Η μεγάλη συζήτηση που άνοιξε στη Λάρισα για την παιδιατρική και παιδοχειρουργική κλινική του ΓΝΛ, η ιστορία της και η σημαντική συμβολή του Ανδρέα Μάρκου

Η προηγούμενη εβδομάδα στη Λάρισα είχε μια έντονη επικαιρότητα. Εκτός από τους αγρότες την τοπική κοινωνία και τον Τύπο απασχόλησαν και οι παιδίατροι.

Αφορμή στάθηκε μια σύσκεψη προ ημερών της 5^ης ΥΠΕ στην οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, ο διοικητής κ. Φώτης Σερέτης, ανακοίνωσε ότι υπάρχει σχεδιασμός μεταφοράς της Παιδιατρικής Κλινικής του ΓΝΛ στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο. Θυμίζουμε ότι από 1η Οκτωβρίου του 2025 έχει ήδη μεταφερθεί στο Πανεπιστημιακό και η Παιδοχειρουργική Κλινική του ΓΝΛ. Μέχρι στιγμής η διοίκηση της 5^ης ΥΠΕ δεν έχει ανακοινώσει επίσημα κάτι σχετικό, ο κ. Σερέτης δε, με επιστολή του προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα. Ωστόσο, ο σχεδιασμός της μεταφοράς της Παιδιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας στο Πανεπιστημιακό, έχει ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών το τελευταίο διάστημα στην πόλη, με γιατρούς, συλλόγους, φορείς και βουλευτές να εκδηλώνουν την αντίθεσή τους.

Στο μεταξύ, σύσκεψη με τον Υπουργό Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη, είχε ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Χρήστος Κέλλας, με αφορμή τα δημοσιεύματα για την μεταφορά της Παιδιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο. Ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης, δεσμεύτηκε, ότι δεν θα γίνει καμία αλλαγή στη λειτουργία της Παιδιατρικής του ΓΝΛ. Θα υπάρξει διάλογος με όλους τους εμπλεκόμενους κοινωνικούς φορείς και συνεννόηση με τις τοπικές κοινωνίες, με μοναδικό γνώμονα, τη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας προς τους Θεσσαλούς πολίτες.

Πώς να αδιαφορήσεις και να μην επιχειρήσεις να καταγράψεις την ιστορία τόσο της Παιδιατρικής όσο της Παιδοχειρουργικής Κλινικής στη Λάρισα;

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Θα ξεκινήσω με μια προσωπική ιστορία. Την θυμήθηκα όταν άκουσα την παρέμβαση του επί του θέματος του παιδοχειρουργού Ανδρέα Μάρκου στο Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας την προηγούμενη Τετάρτη.

Βρισκόμαστε στο 1987, όπου και μεταφέρομαι εσπευσμένα με συμπτώματα οξείας σκωληκοειδίτιδας στο Γενικό Νοσοκομείο ξημερώματα δεύτερης μέρας Πάσχα. Ο εφημερεύον γενικός χειρουργός σπεύδει να πάρει το περιστατικό «Είναι δικό μου μαχαίρι αυτό!». Οι γονείς μου δεν αντιλήφθηκαν αμέσως τι συνέβαινε, γιατί υπήρχε διχογνωμία για ποια ειδικότητα θα χειρουργήσει ένα παιδί. Τότε τους ενημέρωσαν ότι από τον Μάιο του προηγούμενου χρόνου λειτουργούσε το Τμήμα της Παιδοχειρουργικής και ότι θα μπορούσαν να επιλέξουν να με χειρουργήσει ένας από τους δύο παιδοχειρουργούς που διέθετε το νοσοκομείο. Τον Ανδρέα Μάρκου και τον Άρη Κλοκάρη. Ήταν και οι δύο νεαροί και Κύπριοι. Θα κέρδιζαν την εμπιστοσύνη των γονιών μου; Εκείνη την ημέρα εφημέρευε ο δεύτερος και εκείνος τελικά και με χειρούργησε προς μεγάλο εκνευρισμό του γενικού χειρουργού. Κατά τη διάρκεια όμως της νοσηλείας μου με παρακολουθούσε ο κ. Μάρκου. Σαφώς και δεν ήξερα τότε ότι ήταν ο άνθρωπος που δημιούργησε την Παιδοχειρουργική Κλινική στη Λάρισα… Ούτε ότι ήμουν από τα πρώτα παιδιά που ανέλαβε το τμήμα. Το μόνο που θυμάμαι είναι την ανακούφισή μου που δεν με ανέλαβε ο γενικός χειρουργός· ήταν τρομακτικός και φώναζε πολύ.

