Του Χρήστου Αθανασιάδη, δημοσιογράφου

Με το νέο Σχέδιο Νόμου για τα αγρο-φωτοβολταϊκά, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επιχειρεί να ανοίξει τον δρόμο σε μια νέα εποχή ενεργειακής αυτονομίας για τους Έλληνες αγρότες.
Ωστόσο, οι διατάξεις του νομοθετήματος όχι μόνο δεν διαμορφώνουν ένα φιλικό περιβάλλον, αλλά δημιουργούν πλήθος αντιφάσεων, απαγορεύσεων και ανεφάρμοστων κανόνων που απειλούν να ακυρώσουν κάθε προοπτική επιτυχίας του προγράμματος.

Όπως προκύπτει από τα σημεία που αναδεικνύουν αγροτικοί φορείς αλλά και φορείς της αγοράς, οι προβλέψεις του νομοσχεδίου φαίνεται πως σχεδιάστηκαν χωρίς πραγματική κατανόηση των γεωργικών συνθηκών στη χώρα – με αποτέλεσμα ένα πλαίσιο που ούτε προωθεί την αγροτική παραγωγή, ούτε επιτρέπει στην αγροτική αγορά να αναπτυχθεί.

1. Απόλυτη απαγόρευση εγκατάστασης σε Γη Υψηλής Παραγωγικότητας – εκτός αν μπει πάνω σε… θερμοκήπιο

Η πιο κραυγαλέα ρύθμιση του νομοσχεδίου είναι η απόλυτη απαγόρευση εγκατάστασης αγροβολταϊκών σε Γη Υψηλής Παραγωγικότητας (ΓΥΠ), με μοναδική εξαίρεση τις εγκαταστάσεις επάνω σε θερμοκήπια, κάτι το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το μοντέλο που εφαρμόζεται ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κατά το οποίο τα φωτοβολταϊκά πάνελ είναι τοποθετημένα σε ύψος, ώστε κάτω από αυτά να συνεχίζει κανονικά η καλλιέργεια, με στόχο το «διπλό εισόδημα» για τον αγρότη, τόσο  από το χωράφι όσο και από το ρεύμα.

Αυτό σημαίνει ότι αποκλείονται όλες οι εφαρμογές σε γη υψηλής παραγωγικότητας:

• ανοικτής καλλιέργειας,
• δικτυοκηπίων,
• σύγχρονων συστημάτων «συγκαλλιέργειας» τύπου agrivoltaics που εφαρμόζονται σε όλη την Ευρώπη.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

• Η χώρα χάνει το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων όπου η εφαρμογή αγρο-ΦΒ θα μπορούσε να αποδώσει πραγματικά.
• Οι περισσότεροι αγρότες που δεν διαθέτουν θερμοκήπια μένουν αυτομάτως εκτός.

Το σημαντικότερο όμως:

Η διάταξη αντιβαίνει ευθέως τον υφιστάμενο αγροτικό νόμο, ο οποίος επιτρέπει ρητά εγκατάσταση αγρο-ΦΒ έως 1 MW σε Γη Υψηλής Παραγωγικότητας.

Δηλαδή:
Έχουμε ένα νέο νομοσχέδιο που καταργεί στην πράξη ό,τι προβλέπει ο προηγούμενος νόμος – χωρίς καμία τεκμηρίωση.

2. «Ανελαστική» και ανεξήγητη κατανομή 10 MW ανά περιφέρεια – ίδιο όριο για Ιόνια Νησιά και Θεσσαλία

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι σε κάθε περιφέρεια της Ελλάδας θα μπορούν να εγκατασταθούν έως 10 MW αγροβολταϊκών.

Πρόκειται ίσως για την πιο ακατανόητη διάταξη του πλαισίου.

Γιατί είναι προβληματικό;

• Η γεωργική δραστηριότητα δεν είναι ίδια σε όλες τις περιφέρειες.
• Η Θεσσαλία, η Κεντρική Μακεδονία, η Στερεά Ελλάδα αλλά και άλλες περιφέρειες έχουν τεράστια αγροτική παραγωγή.
• Τα Ιόνια Νησιά, η Αττική ή το Νότιο Αιγαίο έχουν ελάχιστη γεωργική δραστηριότητα.

Κι όμως, το νομοσχέδιο αντιμετωπίζει όλες τις περιφέρειες ως «ίσες».

