Ευρώπη της βιομηχανίας και των αγρών ή του πολέμου; Το ακριβό τίμημα των ισορροπιών

Της Μαρίας Γαλλιού**

Η Ευρώπη επενδύει στη βιομηχανία του μέλλοντος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να χρηματοδοτήσει με περίπου 1 δισ. ευρώ έως το 2027 τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συμμαχίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με στόχο την ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, του αυτοματισμού, της συνδεσιμότητας και της κυβερνοασφάλειας στα οχήματα. Παράλληλα, διατίθενται 1,8 δισ. ευρώ για την αλυσίδα εφοδιασμού μπαταριών, ένα εξαιρετικά κρίσιμο μέτρο για την αυτοκινητοβιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων (EV).

Στόχος της Ε.Ε. είναι η μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενες πρώτες ύλες –όπως το λίθιο και το κοβάλτιο– μέσω επενδύσεων στην ευρωπαϊκή παραγωγή και επεξεργασία, ώστε να ελέγχει μεγαλύτερο μέρος της αλυσίδας αξίας. Στα παραπάνω προστίθεται άλλο μισό δισ. ευρώ για την ανάπτυξη δικτύων φόρτισης. Πολλά μικρής κλίμακας έργα συμπληρώνουν το παζλ, ενισχύοντας τη βιώσιμη και κυκλική μεταποίηση. Όλα αυτά, μαζί με πληθώρα δασμολογικών και ρυθμιστικών μέτρων, αποσκοπούν στην προστασία της βαριάς ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

Το πείραμα που δεν έγινε ποτέ. Ας κάνουμε μια υπόθεση. Μπορούμε να φανταστούμε τις αντιδράσεις των εταίρων μας αν επιτρέπαμε ανεμπόδιστα εισαγωγές ινδικών αυτοκινήτων και η ελληνική αγορά πλημμύριζε από οχήματα με τιμή εκκίνησης τα 5.000 ή 6.000 ευρώ; Ή –ακόμη χειρότερα– αν λειτουργούσαμε ως ινδικός Δούρειος Ίππος εντός της Ε.Ε., στήνοντας γραμμές συναρμολόγησης Mahindra ή Tata και γεμίζοντας την ευρωπαϊκή αγορά με ινδικά αυτοκίνητα made in EU; Στο ίδιο πνεύμα, θα μπορούσαμε άραγε να είχαμε επιλέξει ινδικές φρεγάτες αντί για τις πανάκριβες γαλλικές;

Αλληλεγγύη: μονόδρομη ή αμφίδρομη σχέση; Δεν το κάναμε. Και δεν το κάναμε στο όνομα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης –ιδίως προς τους εταίρους του Βορρά. Το ερώτημα όμως παραμένει: επιδεικνύεται η ίδια αλληλεγγύη προς μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία δεν παράγει αυτοκίνητα και στηρίζεται σε ποσοστό 3,4% στη γεωργική παραγωγή, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. βρίσκεται μόλις στο 1,8%;

Η ελληνική γεωργία δεν είναι υποσημείωση Μπορεί να μην παράγουμε αυτοκίνητα, αλλά είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη στην παραγωγή βαμβακιού, με πάνω από 300.000 τόνους ετησίως. Πρόκειται για βαμβάκι υψηλής ποιότητας, που αντιστοιχεί στο 1% της παγκόσμιας παραγωγής. Για λόγους σύγκρισης, η Ισπανία –δεύτερη στην Ευρώπη– παράγει περίπου 70.000 τόνους. Και το βαμβάκι δεν είναι το μόνο μας πλεονέκτημα. Φέτα, ελαιόλαδο, κρασί, ακτινίδια, μήλα και πορτοκάλια αποτελούν προϊόντα με διεθνή αναγνώριση και σημαντική εξαγωγική δυναμική και αποτελούν πρεσβευτές της ελληνικής ποιότητας στο εξωτερικό, αρκεί φυσικά να τύχουν της στήριξης που τους αναλογεί.