Ας πάμε τώρα έναν αιώνα πίσω από το 1987.

Στις 5 Νοεμβρίου του 1887 έγινε από το Δ.Σ επί Δημαρχίας Γαλάτη η αναγγελία της δωρεάς από τον Ιωάννη Κουτλιμπανά, με καταγωγή από το Ζάρκο Τρικάλων που έδρασε και πλούτισε στη Ρουμανία για την ανέγερση και την προικοδότησή του πρώτου Νοσοκομείου της πόλης. Το «Κουτλιμπάνειο Νοσοκομείο» ξεκίνησε ως Πολιτικό Δημοτικό αρχικά, το οποίο στη πορεία των ετών μετατράπηκε σε Γενικό Κρατικό.

Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφέρουμε ότι η Λάρισα μετά την απελευθέρωση και την αποχώρηση των Τούρκων έμεινε χωρίς νοσοκομείο, καθώς τότε έκλεισε το «Χαστανιέ», το νοσοκομείο δηλαδή του τουρκικού στρατού στο Αλκαζάρ. Όταν εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά το 1881 οι πρώτοι γιατροί που είχαν σπουδάσει στην Ευρώπη άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα της δημιουργίας ενός νέου νοσοκομείου. Ο άνθρωπος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο, πριν τον Κουτλιμπανά και τον Γαλάτη, ήταν ο Ιωάννης Παπαϊωάννου, γνωστός ως Μπαρμπαγιάννης, που ήταν δικαστικός κλητήρας του Πρωτοδικείου Λαρίσης και εγκαταστάθηκε στην πόλη την πρώτη μέρα που άρχισε η λειτουργία του Πρωτοδικείου στις 10 Οκτωβρίου του 1881. Στα «Απομνημονεύματά» του ο Μιχαήλ Σαπκάς περιγράφει πώς όπου πήγαινε ως δικαστικός κλητήρας ο Μπαρμπαγιάννης μιλούσε για την ανάγκη της ίδρυσης ενός νοσοκομείου και κατάφερνε να συγκεντρώνει χρήματα για το σκοπό αυτό, τα οποία κατέθετε στην Εθνική Τράπεζα που επίσης μόλις είχε ιδρυθεί, υπό τον όρο να ιδρυθεί νοσοκομείο. Μόλις συγκέντρωσε ένα ικανοποιητικό ποσό δημιούργησε σε δωμάτιο κατοικίας απέναντι από εκεί που σήμερα βρίσκεται ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης, 4 κλίνες για βαριά περιστατικά απόρων Ελλήνων και τούρκων που τους περιέθαλπαν δωρεάν οι γιατροί της πόλης. Αυτές οι 4 κλίνες θεωρήθηκαν ο πρώτος πυρήνας του νοσοκομείου που ιδρύθηκε το 1889 με τη σύμπραξη Γαλάτη, Μητροπολίτη Νεόφυτου, του Χαφούζ Εφέντη που είχε το οικόπεδο και φυσικά του Ιωάννη Κουτλιμπανά που διέθεσε τα χρήματα (40.000 φράγκα).