Αποτέλεσμα:
Οι περιοχές που έχουν πραγματική ανάγκη των αγρο-ΦΒ θα «κορεστούν» μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ άλλες περιφέρειες θα μείνουν με τα MW… αδιάθετα.

Πρακτικά:

• Η Θεσσαλία με χιλιάδες αγρότες παίρνει 10 MW.
• Τα Ιόνια Νησιά, με ελάχιστη παραγωγή και πολύ λίγους αγρότες, παίρνουν επίσης 10 MW.

Μια ρύθμιση που μοιάζει να αγνοεί τελείως τη γεωργική πραγματικότητα της χώρας.

3. Νέα απαγόρευση: Όχι αγρο-ΦΒ σε περιοχές όπου έχει ήδη καλυφθεί το 0,8% της ΓΥΠ με φωτοβολταϊκά

Η τρίτη «κόκκινη γραμμή» του νομοσχεδίου προβλέπει ότι αν σε μια περιφερειακή ενότητα έχει ήδη καλυφθεί το 0,8% της ΓΥΠ από φωτοβολταϊκά, δεν επιτρέπεται νέα εγκατάσταση αγρο-ΦΒ.

Και μάλιστα:
Ακόμη και αν η εγκατάσταση γίνει πάνω σε θερμοκήπιο, η αίτηση θα απορρίπτεται.

Τι σημαίνει αυτό;

Σε νομούς όπου υπάρχει ήδη έντονη φωτοβολταϊκή δραστηριότητα, όπως π.χ.:

• Κοζάνη
• Κιλκίς
• Φθιώτιδα

…η δυνατότητα νέας εγκατάστασης αγροβολταϊκού είναι πρακτικά μηδενική – ούτε 1 kW δεν μπορεί να προστεθεί.

Το αποτέλεσμα είναι ότι ολόκληρες περιφερειακές ενότητες αποκλείονται από το πρόγραμμα πριν καν ξεκινήσει.

4. Οικονομική βιωσιμότητα: τα 65 €/MWh δεν βγαίνουν – χρόνος απόσβεσης έως και 10+ χρόνια

Το μεγαλύτερο «αγκάθι» για την αγορά παραμένει η καθαρή απόδοση των επενδύσεων.

Με αυξημένο κόστος εγκατάστασης (λόγω μεγαλύτερου ύψους, ειδικών βάσεων, πιθανής αποθήκευσης, περιβαλλοντικών απαιτήσεων), η ταρίφα των 65 €/MWh θεωρείται ανεπαρκής.

Τεχνικοί σύμβουλοι εκτιμούν:

• Χρόνος απόσβεσης → Πολύ μεγαλύτερος από τα συμβατικά αγροτικά φωτοβολταϊκά
• Με υψηλό κόστος χρηματοδότησης και περιορισμένη ρευστότητα των αγροτών, το εγχείρημα γίνεται δυσκολότερο.

Γι’ αυτό οι εκπρόσωποι του κλάδου επαναφέρουν τρεις σταθερές διεκδικήσεις:

1. Ταχύτερη χορήγηση όρων σύνδεσης
2. Επιδότηση κεφαλαίου
3. Υψηλότερη ταρίφα που να αντανακλά το πραγματικό κόστος

5. Όριο κάλυψης 10% της καλλιεργούμενης γης από τον εξοπλισμό

Το νομοσχέδιο ορίζει ότι ο φωτοβολταϊκός εξοπλισμός μπορεί να καλύπτει έως το 10% της αρχικά καλλιεργούμενης έκτασης.

Σύμφωνα με ανθρώπους της αγοράς:

• Σε πολλές περιπτώσεις το όριο δεν επιτρέπει βιώσιμη αξιοποίηση της έκτασης.
• Περιορίζει υπερβολικά το ενεργειακό δυναμικό της επένδυσης.
• Μετατρέπει το έργο σε οικονομικά μη ελκυστικό.

6. Υπέρογκη εγγυητική επιστολή 100 €/kW – Νέο εμπόδιο εισόδου

Το νομοσχέδιο εισάγει για πρώτη φορά για αγροβολταϊκά την απαίτηση κατάθεσης εγγυητικής επιστολής 100 €/kW εγκατεστημένης ισχύος.

