωστόσο, τα σχολεία αυτά, τα επονομαζόμενα ως πρότυπα ή πειραματικά, υπήρξαν σημαντικές κοιτίδες στην εξέλιξη στην εκπαιδευτικής θεωρίας και μεθοδολογίας. Και στη Λάρισα υπήρξαν για τρεις περίπου δεκαετίες δύο, το πρώτο και το δεύτερο εντός του κτιρίου της Ακαδημίας.

Ενδιαφέρον έχει ότι το πρώτο Πρότυπο Γυμνάσιο και Λύκειο της πόλης στεγάστηκε, έστω και προσωρινά, στο κτίριο του 2^ου Γυμνασίου που βρίσκεται δίπλα στο παλιό μπλοκ κτιρίων της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λάρισας…

*Οι φωτογραφίες προέρχονται από τη σελίδα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λάρισας στο Facebook.