Τον Φεβρουάριο του 1889 έγινε η θεμελίωση του Νοσοκομείου με τις παρουσίες των ευεργετών Κουτλιμπανά Ιωάννη και του Μητροπολίτη Λάρισας Νεόφυτου Γ, ο οποίος άφησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, μετά τον θάνατο του, να δοθεί για την χρηματοδότηση της ανέγερσης του Νοσοκομείου.

Το κτήριο ήταν, σύμφωνα με τον Θωμά Τσικρίκα, μονώροφο, αλλά υπήρχε η δυνατότητα να εξελιχθεί σε πολυώροφο. Είχε θαλάμους με 50 έως 60 κλίνες, γραφεία, εργαστήριο, απομονωτήριο, μαγειρείο, αποθήκες και βοηθητικούς χώρους. Αρχικά το επιστημονικό προσωπικό είχε έναν μόνο γιατρό Παθολόγο και δεν διέθετε δικό του μόνιμο Χειρουργό· για τις χειρουργικές ανάγκες καλούσαν ιδιώτη Χειρουργό από την πόλη.

Ορόσημο στην ιστορία του Νοσοκομείου υπήρξε η δημαρχία Μιχαήλ Σάπκα (1926-1934). Ήταν ο άνθρωπος που αντιλήφθηκε την ανάγκη ανασυγκρότηση και την αναβάθμιση του ιδρύματος καθώς η Λάρισα είχε αναπτυχθεί πληθυσμιακά φτάνοντας τους  35.000 κατοίκους και είχε παράλληλα εδραιωθεί ως διοικητική, εμπορική και οικονομική πρωτεύουσα του θεσσαλικού κάμπου. Το “Κουτλιμπάνειο”, μέχρι τότε, νοσήλευε σχεδόν μόνον απόρους, απόκληρους, ασθενείς με ανίατες νόσους και καταδικασμένους. Κατά το παρελθόν είχε βέβαια συνεισφέρει πολύ και στην περίθαλψη των στρατευμένων. Έπρεπε πλέον να προσφέρει υπηρεσίες και στους λοιπούς πολίτες.

Κατά την περίοδο 1937-1940, σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η ανέγερση 2ου ορόφου στο νοσοκομείο μετά από δωρεά ύψους 1.100.000 δραχμών του Ηλία Τριανταφύλλου. Ο αριθμός των νοσηλευτικών κλινών αυξήθηκε πλέον στις 100. Ένα χρόνο όμως μετά, τον  Απρίλιο του 1941 το νοσοκομείο βομβαρδίστηκε από τη γερμανική αεροπορία με συνέπεια την καταστροφή της βορειοδυτικής πτέρυγας του κτηρίου. Ακολούθησε η μεταφορά του νοσοκομείου στην κλινική Ν. Ράπτη, η οποία βρισκόταν επί της οδού Παπακυριαζή.

Ύστερα από την απελευθέρωση της χώρας από τους Γερμανούς, δόθηκαν οικονομικές χορηγίες στο νοσοκομείο προκειμένου να πραγματοποιηθεί η αποκατάσταση των ζημιών, η ανοικοδόμησή του, αλλά και ο εκσυγχρονισμός του.

Η περίοδος 1954-1970 ήταν αυτή των μεγάλων ανακατατάξεων. Το νοσοκομείο κινδύνευε να σταματήσει να λειτουργεί, αφήνοντας ακάλυπτη υγειονομικά την περιοχή. Κύρια αιτία για τα προβλήματά του έχει γραφεί ότι ήταν η τότε οικονομική ένδεια του ιδρύματος, ως αποτέλεσμα της ελλείψεως κρατικών και δημοτικών επιχορηγήσεων. Από την άλλη, οι λειτουργικές ανάγκες του “Κουτλιμπάνειου και Τριανταφύλλειου” γινόντουσαν διαρκώς και μεγαλύτερες. Ως λύση για τη συνέχιση της λειτουργίας του νοσοκομείου αποφασίζεται η κρατικοποίησή του, που πραγματοποιήθηκε επί δημαρχίας Σ. Ζιαζιά με το Β.Δ. 18-1-1954, ΦΕΚ 50/24-3-1954. Το ίδρυμα από Δημοτικό μετατρέπεται πλέον σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και λαμβάνει το όνομα “Κουτλιμπάνειο και Τριανταφύλλειο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας”.

