Ο άνθρωπος που «ξαναέχτισε» τη χαμένη Λάρισα: Ο γιατρός που έγινε φύλακας της μνήμης μιας πόλης

Η προσφορά του ιατρού, συλλέκτη, ιστοριοδίφη και συγγραφέα Νίκου Παπαθεοδώρου στην πατρίδα του, Λάρισα, είναι αυτό που θα ευχόταν να έχει κάθε πόλη: έναν ανιδιοτελή και ακούραστο ανασκαφέα της ιστορικής μνήμης και έναν βιογράφο της αστικής ζωής της. Ο κ. Παπαθεοδώρου, προσωπικότητα αγαπητή και σεβαστή στην πόλη του, παρουσίασε πρόσφατα τον πέμπτο τόμο της σειράς «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα», στην οποία συγκεντρώνει τα δημοσιεύματά του στην εφημερίδα «Ελευθερία», έναν πραγματικό θησαυρό και μια πολύτιμη παρακαταθήκη για την τοπική αλλά και την εθνική μνήμη.

«Τα κείμενα αυτά δεν πρέπει να τα βλέπει κανείς ως ιστορικές πραγματείες, αλλά ως μια περιγραφή αναμνήσεων της καθημερινής ζωής, των ιστορικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν στην παλιά Λάρισα και των προσώπων που έδρασαν κατά την αναφερόμενη περίοδο», λέει ο ίδιος, που πάντα επισημαίνει τη συμβολή μιας άλλης σημαντικής προσωπικότητας της πόλης, του επιχειρηματία Ελευθερίου Μ. Σαΐτη, ο οποίος σταθερά και αθόρυβα ενισχύει το εκδοτικό έργο υπέρ του πολιτισμού της Λάρισας.

Ο Νίκος Παπαθεοδώρου αναδεικνύει, μιλώντας στην «Καθημερινή», την πολύ σημαντική διάσταση της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας. «Η σειρά των τόμων “Ιχνηλατώντας” αποδείχθηκε ότι με την πάροδο του χρόνου άγγιξε πολλούς Λαρισαίους τόσο στην πόλη μας, όσο και στην υπόλοιπη χώρα όπου αυτοί διαβιούν, ιδίως στην Αθήνα. Εκείνο όμως το οποίο με ενθουσιάζει ακόμα περισσότερο είναι ότι έχω άπειρες προσκλήσεις από εκπαιδευτικούς. Θέλουν να μιλήσω στους μαθητές και να τους δείξω φωτογραφίες της παλιάς Λάρισας. Προσπαθώ να ικανοποιήσω όλους και το κάνω σταδιακά, γιατί αν και κουράζομαι, η αγάπη των μαθητών και η επαφή μαζί τους μου δίνει δύναμη».

Δυστυχώς, όμως, η τοπική ιστορία δεν διδάσκεται στους μαθητές. Είναι ένα τεράστιο έλλειμμα. «Νομίζω ότι είναι μια μεγάλη παράλειψη του υπουργείου Παιδείας», λέει ο Νίκος Παπαθεοδώρου, «γιατί διαπίστωσα ότι ενώ τα παιδιά συνήθως αδιαφορούν για το μάθημα της γενικής ιστορίας, για την τοπική ιστορία και μάλιστα με εποπτικά μέσα (φωτογραφίες, χαρακτικά, σχέδια) τα περισσότερα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και οι ερωτήσεις τους πολλές φορές με φέρνουν σε αμηχανία».

Πριν από χρόνια, ο Ομιλος Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας (τμήμα του οποίου είναι η ομάδα της Φωτοθήκης Λάρισας, που συγκεντρώνει και μελετάει οτιδήποτε έχει σχέση με την πόλη) είχε στείλει υπόμνημα στο υπουργείο Παιδείας για την ανάγκη διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας σε ορισμένες τάξεις της Στοιχειώδους και της Μέσης Εκπαίδευσης. «Πιστεύαμε πως μία ώρα την εβδομάδα ή το 15νθήμερο ήταν αρκετή», θυμάται ο κ. Παπαθεοδώρου. «Η Φωτοθήκη, μάλιστα, είχε προθυμοποιηθεί όχι μόνο να διδάσκουν μέλη της με εποπτικά μέσα τους μαθητές, αλλά και να εκδώσουμε με τη συνδρομή της Περιφέρειας Θεσσαλίας (Νομαρχίας Λάρισας τότε), βιβλίο με ιστορικά στοιχεία της περιοχής της Λάρισας, εμπλουτισμένο με φωτογραφίες και γραμμένο με τρόπο εύληπτο στους μαθητές». Δεν υπήρξε θετική εξέλιξη.

Σε κάθε περίπτωση, οι τόμοι τοπικής ιστορίας της Λάρισας που έχει συγκροτήσει ο Νίκος Παπαθεοδώρου μιλούν για έναν τόπο με βαθιές ρίζες. «Τα κείμενα βασίζονται σε ιστορικά γεγονότα καταγραμμένα σε εφημερίδες της εποχής, που βρίσκονται σε μεγάλες βιβλιοθήκες της Αθήνας και σε ιδιωτικές συλλογές», λέει. «Επίσης, σε παλιά βιβλία, σε χειρόγραφες αναμνήσεις και σημειώσεις που μας άφησαν επιφανείς Λαρισαίοι, σε προφορικές αναμνήσεις υπερήλικων ατόμων, σε αναζήτηση οικογενειακών αρχείων και σε καταγραφές σύγχρονων ερευνητών οι οποίοι ασχολήθηκαν με την τοπική ιστορία».

Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, η εκδοτική παρουσία του Νίκου Παπαθεοδώρου αποθησαυρίζει όψεις ενός χαμένου κόσμου. Οπως αναφέρει ο ίδιος, «οι δημοσιευμένες φωτογραφίες έχουν την ίδια αξία που έχουν και τα κείμενα. Είναι σχεδόν όλες παλιές, πολλές σπάνιες και ιστορικές, και οι περισσότερες αδημοσίευτες. Αλλες προέρχονται από την προσωπική μου συλλογή, την οποία παρεχώρησα στη Φωτοθήκη Λάρισας του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, άλλες από τα μέλη της ίδιας ομάδας και μερικές από οικογενειακά κειμήλια παλιών Λαρισαίων. Ολες αυτές θα εμπλουτίσουν στο μέλλον το ιστορικό υλικό του υπό ίδρυση Μουσείου Πόλης».

Η Λάρισα, μια πόλη που διασώζει ελάχιστα ιστορικά κτίρια, ζωντανεύει σε μια ροή διαχρονικής αναπαράστασης. Δημόσια κτίρια, αρχοντικές κατοικίες επιφανών οικογενειών της πόλης, ιεροί ναοί του 19ου αιώνα (όλοι κατεδαφισμένοι), τοποθεσίες που έχουν σαρωθεί, στοιχειοθετούν και πάλι ένα κοίτασμα μνήμης που μοιάζει να είναι καύσιμο για το μέλλον. Ο Νίκος Παπαθεοδώρου ευεργετεί όσο ελάχιστοι την πόλη του, αυξάνοντας τον άυλο και πνευματικό πλούτο της Λάρισας, ορίζοντας την ανάγκη εμβάθυνσης στην τοπική ιστορία.