Νέο πακέτο της Κομισιόν για την αυτοκινητοβιομηχανία: Έξυπνη στροφή ή υποχώρηση; 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε, από το Στρασβούργο, νέο ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων για ένα καθαρό και ανταγωνιστικό αυτοκινητοβιομηχανικό τομέα, σε μια στιγμή που η ευρωπαϊκή πολιτική για την κινητικότητα βρίσκεται σε κομβικό σημείο. 

Ανταπόκριση από Βρυξέλλες: Γιώργος Συριόπουλος

Το λεγόμενο «Αυτοκινητικό Πακέτο» επιδιώκει να στηρίξει τον κλάδο στην πορεία προς την καθαρή κινητικότητα, συνδυάζοντας κλιματική φιλοδοξία με μεγαλύτερη ευελιξία για τη βιομηχανία. Την ίδια ώρα, όμως, η απόφαση σηματοδοτεί σαφή απομάκρυνση από τις προηγούμενες, αυστηρότερες δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2035, προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις και ομάδες καταναλωτών.  

«Καινοτομία. Καθαρή κινητικότητα. Ανταγωνιστικότητα. Αυτά ήταν οι κορυφαίες προτεραιότητες στους εντατικούς διαλόγους μας με την αυτοκινητοβιομηχανία, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους ενδιαφερόμενους φορείς. Και σήμερα, τις αντιμετωπίζουμε όλες μαζί», τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογραμμίζοντας ότι, καθώς η τεχνολογία μεταμορφώνει γρήγορα την κινητικότητα και η γεωπολιτική αναδιαμορφώνει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, «η Ευρώπη παραμένει στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας καθαρής μετάβασης».  

Ευελιξία στους στόχους, σήμα για συνέχιση της μετάβασης 

Από την πλευρά της προσφοράς, προβλέπεται αναθεώρηση των υφιστάμενων προτύπων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για αυτοκίνητα και φορτηγά ελαφρού τύπου, καθώς και στοχευμένη τροποποίηση των προτύπων για τα βαρέα οχήματα. Από την πλευρά της ζήτησης, εισάγεται μια νέα πρωτοβουλία για την απανθρακοποίηση των εταιρικών στόλων, με δεσμευτικούς εθνικούς στόχους για οχήματα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών.  

Τα νέα πρότυπα επιδιώκουν να στηρίξουν τη βιομηχανία προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία και τεχνολογική ουδετερότητα, χωρίς να εγκαταλείπεται πλήρως το σήμα προς την ηλεκτροκίνηση. Από το 2035 και μετά, οι κατασκευαστές θα πρέπει να επιτυγχάνουν μείωση των εκπομπών καυσαερίων κατά 90%, με το υπόλοιπο 10% να αντισταθμίζεται μέσω χρήσης χάλυβα χαμηλών εκπομπών που παράγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή μέσω συνθετικών και βιοκαυσίμων.  

Η ρύθμιση αυτή αφήνει ανοιχτό τον δρόμο ώστε τα υβριδικά αυτοκίνητα με δυνατότητα εξωτερικής φόρτισης, τα οχήματα με επέκταση εμβέλειας, τα ήπια υβριδικά και ακόμη και ορισμένα οχήματα με κινητήρες εσωτερικής καύσης να παραμείνουν στην αγορά και μετά το 2035, παράλληλα με τα πλήρως ηλεκτρικά και τα οχήματα υδρογόνου. Πρόκειται για μια σαφή μετατόπιση από το προηγούμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, που ουσιαστικά προέβλεπε πλήρη απαγόρευση των νέων αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης από το 2035, με στόχο μείωσης εκπομπών 100% για τα νέα οχήματα.  

Πριν από το 2035, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από «υπερ-πιστώσεις» για μικρά, οικονομικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η εμφάνιση περισσότερων μικρών ηλεκτρικών μοντέλων στην αγορά, σε μια κατηγορία όπου ο ευρωπαϊκός κλάδος δέχεται αυξανόμενη πίεση από τους κινεζικούς κατασκευαστές. Για τον στόχο του 2030, εισάγεται πρόσθετη ευελιξία μέσω μηχανισμών «τραπεζικού δανείου», ενώ για τα φορτηγά ελαφρού τύπου ο στόχος μείωσης εκπομπών για το 2030 μειώνεται από 50% σε 40%, αναγνωρίζοντας τις έως τώρα δυσκολίες διείσδυσης ηλεκτρικών μοντέλων σε αυτό το τμήμα της αγοράς.  

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει στοχευμένη τροποποίηση και για τα πρότυπα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στα βαρέα οχήματα, ώστε να διευκολυθεί η συμμόρφωση με τους στόχους του 2030, χωρίς όμως να εγκαταλειφθούν οι γενικές κατευθύνσεις της κλιματικής ουδετερότητας.  