Το έτος 1956 και συγκεκριμένα στις 20 Ιανουαρίου δημιουργούνται 6 (έξι) θέσεις ειδικευομένων γιατρών. Το 1963, με το Β.Δ. 529/2-9-1963, δημιουργούνται στο νοσοκομείο Ακτινολογικό εργαστήριο, Ωτορινολαρυγγολογική κλινική, Παιδιατρική κλινική και Αντιφυματικό εξωτερικό ιατρείο. Προστίθεται στο ίδρυμα και ειδικό διαγνωστικό εξωτερικό ιατρείο για την παρακολούθηση καρκινοπαθών.

Η παιδιατρική Κλινική του ΓΝΛ…

Για πολλές δεκαετίες τα παιδιά στη Λάρισα νοσηλεύονταν στις γενικές παθολογικές/χειρουργικές κλινικές, καθώς δεν υπήρχε ακόμη αυτόνομη παιδιατρική κλινική, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Δεν είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί έκπληξη καθώς αυτό είναι το γενικό μοτίβο σε όλη την Ελλάδα τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Το 1963 όμως, με το Β.Δ. 529/2-9-1963, στο «Κουτλιμπάνειο και Τριανταφύλλειο» δημιουργείται η Παιδιατρική Κλινική μαζί τις ως άνω αναφερόμενες λοιπές υποδομές. Μιλάμε ουσιαστικά για την γέννηση της Παιδιατρικής Κλινικής της Λάρισας, την πρώτη αυτόνομη μονάδα αποκλειστικά για παιδιά, με δικές της κλίνες και προσωπικό.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και μετά, η κλινική γίνεται το βασικό σημείο αναφοράς για τα παιδιά της Λάρισας και μεγάλου μέρους της Θεσσαλίας, με σταδιακή αύξηση κλινών και ανάπτυξη τακτικών εξωτερικών ιατρείων (γενική παιδιατρική, εμβολιασμοί κ.λπ.).

Με τη δημιουργία του ΕΣΥ (1983) και την εξέλιξη του «Κουτλιμπάνειου – Τριανταφύλλειου» σε Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας, η Παιδιατρική Κλινική εντάσσεται στο νέο οργανόγραμμα και λειτουργεί ως βασικό παιδιατρικό τμήμα δευτεροβάθμιας φροντίδας για την πόλη και την ύπαιθρο γύρω της.

Η δημιουργία της Παιδοχειρουργικής Κλινικής του ΓΝΛ…

Το έτος 1985 είναι ιδιαίτερα κομβικό για την ιστορία του υγειονομικού συστήματος στην Ελλάδα. Δημιουργείται το ΕΣΥ. Επί Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, με υπουργό Υγείας τον Γεώργιο Γεννηματά και υφυπουργό τον Λαρισαίο Γιάννη Φλώρο. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας με την υλοποίηση του νόμου 1397/1983292 αρχίζει να λειτουργεί. Με την εφαρμογή του, οι γιατροί του νοσοκομείου καθίστανται πλέον πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης.

Στην Λάρισα έχουν ήδη προκηρυχθεί δύο θέσεις, Επιμελητή Ά και Διευθυντού, για την δημιουργία και την λειτουργία Παιδοχειρουργικής Κλινικής. Παραμένουν ωστόσο κενές. Αφενός υπάρχουν ακόμη λίγοι παιδοχειρουργοί στην Ελλάδα, αφετέρου όσοι είναι έχουν πανεπιστημιακές έδρες τις οποίες και δεν θέλουν να αφήσουν γενικώς, πόσο μάλλον για να εγκατασταθούν στη Λάρισα.

