Η πλατεία της Λάρισας που άλλαξε 6 ονόματα — και σχεδόν κανείς δεν ξέρει πώς λέγεται πραγματικά σήμερα!

Αλήθεια, αν κάποιος διαβάσει τις ονομασίες, Πλατεία Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Λώρη ή Ρήγα Φεραίου, Hereford, Δημητρίου Χατζηγιάννη ή Εθνάρχου Μακαρίου άραγε γνωρίζει ότι αναφέρεται στην ίδια ακριβώς πλατεία, στην πλατεία Ταχυδρομείου, αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της Λάρισας;

Η πρώτη επίσημη ονομασία της πλατείας, τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λάρισας, ήταν πλατεία Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Λώρη προς τιμήν ενός ηρωικού αξιωματικού που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων του 1886 στα σύνορα.

Ο Κωνσταντίνος Λώρης γεννήθηκε το 1837 στο Προμύρι του Πηλίου. Μετά το 1854 κατετάγη εθελοντικά στον Ελληνικό Στρατό, φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του ταγματάρχη. Έλαβε μέρος στην Κρητική Επανάσταση του 1866 και στην αντίστοιχη Θεσσαλική του 1878. Το 1886 ήταν διοικητής του 9^ου ευζωνικού τάγματος με έδρα το Ζάρκο. Σε μεθοριακές συγκρούσεις στην περιοχή της Άνω Κούτρας του Ζάρκου, τραυματίστηκε σοβαρά και μετά από τρεις ημέρες υπέκυψε στα τραύματά του. Η κηδεία του Λώρη πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα στη Λάρισα στον Άγιο Νικόλαο στη Λάρισα, ενώ ο ενταφιασμός του έγινε στο χώρο που βρίσκεται το παλιό Κτηνιατρείο της Λάρισας, στη συμβολή των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου & Καρδίτσης και την επόμενη χρονιά το όνομά του δόθηκε στην πλατεία. [1]

Η αρχική της ονομασία και αυτή που έχει επικρατήσει μέχρι και σήμερα οφείλεται στην ύπαρξη, μετά την απελευθέρωση του 1881, του Ταχυδρομείου στη βορειοανατολική πλευρά της πλατείας εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ξενοδοχείο «GRANT HOTEL».

Η θέση του Ταχυδρομείου, βρισκόταν επί χρόνια στο σημείο αυτό έδωσε την αφορμή να ονομασθεί η πλατεία ως Πλατεία Ταχυδρομείου, ονομασία η οποία ουδέποτε υπήρξε επίσημη. Η φωτογραφία περιλαμβάνεται στο ημερολόγιο που έχετε στα χέρια σας και θα αναφερθώ εκτενέστερα στη συνέχεια της παρουσίασης.

Επόμενη ονομασία ήταν Πλατεία Ρήγα Φεραίου, ονομασία που της είχε δοθεί το 1900, έπειτα από πρόταση του Δημοτικού Συμβουλίου. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε επίσημα μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Ο Ρήγας Φεραίος (το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής) γεννήθηκε το 1757 στο γειτονικό Βελεστίνο. Ήταν λόγιος, συγγραφέας, επαναστάτης και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Σπούδασε και εργάστηκε ως δάσκαλος και γραμματέας, ενώ στη Βιέννη ήρθε σε επαφή με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Σχεδίασε ένα πολιτικό σύνταγμα για μια ελεύθερη, δημοκρατική πολιτεία και τύπωσε έργα όπως τη Χάρτα της Ελλάδος και τον Θούριο. Το 1798 συνελήφθη από τις αυστριακές αρχές και παραδόθηκε στους Οθωμανούς, οι οποίοι τον εκτέλεσαν στο Βελιγράδι μαζί με συντρόφους του. Θεωρείται πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και σύμβολο της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. [2]

Το 1945 το Δημοτικό Συμβούλιο σε συνεδρίασή του απεφάσισε να την μετονομάσει σε Πλατεία Hereford από το όνομα μια μικρής πόλης της Αγγλίας, η οποία βοήθησε τη Λάρισα κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η Hereford είναι μια ιστορική πόλη στη δυτική Αγγλία, κοντά στα σύνορα με την Ουαλία.

Σύμφωνα με ανάρτηση των ΓΑΚ Λάρισας στο Facebook στις 11/8/2022, «Ο αρχειονόμος του Herefordshire Archive Service, τους έστειλε απόσπασμα ενός άρθρου της τοπικής εφημερίδας, με ημερομηνία 24 Νοεμβρίου 1950, στο οποίο περιλαμβάνεται τμήμα των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας με την απόφαση μετονομασίας της πλατείας. Τους ενημέρωσε επίσης ότι το ποσό που συγκεντρώθηκε ανερχόταν σε 1.700 λίρες, σημερινής αξίας περίπου 75.000 λιρών, και χρησιμοποιήθηκε για την αγορά εξοπλισμού, τη συντήρηση και στελέχωση του Ιατρείου Φυματίωσης.

Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία τα ΓΑΚ εντόπισαν το πρακτικό της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου (25 Νοεμβρίου 1945), όπου εκδηλώνεται η ευγνωμοσύνη της πόλης και αποφασίζεται η μετονομασία της πλατείας Ρήγα Φεραίου σε πλατεία Hereford.

Αυτή η παράλληλη έρευνα σε αρχειακές πηγές, απέφερε ήδη ένα άρθρο στην περιοδική έκδοση των φίλων της αρχειακής υπηρεσίας του Hereford. Σε αυτό περιγράφονται τα κριτήρια επιλογής «υιοθεσίας» της πόλης, όπως τα κοινά χαρακτηριστικά με το Hereford, η οδυνηρή κατάσταση της πόλης μετά τον σεισμό του 1941 και τους βομβαρδισμούς (χαρακτηριστικό είναι ότι Τούρκος ανταποκριτής είχε αναφερθεί στην κατάσταση της πόλης με τα λόγια «Ήταν σαν να είχα μπει στην κόλαση»), αλλά επισημαίνεται επίσης η τοποθεσία της πόλης και ο διάσημος ποταμός με την εκπληκτική του γέφυρα. Το «Ταμείο Ελληνικής Υιοθεσίας του Χέρφορντ» μετονομάζεται σε «Ταμείο Βοήθειας Λάρισας του Χέρφορντ», και η διαδικασία συγκέντρωσης χρημάτων ξεκινά στις 12 Ιουλίου 1944 με την ανοιχτή συζήτηση πρότασης υιοθεσίας της πόλης, και συνεχίζεται με άλλες εκδηλώσεις, πωλήσεις αντικειμένων και ιδιωτικές δωρεές.

Στη συνέχεια εξιστορείται η πορεία λειτουργίας του Ιατρείου Φυματίωσης και η διαχείριση του ποσού από την Βρετανική Πρεσβεία, ενώ εντυπωσιακή είναι η περιγραφή της παρουσίασης του δώρου γάμου (ενός σερβίτσιου τσαγιού) στη νοσηλεύτρια του Ιατρείου, Σοφία Παπαπούλου! Η εξάντληση του συγκεντρωμένου ποσού της υιοθεσίας τον Σεπτέμβριο του 1951 συνέπεσε με την θεραπεία του μεγαλύτερου αριθμού των νοσηλευομένων, επομένως το Ιατρείο τερμάτισε τη λειτουργία του. [3]

Μετά τον θάνατο του Δημητρίου Χατζηγιάννη τον Μάϊο του 1973 προτάθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο η μετονομασία σε Πλατεία Δημητρίου Χατζηγιάννη, προς τιμήν του δημάρχου που πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην πόλη.

Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης και η σύζυγός του Μαρίκα στην είσοδο της κατοικίας τους.     Φωτογραφία Τάκη Τλούπα. Χρονολογία: 1970.

Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης γεννήθηκε στη Χάλκη το 1887 και υπήρξε δήμαρχος Λάρισας. Εκλέχτηκε αρκετές φορές βουλευτής ενώ είχε διατελέσει επίσης υπουργός και υφυπουργός Γεωργίας. Εκλέχτηκε Δήμαρχος Λάρισας δύο φορές, το 1954 και το 1959. Το 1967 η δικτατορία έδιωξε τον εκλεγμένο, στις εκλογές του 1964, υποψήφιο με την ΕΔΑ, δήμαρχο Λάρισας, Αλέξανδρο Χονδρονάσιο και διόρισε το Δημήτριο Χατζηγιάννη. Δύο χρόνια αργότερα, μετά την απόφαση του Στυλιανού Παττακού να επιτραπεί η ρήψη αποβλήτων εργοστασίου στον ποταμό Πηνειό, ο Χατζηγιάννης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά καθώς η εκδίκαση της προσφυγής του αναβάλλονταν διαρκώς και είχε φανεί η πρόθεση των αρχών να προχωρήσει η λειτουργία του εργοστασίου τελικά παραιτήθηκε.

Σημαντικότερα έργα του ως Δημάρχου θεωρούνται:

– Η επαναφορά της ροής των υδάτων του Πηνειού στην παλαιά κοίτη, γιατί η ανακουφιστική παράκαμψη που είχε δημιουργηθεί, είχε μειώσει μέχρις εξαφανίσεως τη ροή του ποταμού μέσα στην πόλη.

– Η ασφαλτόστρωση περίπου 600 δρόμων και η κατασκευή πολλών χιλιομέτρων πεζοδρομίων και κρασπεδόρειθρων.

