«Αιώνια χημικά» στο πιάτο μας – Υψηλά επίπεδα τοξικών ουσιών σε προϊόντα δημητριακών σε όλη την Ευρώπη

Η χρήση φυτοφαρμάκων που περιέχουν τριφθοροξικό οξύ (TFA), ένα από τα πιο γνωστά «αιώνια χημικά» ευθύνεται για τα υψηλά επίπεδα της τοξικής αυτής ουσίας σε προϊόντα δημητριακών σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για προϊόντα βασικής διατροφής, που παράγονται από αλεύρι (λευκό ή ολικής άλεσης), όπως ψωμί, ζυμαρικά κ.λπ.

Μελέτη του Δικτύου Δράσης για τα Φυτοφάρμακα στην Ευρώπη (PAN) σε προϊόντα που παράγονται από τα σιτηρά, διαπιστώνει ότι το πιο μολυσμένο τρόφιμο είναι τα δημητριακά πρωινού. Οι μέσες συγκεντρώσεις σε αυτά τα τρόφιμα είναι 107 φορές υψηλότερες από ό,τι στο νερό της βρύσης.

Το τριφθοροξικό οξύ (TFA) είναι χημική ουσία που παράγεται όταν τα φυτοφάρμακα που περιέχουν χημικές ουσίες Pfas (αιώνια χημικά) διασπώνται στο έδαφος και προκαλούν ρύπανση. Εντοπίστηκε σε αλεύρι, δημητριακά πρωινού, δημοφιλή γλυκά, ζυμαρικά, κρουασάν, ψωμί ολικής αλέσεως και επεξεργασμένο ψωμί.

Τι είναι τα «αιώνια χημικά»

Οι υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες (Pfas) είναι μια ομάδα χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στην Παρασκευή καταναλωτικών προϊόντων από τη δεκαετία του 1950. Είναι γνωστές ως «αιώνια χημικά», διότι μπορεί να χρειαστούν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια για να διασπαστούν μετά την απόρριψη των προϊόντων στα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί.

Εάν διαρρεύσουν στο έδαφος ή στο νερό –συμβαίνει πολύ συχνά- μπορούν να παραμείνουν εκεί για αιώνες. Τα «αιώνια χημικά» έχουν σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, η οποία γίνεται σαφής τα τελευταία χρόνια. Διαρκώς παρουσιάζονται μελέτες που συνδέουν ορισμένες από αυτές τις χημικές ουσίες με σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος.

Επίσης, τα «αιώνια χημικά» είναι τοξικά για την αναπαραγωγική λειτουργία, τη γονιμότητα, αλλά και την ανάπτυξη των εμβρύων. Επίσης, φέρονται να συνδέονται με προβλήματα θυρεοειδούς, ήπατος και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ακτιβιστές για το περιβάλλον και την ασφάλεια των τροφίμων καλούν τις κυβερνήσεις να ορίσουν ένα υψηλό όριο ασφαλείας αναφορικά με τα «αιώνια χημικά» και τη χρήση φυτοφαρμάκων που περιέχουν Pfas. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις δεν κάνουν ελέγχους για τα «αιώνια χημικά» στα τρόφιμα.

Αλεύρι-δηλητήριο…

Η μελέτη του Δικτύου Δράσης για τα Φυτοφάρμακα (η πρώτη του είδους στην ΕΕ) ανέλυσε 65 συμβατικά προϊόντα δημητριακών που αγοράστηκαν σε 16 ευρωπαϊκές χώρες.

Άλλες έρευνες στο παρελθόν είχαν εντοπίσει «αιώνια χημικά» στο κρασί και κάποια μόλυνση του νερού βρύσης. Καθώς είναι διαλυτά στο νερό, μπορούν να απορροφηθούν από τα φυτά μέσω του εδάφους. Τα TFAs ανιχνεύθηκαν στο 81,5% των δειγμάτων (53 από τα 65 δείγματα). Και τα επίπεδα μόλυνσης ήταν υψηλά, με περισσότερο μολυσμένα τα προϊόντα σίτου, συγκριτικά με προϊόντα με βάση τα δημητριακά.

Η γκάμα των μολυσμένων με «αιώνια χημικά» προϊόντων ήταν πολύ μεγάλη. Τα υψηλότερα επίπεδα εντοπίστηκαν σε ιρλανδικά δημητριακά πρωινού. Ακολουθούν το βελγικό ψωμί ολικής αλέσεως, το γερμανικό ψωμί ολικής αλέσεως και η γαλλική μπαγκέτα. Αλλά οι τοξικές ουσίες βρέθηκαν επίσης σε ζυμαρικά και άλλα αρτοσκευάσματα.

Τα επίπεδα μόλυνση με «αιώνια χημικά» σε όλη την Ευρώπη -με βάση τα προϊόντα που εξετάστηκαν:

• 360 µg/kg σε δημητριακά πρωινού (που αγοράζονται στην Ιρλανδία)
• 340 µg/kg σε βελγικό ψωμί ολικής άλεσης
• 310 µg/kg σε αλεύρι σίτου (που παράγεται στη Γερμανία)
• 210 µg/kg σε γαλλική μπαγκέτα
• 200 µg/kg σε ελβετικό Rauchbrot
• 180 µg/kg σε γαλλικό κρουασάν
• 130 µg/kg σε ολλανδικό μελόψωμο (pepernoten) – μια δημοφιλής παιδική λιχουδιά στο Sinterklaas (Ημέρα του Αγίου Νικολάου)
• 120 µg/kg σε ισπανικό ψωμί φρυγανιάς
• 120 µg/kg σε αλεύρι από το Λουξεμβούργο
• 74 µg/kg σε αυστριακή τριμμένη φρυγανιά
• 62 µg/kg σε πολωνικό ψωμί φρυγανιάς με σπέλτα
• 49 µg/kg σε βουλγαρικά μπισκότα
• 49 µg/kg σε αλεύρι καλαμποκιού από τη Ρουμανία
• 42 µg/kg σε τσέχικο ψωμάκι με παπαρουνόσπορο
• 31 µg/kg σε ουγγρικές χοντροκομμένες νιφάδες βρώμης
• 26 µg/kg σε ιταλικά σπαγγέτι (το η κορυφή του παγόβουνου, μόνο ένα δείγμα που εξετάστηκε)
• 17 µg/kg σε ελληνικά παξιμάδια με ελαιόλαδο

Πάνω από το μέγιστο όριο

Σύμφωνα με τη Σαλομέ Ρουανέλ, υπεύθυνη πολιτικής στο Δικτύο Δράσης για τα Φυτοφάρμακα στην Ευρώπη, «όλοι οι άνθρωποι εκτίθενται σε TFA μέσω πολλαπλών οδών, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και του πόσιμου νερού». Επισημαίνει ότι με βάση αυτά τα ευρήματα, είναι «επείγουσα ανάγκη για άμεση απαγόρευση των φυτοφαρμάκων Pfas για να σταματήσει η περαιτέρω μόλυνση της τροφικής αλυσίδας».

Επίσης, η Αγγελική Λυσιμάχου, επικεφαλής επιστήμης και πολιτικής στο Δίκτυο, επισήμανε ότι «όλα τα δείγματα ήταν πάνω από το προεπιλεγμένο μέγιστο όριο υπολειμμάτων. Δεν μπορούμε να εκθέσουμε τα παιδιά σε τοξικές για την αναπαραγωγή χημικές ουσίες. Αυτό απαιτεί άμεση δράση».