Η κατάσταση παραμένει ίδια μέχρι το 1986, αλλά ο Γεννηματάς είναι πλέον αποφασισμένος να βρει λύση. Τη βρίσκει στο πρόσωπο του Ανδρέα Μάρκου από την Κύπρο, ο οποίος έχει μόλις τελειώσει ειδικότητα παιδοχειρουργικής στο τότε Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο και πλέον Γεννηματά. Καθηγητής του ήταν ο Βασίλης Πετρόπουλος, ο πατέρας της Παιδοχειρουργικής στην Αθήνα, ο οποίος στη συνέχεια πήρε την έδρα στη Θεσσαλονίκη.

Ο Γεννηματάς μαθαίνει για τον νεαρό γιατρό ο οποίος έχει ολοκληρώσει μια άκρως επιτυχημένη ειδικότητα με εκατοντάδες δικές του επεμβάσεις και ακόμη περισσότερες ως βοηθός. Καλεί λοιπόν τον Ανδρέα Μάρκου στο γραφείο του στην Αθήνα και του προτείνει να εγκατασταθεί στη Λάρισα για να λειτουργήσει την Παιδοχειρουργική Κλινική. Υπάρχει βέβαια ένα μικρό κόλλημα. Ο Μάρκου δεν είχε κάνει το αγροτικό του εξασκώντας το δικαίωμα που του παρείχε ο νόμος με την προϋπόθεση ότι δεν θα ασκούσε την Ιατρική στην Ελλάδα. Η λύση βρίσκεται πάραυτα. Τοποθετείται για να κάνει το αγροτικό του στο δεύτερο αγροτικό ιατρείο στη Μελιβοία με την προϋπόθεση να παρέχει τις υπηρεσίες του στην Παιδοχειρουργική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας.

Ο Μάρκου πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην πρόταση Πετρόπουλου, ανηψιού, για τη θέση λέκτορα στο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη ή να έρθει στη Λάρισα. Διάλεξε το δεύτερο.

Τελείωσε την ειδικότητα του στις 26 Μαιού του 1986 στη Θεσσαλονίκη και στις 4 Ιουνίου του 1986 διορίζεται στη Λάρισα. Τον διορισμό του υπογράφει ο Γιάννης Φλώρος. Ο ίδιος άνθρωπος που κάποια χρόνια αργότερα, το 1994, τον καλεί να μετάσχει στο ψηφοδέλτιο του για αυτοδιοικητικές εκλογές στις οποίες κατέβαινε ως υποψήφιος Νομάρχης Λάρισας.

Το Νοέμβριο του 1988, τελειώνει το αγροτικό του και διορίζεται ως Επιμελητής Α΄ Παιδοχειρουργικής Κλινικής. Τότε είναι που τυπικά δημιουργείται το τμήμα στην Λάρισα. Ωστόσο, όλα ουσιαστικά είχαν ξεκινήσει δύο χρόνια πριν. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό 129/19-4-1999 που υπογράφει ο κ. Νίκος Κουτσομάρκος, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας, ο Ανδρέας Μάρκου «1. Οργάνωσε μόνος του, ανέπτυξε και λειτούργησε άψογα το Παιδοχειρουργικό Τμήμα του ΓΝΛ. Αξίζει να αναφερθεί ιδιαίτερα ότι ήταν η πρώτη φορά που λειτούργησε στο Νομό μας Παιδοχειρουργικό Τμήμα, το οποίο από τότε λειτουργεί συνεχώς μέχρι σήμερα προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους κατοίκους του Νομού Λάρισας αλλά και ολόκληρης της Περιφέρειας Θεσσαλίας. 2. Οργάνωσε μόνος του, ανέπτυξε και λειτούργησε τέλεια το Εξωτερικό Ιατρείο της Χειρουργικής Παίδων», το οποίο επίσης λειτούργησε για πρώτη φορά στο Νομό Λάρισας.

