Πού είναι το (επιτελικό) κράτος;

Του Θωμά Παπαλιάγκα, δικηγόρου

Χθες, βράδυ Δευτέρας, βρέθηκα σε μία βεράντα στον έκτο όροφο μίας πολυκατοικίας ψηλά στου Ζωγράφου, από όπου φαινόταν ολόκληρη η κορυφογραμμή της Πεντέλης να καίγεται. Διαγραφόταν μες στη νύχτα από το φωτεινό στεφάνι της μεγάλης πυρκαγιάς. Τόσο κοντά σε μία τόσο πυκνοκατοικημένη περιοχή. Η βοήθεια των ανέμων δεδομένη, καθώς δεν μπορούσες εύκολα να σταθείς στη βεράντα. Ο αγώνας των πυροσβεστών και των εθελοντών πυροσβεστών τιτάνιος και όλοι ήμασταν μαζί τους. Νοερώς όμως,όχι εμπράκτως.

Από την άλλη, τα μελτέμια στο Αιγαίο είναι μόνιμα κάθε καλοκαίρι. Τι θα γίνει λοιπόν; Θα πρέπει να δεχθούμε ότι η χώρα μας πρέπει να καεί ολόκληρη, βορά στα νύχια των τυχαίων γεγονότων και των εμπρηστών;

Τα τελευταία πέντε-δέκα χρόνια οι καταστροφές από τις πυρκαγιές είναι πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι παλιότερα. Αν βεβαίως εξαιρέσει κανείς τη μεγάλη καταστροφή του 2007 με προεξάρχουσα τότε τη μεγάλη πυρκαγιά της Ηλείας, που έφτασε να κάψει μέχρι και μέρος της Αρχαίας Ολυμπίας. Πολλοί θυμόμαστε τις δραματικές εικόνες του αρχαιολογικού χώρου να καίγεται και τις κωμικοτραγικές εικόνες του τότε Πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής να φοράει αεροπορικό μπουφάν εν μέσω καύσωνα. Εκείνη η εικόνα παραμένει χαρακτηριστική τού πώς αντιμετωπίζει η ελληνική πολιτεία τις φωτιές. Αυτή μαζί με τα τριχίλιαρα σε μετρητά που μοίραζε ανεξέλεγκτα σε σχετικούς και άσχετους από μαύρες σακούλες.

Αν δεν ήταν τόσο τραγικό, θα ήταν κωμικό. Γιατί είναι πρόσφατες οι εικόνες από μία άλλη επικοινωνιακή διαχείριση της πιο τραγικής πυρκαγιάς των τελευταίων πολλών δεκαετιών, αυτής στο Μάτι. Οι εικόνες του τότε Πρωθυπουργού Τσίπρα να ενημερώνεται (πάλι στο Κέντρο Επιχειρήσεων) ότι όλα πήγαιναν καλά και δεν υπήρχαν ανθρώπινες απώλειες, ενώ ήταν ήδη γνωστό ότι είχαμε θύματα.

Μετά την καταστροφή στο Μάτι και τους 106 θανάτους, η κυβέρνηση επιλέγει να εκκενώνει τους οικισμούς από όλους τους κατοίκους, για να τους προστατεύσει. Όμως έτσι φτάσαμε στο τραγικό αποτέλεσμα πέρυσι να καούν ολόκληροι οικισμοί. Καλύτερα βεβαίως από το να καούν οι ίδιοι οι άνθρωποι. Αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή;

Η κατάσταση αυτή δεν έχει πλάκα. Ούτε η χώρα μας είναι πλάκα, για να την αφήνουμε στα χέρια κάθε άσχετου ή ημιμαθούς ή ψευτράκου ή αυταπατώμενου ή φαντασιωνόμενου αρίστους που η μόνη σχέση που έχουν με την πραγματικότητα είναι κάποιες εργασίες στο Πανεπιστήμιο. Η χώρα δεν μπορεί να πληρώνει τις αυταπάτες ούτε τις φαντασιώσεις ούτε την επικοινωνιολαγνεία κανενός. Ούτε μπορεί να κυβερνηθεί από κανέναν αυτόματο πιλότο. Ούτε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αντίθετα, η διακυβέρνηση της χώρας είναι πολύ σοβαρό πράγμα.

Τώρα η χώρα χρειάζεται τους πολίτες της. Οι πυροσβέστες, όσοι και αν είναι, δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τόσες και τόσο μεγάλες πυρκαγιές σε τόσο αντίξοες συνθήκες. Χρειάζεται η συνδρομή των πολιτών (όσων από αυτούς είναι σε κατάλληλη ηλικία και σωματική κατάσταση), με πρώτους τους κατοίκους των περιοχών που πλήττονται. Διότι αυτοί ξέρουν καλύτερα τη μορφολογία και τα περάσματα της περιοχής τους. Διότι ούτως ή άλλως χρειάζονται χέρια. Διότι έτσι μοιράζεται η δουλειά. Υπό μία αυστηρή προϋπόθεση: να μην κινδυνεύουν, τουλάχιστον σοβαρά, όσοι προσφέρονται εθελοντικά να βοηθήσουν.

Πόσες καταστροφές χρειάζονται για να ενεργοποιηθούν θεσμοί τύπου παλλαϊκής άμυνας, δηλαδή πολιτικής προστασίας από τους ίδιους τους πολίτες; Πότε, αλήθεια, θα καταλάβουμε ότι είναι καθήκον μας να καθαρίσουμε το χιόνι ή τα ξερά χόρτα γύρω και έξω από το σπίτι μας και να μην τα περιμένουμε όλα από το κράτος με τις πεπερασμένες δυνάμεις του;

Πότε οι κυβερνήσεις θα καταλάβουν ότι “επιτελικό κράτος” δεν είναι ένα κράτος που αποτελείται μόνο από επιτελεία σε κέντρα επιχειρήσεων και ότι η κατάβεση γίνεται στο πεδίο και όχι στο γραφείο; Ότι χρειάζονται εργαλεία, χέρια και συντονισμός; Πότε θα εκπονηθεί ένα πραγματικό σχέδιο πολιτικής προστασίας για κάθε περιοχή με δεδομένη την πρωτοκαθεδρία της Πυροσβεστικής αλλά και με τη συμμετοχή όσων πολιτών έχουν τη δυνατότητα; Και πότε οι πολίτες θα αντιληφθούν ότι οι πυρκαγιές δεν σβήνουν μόνες τους ούτε με ένα story στο Facebook ή στο Instagram, αλλά χρειάζονται χέρια και, φυσικά, συντονισμός;

Σε μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που απειλεί την ίδια την ύπαρξη της χώρας μας και την ερημοποίησή της και διευκολύνει τόσο την κλιματική αλλαγή, έχουμε όλοι καθήκον να βοηθήσουμε και με τις δικές μας δυνάμεις. Και να ξυπνήσουμε την κάθε κυβέρνηση να ενεργοποιήσει το κράτος σε εκτελεστικό όσο και σε συντονιστικό επίπεδο. Και ας μην είναι και επιτελικό…