Επανεκκίνηση με «ανάσα» για τη βιομηχανία, αλλά και υποχώρηση σε σχέση με τις αρχικές φιλοδοξίες 

Σε σύγκριση με τις προηγούμενες, σαφέστατα πιο αυστηρές ρυθμίσεις, το νέο πακέτο συνιστά μια σημαντική χαλάρωση. Η αρχική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως συμφωνήθηκε το 2023 στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, είχε καθορίσει ότι από το 2035 όλα τα νέα αυτοκίνητα και ελαφρά φορτηγά που θα πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να έχουν μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα – κάτι που στην πράξη ισοδυναμούσε με απαγόρευση των νέων αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης.  

Το νέο καθεστώς, με στόχο μείωσης 90% και δυνατότητα διατήρησης ορισμένων κινητήρων εσωτερικής καύσης υπό όρους αντιστάθμισης, αντανακλά την προσπάθεια της Κομισιόν να απαντήσει στις πιέσεις των κατασκευαστών και ορισμένων κρατών-μελών, χωρίς να εγκαταλείψει δημόσια τον κεντρικό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. 

Ωστόσο, σε επίπεδο σήματος και πολιτικής αξιοπιστίας, πρόκειται για μια εμφανή μετατόπιση. Η μετάβαση δεν είναι πλέον μια γραμμική πορεία προς την πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στις οδικές μεταφορές, αλλά ένα σχήμα με «βαλβίδες εκτόνωσης» και προσαρμογές.   

Εταιρικοί στόλοι, σήμανση και «Μικρά Οικονομικά Αυτοκίνητα»  

Στο σκέλος της ζήτησης, κεντρικό εργαλείο είναι η νέα πρωτοβουλία για την απανθρακοποίηση των εταιρικών στόλων αυτοκινήτων. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους για την αύξηση των οχημάτων μηδενικών ή χαμηλών εκπομπών στους εταιρικούς στόλους, με άμεσο στόχο να αυξηθούν τα διαθέσιμα ηλεκτρικά αυτοκίνητα τόσο στις αγορές πρώτου χεριού όσο και στις μεταχειρισμένες. Καθώς τα εταιρικά οχήματα διανύουν πολλαπλάσιες αποστάσεις σε σχέση με τα ιδιωτικά, η μετάβασή τους σε καθαρές τεχνολογίες εκτιμάται ότι θα έχει δυσανάλογα μεγάλο όφελος για τις συνολικές εκπομπές.  

Στο ίδιο πνεύμα, ο Επίτροπος Βιώσιμης Μεταφοράς και Τουρισμού, Απόστολος Τζιτζικώστας, επισήμανε ότι η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία αποτελεί «θεμέλιο λίθο» της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλοντας κατά 7% στο ΑΕΠ και υποστηρίζοντας σχεδόν 14 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. 

«Με το σημερινό Αυτοκινητικό Πακέτο, ενδυναμώνουμε την ανταγωνιστικότητα του τομέα, εισάγοντας ευελιξία στα πρότυπα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για αυτοκίνητα και φορτηγά ελαφρού τύπου και ένα πλαίσιο τεχνολογικής ουδετερότητας. Δημιουργούμε επίσης ζήτηση για καθαρότερα εταιρικά αυτοκίνητα και φορτηγά, ενδυναμώνοντας την ευρωπαϊκή παραγωγή και τις αλυσίδες εφοδιασμού», τόνισε.  

Η Επιτροπή προχωρά επίσης σε επικαιροποίηση και εναρμόνιση των κανόνων σήμανσης για τα αυτοκίνητα, ώστε οι καταναλωτές να διαθέτουν σαφή πληροφόρηση σχετικά με τις εκπομπές των οχημάτων κατά τη λήψη αγοραστικών αποφάσεων. 

Παράλληλα, το «Αυτοκινητικό Omnibus» εισάγει νέα κατηγορία οχημάτων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Μικρά Οικονομικά Αυτοκίνητα», καλύπτοντας ηλεκτρικά οχήματα μήκους έως 4,2 μέτρων. Τα κράτη-μέλη και οι τοπικές αρχές αποκτούν έτσι ένα επιπλέον εργαλείο για στοχευμένα κίνητρα, με στόχο την τόνωση της ζήτησης για μικρά ηλεκτρικά μοντέλα που παράγονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Απλούστευση κανόνων και περιορισμός κόστους για τους κατασκευαστές  

Το λεγόμενο «Αυτοκινητικό Omnibus», προβλέπει ένα σύνολο μέτρων απλούστευσης που αποσκοπούν στη μείωση της γραφειοκρατίας και του κόστους συμμόρφωσης για τους κατασκευαστές. Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι επιχειρήσεις αναμένεται να εξοικονομήσουν περίπου 706 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ το σύνολο των εξοικονομήσεων από όλα τα Omnibus (δηλαδή, τις διαδικασίες απλοποίησησης) και τις πρωτοβουλίες απλούστευσης φτάνει τα 14,3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.  