Αρχικά, το 1986 παραχωρήθηκε μόνο ένα κρεβάτι στην Παιδοχειρουργική στον θάλαμο 301 της Χειρουργικής. Καθώς άρχισαν να αυξάνονται οι ανάγκες λόγω μεγάλης προσέλευσης περιστατικών παραχωρείται ακόμη μια κλίνη και εν τέλει ολόκληρος ο θάλαμος 301 με 4 συνολικά κρεβάτια.

Από το 1994 έως το 1999 αποχωρεί καθώς εκλέγεται νομαρχιακός σύμβουλος και γίνεται Αντινομάρχης Παιδείας Αθλητισμού και Πολιτισμού τα δύο πρώτα χρόνια και τα επόμενα δύο και Υγείας. Επιστρέφει και το 2000 παίρνει τη θέση του Διευθυντή του Παιδοχειρουργικού Τμήματος του ΓΝΛ. Είναι η εποχή που όλα αλλάζουν.

Μέχρι τότε, οι κλίνες παρέμεναν ακόμη 4 στον αριθμό και πολλά σοβαρά περιστατικά διακόμιζονταν στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, κάτι που από το 1986 έως το 1994 είχε πάψει να συμβαίνει.

Από τη στιγμή που αναλαμβάνει χρέη Διευθυντή, στην Παιδοχειρουργική παραχωρούνται συνολικά 10 κλίνες υπό την Διοίκηση Μπρουσκέλη. Αυτή τη φορά ο Μάρκου επιλέγει τους θαλάμους 310, 311 και 314 στο τέλος του διαδρόμου της Χειρουργικής. Καταφέρνει μάλιστα να δημιουργήσει μια εντελώς ξεχωριστή κλινική με δική της είσοδο. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται 3 θέσεις για ειδικευόμενους.

Περιστατικά από όλη τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα συρρέουν στη Λάρισα. Οι διακομιδές σταματάνε καθώς όλα τα περιστατικά, ακόμη και τα πολύ σοβαρά χειρουργούνται στην Παιδοχειρουργική του ΓΝΛ.

Ο Ανδρέας Μάρκου υπηρέτησε στο ίδιο τμήμα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2018. Έκτοτε ιδιωτεύει.

Όμως όπως ο ίδιος λέει, παρακολουθεί με θλίψη με πόση ευκολία κατάργησαν την Παιδοχειρουργική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας που με πολύ κόπο την πρωτολειτούργησε πριν αρκετά χρόνια. Όπως ανέφερε και προχθές στο Περιφερειακό συμβούλιο, στην Πάτρα υπήρχε μία Παιδοχειρουργική Κλινική του ΕΣΥ στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο. Κανένας δεν διανοήθηκε να την καταργήσει ή να την μεταφέρει στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο όταν αυτό άρχισε να λειτουργεί. Απλά ιδρύθηκε και σ’ αυτό η Πανεπιστημιακή Παιδοχειρουργική Κλινική και έτσι λειτουργούν και οι δύο κλινικές εφημερεύοντας εναλλάξ. Κατά τη γνώμη του η μεταφορά της Παιδοχειρουργικής του ΕΣΥ από το ΓΝΛ στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο μόνο κινδύνους και ταλαιπωρία στους μικρούς ασθενείς θα προσφέρει. Γι’ αυτό και προχωρά και παραπέρα και έχει τη γνώμη ότι όπως στο παρελθόν κάποιες Παθολογικές κλινικές επέστρεψαν από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο στο ΓΝΛ έτσι και η Παιδοχειρουργική πρέπει να επιστρέψει εκεί που πρέπει…

…

Υ.Σ. Οι φωτογραφίες προέρχονται από πλάνα της εκπομπής «Μια ώρα, μια ζωή» της Ράνιας Αλεξίου στο Θεσσαλία TV.