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική: είναι επαρκής; Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει σε εφαρμογή την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), η οποία προβλέπει άμεσες ενισχύσεις εισοδήματος, μέτρα αγροτικής ανάπτυξης, κίνητρα για νέους αγρότες, ψηφιακές λύσεις και περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές (eco-schemes). Ωστόσο, υπάρχουν σοβαροί λόγοι αμφιβολίας ως προς το αν η ΚΓΠ επαρκεί για να ανακόψει τις απειλές που βαραίνουν την πρωτογενή παραγωγή σε Ευρώπη και Ελλάδα:

• Αυξημένο κόστος παραγωγής
• Πίεση σε τιμές και εισοδήματα
• Διεθνής ανταγωνισμός και εισαγωγές
• Ακραία καιρικά φαινόμενα

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μεγάλες χώρες εμφανίζονται ευνοημένες, ενώ οι μικρότερες σπανίως ξεπερνούν τα 1–2 δισ. ευρώ σε άμεσες ενισχύσεις.

Ο παράγοντας Χ που ανέτρεψε τις ισορροπίες Σε αυτή τη λεπτή άσκηση ισορροπίας ανάμεσα στη βιομηχανία και τη γεωργία εμφανίστηκε ο παράγοντας που άλλαξε τα πάντα: ο πόλεμος στην Ουκρανία. Υπολογίζεται ότι έχουν διατεθεί πάνω από 170 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της Ουκρανίας: 100,6 δισ. για ανθρωπιστική βοήθεια, 66 δισ. για στρατιωτική υποστήριξη και 17 δισ. για τη στήριξη Ουκρανών προσφύγων στις χώρες της Ε.Ε. Αν συνυπολογίσουμε και το πρόσφατο δάνειο των 90 δισ. ευρώ, φτάνουμε στο αστρονομικό ποσό των 260 δισ. ευρώ. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, το ΑΕΠ της Ελλάδας το 2024 ήταν 233,8 δισ. ευρώ!

Το αγροτικό ξέσπασμα Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι σε όλη την Ευρώπη μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Δεν αγαπούν τις ξαφνικές αλλαγές. Διαθέτουν υπομονή – οι καρποί και τα ζώα άλλωστε δεν βιάζονται να μεγαλώσουν. Είναι σκληροτράχηλοι, ανθεκτικοί, συνηθισμένοι σε ατελείωτες ώρες ζέστης ή παγωνιάς, γι’αυτό αξίζουν ιδιαίτερο σεβασμό. Όταν όμως αντιδρούν, το κάνουν οργισμένα, γιατί το ποτήρι έχει ξεχειλίσει. Γι’ αυτό βλέπουμε τρακτέρ στο κέντρο του Λονδίνου και μαζικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία, με μπλόκα ακόμη και σε κεντρικές οδικές αρτηρίες. Αν οι ευρωκράτες πιστεύουν ότι για να σώσουν την Ουκρανία μπορούν να θυσιάσουν την ευρωπαϊκή πρωτογενή παραγωγή, θα διαπράξουν ένα μοιραίο λάθος.

Το παράδειγμα της Θεσσαλίας Ας φανταστούμε τη Θεσσαλία χωρίς σιτάρι, βαμβάκι, ζώα, μέλι και ψάρια. Τι θα τρώμε; Συνθετικό κρέας εργαστηρίου; Μέλι από κινεζικά παρασκευαστήρια; Πρωτεΐνες από έντομα; Ψωμί βαθείας κατάψυξης από την Ασία; Και οι αγρότες,  ποια δουλειά ακριβώς  θα κάνουν;

Η Ευρώπη καλείται να απαντήσει σε ένα θεμελιώδες ερώτημα στρατηγικής και αξιών: μπορεί να επενδύει αποκλειστικά στη βιομηχανία, την άμυνα και τον πόλεμο, παραμελώντας την αγροτική της βάση; Χωρίς ουσιαστική ισορροπία, το κόστος δεν θα είναι μόνο οικονομικό, αλλά βαθιά κοινωνικό, πολιτικό και τελικά υπαρξιακό.

**Η Μαρία Γαλλιού είναι νομικός, χωρική αντιπεριφερειάρχης Λάρισας