Πρόκειται για ένα ποσό εξαιρετικά υψηλό, δεδομένου ότι σε προηγούμενα καθεστώτα για μικρά φωτοβολταϊκά (ισχύος έως και 1 MW) η εγγυητική ήταν 42 €/kW

Η ξαφνική αύξηση σε 100 €/kW:

• αυξάνει δυσανάλογα το αρχικό κόστος επένδυσης,
• αποκλείει μικρούς και μεσαίους παραγωγούς που δεν διαθέτουν ρευστότητα,
• λειτουργεί ως αντικίνητρο για όσους σκέφτονται να ενταχθούν στο πρόγραμμα.

Σε ένα πλαίσιο όπου ήδη υπάρχουν υψηλές επενδυτικές αβεβαιότητες (ταρίφα, τεχνικές απαιτήσεις, περιορισμοί έγχυσης), η επιβολή τόσο υψηλής εγγυητικής λειτουργεί αποτρεπτικά.

Απαιτείται αναθεώρηση της διάταξης ώστε:

• είτε η εγγυητική να μειωθεί σε επίπεδα ανάλογα της προηγούμενης νομοθεσίας (42 €/kW),
• είτε να εξαιρεθούν εγκαταστάσεις θερμοκήπια και άλλες αγροτικές κατασκευές

7. Το «βαρύ» προηγούμενο του προγράμματος «Φωτοβολταϊκά στο Χωράφι»

Το νέο πλαίσιο έρχεται μετά από ένα πρόγραμμα που τελικά… δεν έπεισε.
Παρότι εντάχθηκαν ως δικαιούχοι, πάνω από 3.000 αγρότες, περίπου μόνο 350 αγρότες κατέθεσαν αίτηση σύνδεσης στο ΔΕΔΔΗΕ, με κυριότερο λόγο τη μη έγχυση στο δίκτυο.

Η κακή εμπειρία αυτή δημιουργεί κλίμα καχυποψίας γύρω από τα νέα αγροβολταϊκά.

8. Συνδυαστικά προβλήματα – ένα πλαίσιο που κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά

Με όλες τις παραπάνω στρεβλώσεις:

• Απαγόρευση σε ΓΥΠ
• Πλαφόν 10 MW ανά Περιφέρεια
• Πλαφόν 0,8% της ΓΥΠ με φωτοβολταϊκά
• Υπέρογκη εγγυητική επιστολή
• Τεχνικές ασάφειες
• Οικονομική μη βιωσιμότητα
• Προηγούμενη απογοητευτική εμπειρία
• Γραφειοκρατία & πρόστιμα

…το πρόγραμμα δεν φαίνεται ικανό να προσελκύσει μαζικό ενδιαφέρον.

Συμπέρασμα: Οι αγρότες θέλουν να προχωρήσουν – το πλαίσιο όμως τους κρατάει πίσω

Η θεσμοθέτηση των αγροβολταϊκών αποτελεί, στα χαρτιά, ένα βήμα προς τον εκσυγχρονισμό της πρωτογενούς παραγωγής.
Όμως, όπως παραδέχονται στελέχη της αγοράς και αγροτικοί φορείς , το αν η ιδέα θα γίνει πράξη θα κριθεί από τέσσερα (4) κομβικά σημεία:

1. Αναθεώρηση της ταρίφας

Ώστε να αντανακλά το πραγματικό κόστος και να επιτρέπει βιώσιμη απόσβεση.

2. Άρση απαγόρευσης σε Γη Υψηλής Παραγωγικότητας

Διότι τα αγροβολταϊκά δεν επηρεάζουν τη γη, μιας και θα βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από το έδαφος.

3. Ανακατανομή των 10 MW ανά περιφέρεια

Η κατανομή του ορίου των MW ανά περιφέρεια να γίνει με βάση τα επίσημα στοιχεία της αγροτικής δραστηριότητα, τα οποία διαθέτει το ΥΠΑΑΤ.

4. Ουσιαστική στήριξη από το κράτος

Με γενναία επιδότηση, γρήγορες συνδέσεις και λιγότερη γραφειοκρατία.

Μέχρι να δοθούν απαντήσεις, οι παραγωγοί παρακολουθούν με ενδιαφέρον αλλά και με έντονη επιφύλαξη ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σημαντικό εργαλείο για τη γεωργία – αλλά κινδυνεύει να μείνει μια ακόμη ανεκπλήρωτη εξαγγελία.