Τοπικά καθεστώτα, οριζόντια και κάθετα

Σκληρά επικρίθηκε – δικαίως – η κυβέρνηση για το τεράστιο θεσμικό της ατόπημα να παρακολουθεί το τηλέφωνο του προέδρου του ΠΑΣΟΚ (τότε υποψηφίου προέδρου και εν ενεργεία ευρωβουλευτή). Ήταν αναμφισβήτητα απότοκο και ταυτόχρονα ήττα του «επιτελικού κράτους». Ως «επιτελικό κράτος» ονομάστηκε η υπερσυγκέντρωση των εξουσιών σε ένα κλειστό, στεγανό, απολύτως ελεγχόμενο ολιγομελές σχήμα στο γραφείο του Πρωθυπουργού, το οποίο και διαφημίστηκε με παράτες και τυμπανοκρουσίες. Μία τόσο μεγάλη συγκέντρωση τόσο πολλής δύναμης σε τόσο λίγους ανθρώπους δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις της πλήρους ασυδοσίας. Η οποία οδηγεί αναπόδραστα σε συρρίκνωση της δημοκρατίας.

Υπάρχουν όμως άλλοι τρόποι συρρίκνωσης της δημοκρατίας; Υπάρχουν και μάλιστα πιο κοντά μας από όσο νομίζουμε.

Άλλο ένα ξεκάθαρο μήνυμα εγκαθίδρυσης μικρών καθεστώτων είναι η πολλή ησυχία και η φαινομενική ομοφωνία. Στην περίπτωση αυτή δεν πρόκειται για παρακολουθήσεις αλλά για έλλειψη έκφρασης αντίθετης άποψης. Δεν πρόκειται για υπερσυγκέντρωση εξουσιών σε μία κλειστή στεγανή ομάδα αλλά για κατανομή των εξουσιών μεταξύ των ίδιων ανθρώπων, οι οποίοι, αν και φαίνεται ότι απέχουν μεταξύ τους, λειτουργούν με τέτοιον τρόπο ώστε τελικά να αποτελούν ένα, γενικό ή τοπικό, σύστημα.

Ο νομός μας εδώ και χρόνια βρίσκεται σε πολιτικό τέλμα. Τα τελευταία δεκαπέντε περίπου χρόνια λειτουργεί σ’ αυτόν ένα πολιτικό σύστημα ανέμπνευστο, εσωστρεφές, αυτοτροφοδοτούμενο και καθηλωμένο, το οποίο εξαντλείται σε εξυπηρετήσεις μέσω μικρορουσφετιών και μικροέργων χωρίς όραμα και συνολικό αναπτυξιακό σχέδιο. Μία λειτουργία που σπαταλά πακτωλό εκατομμυρίων σε δευτερεύουσας σημασίας έργα, σε τελείως επιμέρους δράσεις χωρίς ενιαία φιλοσοφία, ενώ θα μπορούσε να στηρίξει έναν κεντρικό θεσσαλικό παραγωγικό σχεδιασμό. Θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει ολόκληρο το παραγωγικό μοντέλο.

Θυμάται, ας πούμε, κανείς οποιαδήποτε σθεναρή αντίδραση του δημάρχου, που ανήκει στο τότε κυβερνητικό στρατόπεδο (ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΞΕΛ), ή του περιφερειάρχη, που ανήκει στο αντίπαλο στρατόπεδο, στην κατάργηση με τον νόμο Γαβρόγλου του ΤΕΙ Θεσσαλίας, που έδιωξε από τη Λάρισα ακόμη και τη Γεωπονική Σχολή;

Πρόκειται για ένα τοπικό σύστημα εξουσίας οριζόντιο και διακομματικό. Μία ανεξήγητη αρμονία στη λειτουργία περιφερειάρχη, δημάρχου Λαρισαίων και βουλευτών διαφόρων κομμάτων, ασχέτως κομματικής προέλευσης. Επιδίωξή του η παραμονή των ιδίων ανθρώπων στις ίδιες θέσεις ή η απολύτως ελεγχόμενη εναλλαγή τους στη νομή της τοπικής εξουσίας. Εξ αυτών των χαρακτηριστικών του προκύπτει ότι είναι προσωποκεντρικό άρα απολίτικο και άρα βαθιά συντηρητικό. Και έχει αδιαμφισβήτητα στοιχεία καθεστώτος.

Το πολιτικό αυτό τέλμα επιβάλλεται με την απουσία αντίθετων φωνών, με την απουσία αντιπολίτευσης, ή έστω κριτικής, εδώ και χρόνια. Επίσης, με την ενασχόληση των βουλευτών σχεδόν αποκλειστικά με επερωτήσεις σε τοπικού ενδιαφέροντος, αλλά επιμέρους, θέματα και όχι συνολικά με το παραγωγικό μοντέλο της περιοχής. Από πότε έχουμε να δούμε αντιπολίτευση στο Περιφερειακό Συμβούλιο; Από πότε έχουμε να δούμε την παραμικρή κριτική μεταξύ περιφερειάρχη, δημάρχου και βουλευτών;
Αντίστοιχα έχουμε την ενίσχυση της εκλογής βουλευτών-κλώνων του κάθε Περιφερειάρχη σε διάφορα κόμματα, οι οποίοι αποφεύγουν να του αντιταχθούν ή, έστω, να του κάνουν την παραμικρή κριτική.

Επιπλέον, το θεσμικό πλαίσιο είναι τέτοιο και η ισχύς του Περιφερειάρχη τόσο μεγάλη ώστε να αναγκάζει και τους δημάρχους να προσπέφτουν ικέτες σε εκείνον, για να εξασφαλίσουν κονδύλια και έργα για τον Δήμο τους. Μηδέ του Δημάρχου Λαρισαίων εξαιρουμένου, ο οποίος, ως θεσμός, έχει ξεχωριστή πολιτική και οικονομική ισχύ σε πανελλήνιο επίπεδο και ο οποίος για τους δικούς του λόγους αποφεύγει να αντιταχθεί στην νοσηρή αυτή κατάσταση.

Η ανάγκη αλλαγής του πολιτικού προσωπικού του Νομού σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο είναι προφανής. Όμως είναι τελείως αναγκαία η θέσπιση διαδικασιών που θα περιορίζουν την αυτοκρατορική καθεστωτική αντίληψη και λειτουργία του θεσμού του Περιφερειάρχη. Με πρώτο μέτρο βεβαίως την θέσπιση ορίου δύο θητειών, όπως είχε θεσπιστεί παλιότερα για τους Νομάρχες και είχε λειτουργήσει υπέρ του θεσμού. Όπως άλλωστε είχε αρχικά προβλεφθεί και στο νομοσχέδιο του «Καλλικράτη».

Έπειτα πρέπει να θεσπιστεί υποχρέωση κάθε Περιφέρειας να καταθέτει ολόκληρο σχέδιο ανάπτυξής της και του παραγωγικού της μοντέλου, βάσει του οποίου να είναι υποχρεωμένη να κατανέμει τα κονδύλια και να πολιτεύεται γενικώς.

Μόνο έτσι θα επιτύχουμε μία ανοιχτή δημοκρατική λειτουργία των Περιφερειών ως τοπικών κυβερνήσεων που θα λειτουργούν υπέρ των πολιτών τους και όχι ως τοπικών καθεστώτων που θα λειτουργούν υπέρ των Περιφερειαρχών και των κλώνων τους.

Tου Θωμά Παπαλιάγκα, δικηγόρου