Παρέμβαση Σαχινίδη: «Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο… προκλήσεις για την Ελλάδα»

Παρέμβαση Φίλιππου Σαχινίδη στην εκδήλωση του ΕΝΑ για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Δείτε αναλυτικά:

Πριν από περίπου 30 χρόνια, οικονομολόγοι από διαφορετικές σχολές οικονομικής σκέψης, που ασχοληθήκαμε με τις προβλέψεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ για το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωζώνης, επισημαίναμε δύο σημαντικά θεσμικά ελλείμματα.

Το πρώτο σχετιζόταν με το γεγονός ότι η Συνθήκη δεν επέτρεπε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να λειτουργεί ως Lender of Last Resort. Τις συνέπειες αυτής της επιλογής –σε χαμένο ΑΕΠ, χαμένες θέσεις εργασίας, πολιτική αστάθεια, αλλά και στον κίνδυνο που δημιουργήθηκε για την ίδια την ύπαρξη της Ευρωζώνης– τις βιώσαμε με την εκδήλωση της κρίσης χρέους. Ο φόβος της πιθανής κατάρρευσης των οικονομιών της Ευρωζώνης κατά τα χρόνια της πανδημίας οδήγησε τελικά την ΕΚΤ να αναλάβει αυτόν τον ρόλο.

Η δεύτερη θεσμική αδυναμία αφορά την απουσία ενός ισχυρού ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, αλλά και το Σύμφωνο Σταθερότητας, άφηναν την αντιμετώπιση των κρίσεων στους εθνικούς προϋπολογισμούς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος – και δεν αναφέρομαι πλέον μόνο στην Ελλάδα. Οι μη ρεαλιστικοί δημοσιονομικοί κανόνες (fiscal rules) δεν επέτρεπαν τη λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών.

Η επισήμανση αυτή είναι άμεσα συνδεδεμένη με το θέμα της σημερινής μας συζήτησης, δηλαδή το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2028–2034).

Όλοι συμφωνούμε ότι έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο πολλαπλών κρίσεων. Οι προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν καμία σχέση με αυτές του παρελθόντος.

Την ώρα που δίνουμε μάχη για την αντιμετώπιση της ψηφιακής, της πράσινης και της δημογραφικής πρόκλησης, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα εξαιρετικά ρευστό παγκόσμιο περιβάλλον, όπου γεωοικονομικές και γεωπολιτικές τεκτονικές ανακατατάξεις την τοποθετούν σε μια θέση που δεν έχει βιώσει ποτέ στο παρελθόν.

Επιτρέψτε μου μια αναφορά στην πρόσφατη έκθεση ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών. Όταν γίνεται λόγος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η πρώτη επισήμανση –στις

δύο πρώτες παραγράφους– αφορά τη μείωση του οικονομικού της ρόλου στο παγκόσμιο ΑΕΠ τα τελευταία 35 χρόνια.

Η συμμετοχή της στο παγκόσμιο ΑΕΠ από 25% το 1990 έχει μειωθεί σήμερα στο 14%. Αυτό δείχνει πόσο έχει περιοριστεί ο ρόλος μας στην παγκόσμια οικονομία.

Είναι λοιπόν προφανές ότι, όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με τόσο μεγάλες προκλήσεις και με την ανάδειξη νέων οικονομικών δυνάμεων –όπως η Κίνα και η Ινδία–, αυτό που χρειάζεσαι σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ένας προϋπολογισμός που θα σου επιτρέπει να ανταποκριθείς.

Το εύλογο ερώτημα είναι αν το μέγεθος του προϋπολογισμού που συζητάμε έχει αυτές τις προδιαγραφές.

Η απάντηση είναι όχι, παρά τις φιλόδοξες επικοινωνιακές προσπάθειες της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρουσιάσει την πρόταση ως επαρκή, λαμβάνοντας υπόψη τις δημοσιονομικές δυσκολίες των καθαρών χρηματοδοτών.

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό της πρότασης είναι η προσπάθεια μεγαλύτερης ευελιξίας μέσω της συγχώνευσης όλων των ταμείων σε ένα ενιαίο ταμείο.