–  Ξεκίνησε η κατασκευή του δικτύου των υπονόμων της πόλης, ένα πρόβλημα άλυτο μέχρι τότε. Έργο που συνεχίσθηκε και ολοκληρώθηκε μετά τη μεταπολίτευση, επί δημαρχίας Αριστείδη Λαμπρούλη.

– Ανέκτησε μετά από διαρκή αγώνα την κυριότητα έκτασης 2.500 στρεμμάτων στην περιοχή του Ακ Σαράι, της σημερινής Νεάπολης, η οποία είχε χαθεί από το 1884, όταν είχε παραχωρηθεί από την τότε δημοτική αρχή στο δημόσιο δωρεάν έκταση για τη δημιουργία στρατώνων και χώρος για την εκτέλεση των στρατιωτικών ασκήσεων. Η ανάκτηση του χώρου  επέτρεψε στον Δήμο να προσφέρει έναντι συμβολικής τιμής οικόπεδα για την εγκατάσταση χιλίων και πλέον απόρων και αστέγων οικογενειών της πόλης.

– Συνέβαλε στην εξαγορά από τη ΔΕΗ του κλάδου του ηλεκτροφωτισμού του ΟΥΗΛ με πολύ συμφέροντες όρους, στην οικοδόμηση του σημερινού δημαρχιακού μεγάρου, στην παραχώρηση του δημοτικού γηπέδου στο Αλκαζάρ ώστε να μετατραπεί σε εθνικό στάδιο, στην κατασκευή του Δικαστικού μεγάρου, του Γηροκομείου και άλλων μικρότερων αλλά σημαντικής αξίας έργων.
– Στόλισε την πόλη με μνημεία και προτομές, αναθέτοντας την εκτέλεσή τους σε εγνωσμένης αξίας καλλιτέχνες. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά το μνημείο των πεσόντων στον λόφο της Ακρόπολης, έργο του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα [4] και ο ανδριάντας με το μνημείο του Ιπποκράτη, στην ομώνυμη συνοικία, έργο του Γεωργίου Καλακαλλά (1938-2021) από τον Τύρναβο, καθηγητή του Πολυτεχνείου.

– Επιπλέον με διάφορα άλλα έργα, όπως πάρκα, δενδροφυτεύσεις δρόμων, αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές κατασκηνώσεις και πολλά άλλα, άλλαξε μέσα σε λίγα χρόνια τη φυσιογνωμία της Λάρισας, την προβίβασε αισθητικά, μορφολογικά και διοικητικά και την οδήγησε στην αφετηρία του δρόμου για τη διεκδίκηση της τρίτης σε μέγεθος και αξία πόλης της Ελλάδος.

Το σπίτι του, μετά το θάνατο του το 1973, κληροδοτήθηκε στο Δήμο. Έπειτα από πολλές περιπέτειες, οικοδομήθηκε με δαπάνες του Δήμου το «Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο». Ενώ για την πλούσια βιβλιοθήκη, το πολύτιμο αρχείο και τους πίνακες ζωγραφικής, εκδηλώθηκε μετά τον θάνατό του έντονο ενδιαφέρον από πολλούς για την αγορά του. Ευτυχώς η πώλησή τους απετράπη την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του τότε δημάρχου Αγαμέμνονα Μπλάνα και αγοράσθηκε από τον Δήμο. Δικαίως θεωρείται ένας οραματιστής δήμαρχος. [5]

Σήμερα η πλατεία επίσημα ονομάζεται Πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου, για να τιμηθεί ο αγωνιστής αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, αλλά ελάχιστοι το γνωρίζουν ή το θυμούνται.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄, κατά κόσμον Μιχαήλ Χριστοδούλου Μούσκος, υπήρξε πρωταγωνιστική μορφή στον αγώνα της ΕΟΚΑ (1955–1959) για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μετά την ανεξαρτησία του νησιού το 1960, εξελέγη πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αξίωμα που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του, το 1977. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του προσπάθησε να ισορροπήσει ανάμεσα στις πιέσεις της Ελλάδας, της Τουρκίας και των μεγάλων δυνάμεων, προωθώντας παράλληλα την ενότητα και την ανεξαρτησία της Κύπρου. Αναγνωρίζεται ως εθνικός ηγέτης και πατέρας της Κυπριακής Δημοκρατίας, με σημαντική συμβολή στην πολιτική και εκκλησιαστική ιστορία του τόπου. [6]

Παρ΄όλα αυτά η πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου έχει καθιερωθεί σαν Πλατεία Ταχυδρομείου και έχει συσχετισθεί με τα πάμπολλα καφέ που την περιτριγυρίζουν.

astikoi-peripatoi-sti-larissa.blogspot.com