Μεταξύ άλλων, το πακέτο προτείνει μείωση του όγκου της δευτερογενούς νομοθεσίας που πρόκειται να εκδοθεί τα επόμενα χρόνια και απλοποίηση των διαδικασιών δοκιμών για νέα επιβατικά και ελαφρά φορτηγά, διατηρώντας παράλληλα τις υψηλότερες προδιαγραφές περιβαλλοντικής προστασίας και οδικής ασφάλειας.  

Ο Επίτροπος Οικονομίας και Παραγωγικότητας, Βάλντις Ντομπρόφσκις, περιέγραψε την κατάσταση ως οριακή.

Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για την Ευημερία και τη Βιομηχανική Στρατηγική, Στεφάν Σεζουρνέ, μίλησε για «γραμμή ζωής» προς την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία.

Ενίσχυση της βιομηχανίας μπαταριών και στρατηγική αυτονομία

Ένα ακόμη κεντρικό σκέλος του πακέτου αφορά την ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μπαταριών. Μέσω του λεγόμενου «Μπαταριακού Ενισχυτή», η Επιτροπή κινητοποιεί 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 1,5 δισεκατομμύριο σε άτοκα δάνεια προς ευρωπαίους παραγωγούς κυψελών μπαταρίας. Συμπληρωματικά πολιτικά μέτρα στοχεύουν στην ενθάρρυνση επενδύσεων, τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής αλυσίδας αξίας για τις μπαταρίες και την ενίσχυση της καινοτομίας και του συντονισμού μεταξύ των κρατών-μελών.  

Ο Επίτροπος για το Κλίμα, τις Μηδενικές Εκπομπές και την Καθαρή Ανάπτυξη, Βόπκε Χούκστρα, υπογράμμισε αυτή τη διάσταση.

Κριτική για υποχώρηση σε … πιέσεις

Παρά τις διαβεβαιώσεις της Κομισιόν ότι η κατεύθυνση της πολιτικής δεν αλλάζει, παρά  προσαρμόζεται, πολλοί κάνουν λόγο για «νερό στο κρασί» των δεσμεύσεων που είχαν ληφθεί στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας.  

Περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι η χαλάρωση των στόχων και η διεύρυνση των παραθύρων ευελιξίας θα οδηγήσουν στην καθυστέρηση της μετάβασης προς την ηλεκτροκίνηση, θα μειώσουν την πίεση προς τους κατασκευαστές για μαζική παραγωγή φθηνότερων ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τελικά θα ενισχύσουν, αντί να περιορίσουν, το πλεονέκτημα των κινεζικών εταιρειών που ήδη κυριαρχούν στο χαμηλότερο τμήμα της αγοράς.  

Παράλληλα, εγείρονται ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην αξιοπιστία της ευρωπαϊκής κλιματικής πολιτικής. Οι συνεχείς αναθεωρήσεις προς ηπιότερη κατεύθυνση θεωρείται ότι δημιουργούν αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις που έχουν τοποθετηθεί στην απανθρακοποίηση, αλλά και για τους πολίτες, που καλούνται να επενδύσουν σε νέα τεχνολογία εν μέσω μεταβαλλόμενων κανόνων.  

Από την άλλη πλευρά, η αυτοκινητοβιομηχανία και ορισμένες κυβερνήσεις υποστηρίζουν ότι η αρχική σχεδίαση αποδείχθηκε υπερβολικά φιλόδοξη σε ένα περιβάλλον πολλαπλών κρίσεων (ενεργειακή ακρίβεια, πληθωρισμός, γεωπολιτική αβεβαιότητα, ένταση του διεθνούς ανταγωνισμού) και ότι χωρίς προσαρμογή υπήρχε κίνδυνος απώλειας βιομηχανικής βάσης, θέσεων εργασίας και κοινωνικής αποδοχής της μετάβασης.  

Οι επόμενοι μήνες, κατά τους οποίους το πακέτο θα συζητηθεί και θα τροποποιηθεί – ή ενδεχομένως θα «φιλτραριστεί» – στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα είναι καθοριστικοί για τη μορφή που θα λάβει τελικά το νέο πλαίσιο.  

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να επανακαθορίσει τους όρους της μετάβασης, αναζητώντας ένα μείγμα κλιματικής φιλοδοξίας και βιομηχανικού ρεαλισμού. Αν το νέο μοντέλο ισορροπίας αποδειχθεί «έξυπνη στροφή» που διασώζει τόσο την κλιματική πολιτική όσο και την ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση ή αν εξελιχθεί σε «επικίνδυνη υποχώρηση» που θα κοστίσει στην ευρωπαϊκή ηγεσία στην καθαρή κινητικότητα, θα φανεί στην πράξη την επόμενη δεκαετία.

Με πληροφορίες από ertnews.gr