Η ύπαρξη άνω των 52 προγραμμάτων δαπανών –εντός και εκτός προϋπολογισμού– δημιουργεί ένα ανομοιογενές σύνολο που αυξάνει τον κίνδυνο επικαλύψεων και κενών χρηματοδότησης.

Ωστόσο, η συγχώνευση όλων των προγραμμάτων εθνικών και περιφερειακών επενδύσεων σε ένα ενιαίο ταμείο –που θα περιλαμβάνει τη γεωργία, την αλιεία, τη μετανάστευση και τη διαχείριση των ιδίων πόρων– είναι το στοιχείο που οφείλει να μας προβληματίσει.

Πριν επικεντρωθώ στις προκλήσεις για την Ελλάδα, επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω ορισμένα κρίσιμα χαρακτηριστικά της χώρας μας σε σχέση με τους στόχους της ΕΕ:

· Το 2022 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις περιφέρειες της Ελλάδας, πλην της Αττικής, ήταν κάτω του 75% του μέσου όρου της ΕΕ, με το Βόρειο Αιγαίο να καταγράφει το δεύτερο χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην ΕΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.

· Το 64% περίπου του ΑΕΠ παράγεται σε μόλις δύο περιφέρειες (Αττική και Κεντρική Μακεδονία).

· Το εισόδημα των Ελλήνων αγροτών την περίοδο 2019–2024 μειώθηκε κατά 8%, όταν στην υπόλοιπη ΕΕ αυξήθηκε κατά 8%.

Το ερώτημα λοιπόν είναι σαφές:

Θα συμβάλει ο νέος προϋπολογισμός (2028-2034) στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και στη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος;

Το κρίσιμο λοιπόν ερώτημα, όμως, είναι πώς θα λειτουργεί το ενιαίο ταμείο. Θα περιορίζονται οι δαπάνες για τον αγροτικό τομέα και τις κοινωνικές πολιτικές υπέρ της άμυνας και της πολιτικής προστασίας;

Η ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι βιώσιμη όταν οι επενδύσεις έντασης γνώσης και η απασχόληση συγκεντρώνονται σε δύο περιφέρειες.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης του ΕΝΑ:

· Η Πολιτική Συνοχής και η ΚΑΠ την περίοδο 2028–2034 αντιστοιχούν στο 47% του προϋπολογισμού, από 67,2% την περίοδο 2021–2027.

· Το κονδύλι της ΚΑΠ για την Ελλάδα μειώνεται από 19,4 σε 14,6 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 24,4%.

Ακόμη και αν δεχθούμε ότι συμπληρωματικές ενισχύσεις και συνέργειες θα καλύψουν μέρος των απωλειών, η σοβαρή μείωση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Το μοντέλο πληρωμές έναντι μεταρρυθμίσεων είναι ιδιαίτερα προβληματικό, ιδίως για μικρομεσαίες χώρες με ανοικτά εθνικά ζητήματα. Η απουσία σαφούς νομικού πλαισίου αφήνει κρίσιμες αποφάσεις στη διακριτική ευχέρεια της Επιτροπής, δημιουργώντας κινδύνους πολιτικής πίεσης σε τομείς όπως η ενέργεια, η άμυνα και η ασφάλεια.

Τέλος, η επιλογή ενός συγκεντρωτικού μοντέλου διακυβέρνησης υποβαθμίζει τον ρόλο της περιφερειακής αυτοδιοίκησης.

Κλείνω επισημαίνοντας ότι, ενόψει των εκλογών του 2027 –χρονιά κατά την οποία η Ελλάδα θα ασκεί την Προεδρία της ΕΕ–, η κυβέρνηση όφειλε και οφείλει να ενημερώσει την αντιπολίτευση για τις θέσεις της και να εξηγήσει πώς αυτές υπηρετούν όχι μόνο τους νέους στόχους της Ένωσης, αλλά και τον διαχρονικό στόχο της μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων και της αναδιάρθρωσης του πρωτογενούς τομέα.