Όταν η ισπανική γρίπη «θέριζε» τη Λάρισα και την αντιμετώπιζαν με… σκόρδα και ούζο!

Το έτος 1918 «ταρακουνήθηκε» ο κόσμος από την πανδημία της ισπανικής γρίπης [1], με πολλούς θανάτους ανθρώπων. Υπολογίζονται από 17 έως 50 εκατομμύρια! Δε γλίτωσε ούτε η Ελλάδα, βέβαια, και φυσικά και η Λάρισα. Τα σχολεία της έκλεισαν, τουλάχιστον για έναν μήνα. Ονομάστηκε «Ισπανική» για τον εξής λόγο: Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είχαν επιβάλλει λογοκρισία λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με αποτέλεσμα να κρύβουν την έξαρση της πανδημίας. Αντίθετα, επειδή η Ισπανία είχε διατηρήσει στάση ουδετερότητας, ο Τύπος της έδινε μια πιο ρεαλιστική εικόνα της πανδημίας, με αποτέλεσμα να δώσει τότε την εντύπωση διεθνώς ότι η χώρα είχε πληγεί πολύ βαρύτερα από την ασθένεια. Γι’ αυτόν τον λόγο η νόσος έμεινε γνωστή ως ισπανική γρίπη.

Στην Ελλάδα εμφανίστηκε το καλοκαίρι του 1918, πρώτα στην Πάτρα, όπου οι νεκροί ξεπέρασαν τους 800. Οι φήμες [2] που κυκλοφόρησαν ήθελαν υπεύθυνα για την εξάπλωση της γρίπης στην Πάτρα, κάποια πακέτα συσκευασμένου καπνού που έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη. Λέγεται ότι ο διευθυντής του καπνοκοπτηρίου της Πάτρας και ορισμένοι εργάτες που ήταν παρόντες κατά το άνοιγμα των πακέτων νόσησαν και δύο από αυτούς πέθαναν. Στη Λάρισα οι ειδήσεις της εποχής είναι αποσπασματικές. Επειδή δε βρίσκονται εύκολα αρχεία τοπικών εφημερίδων προς έρευνα. Ειδικά της σημαντικότερης, της «Μικράς» του Θρασύβουλου Μακρή. Γι’ αυτό αντλήθηκαν πληροφορίες, με τη βοήθεια μελών της Φωτοθήκης Λάρισας, από εφημερίδες της Αθήνας και άλλων θεσσαλικών πόλεων. Αναφέρουμε μερικές ειδήσεις, οι οποίες αφορούν τη Λάρισα και τον νομό:

Εφημερίδα «Αστήρ» των Αθηνών στις 17 Οκτωβρίου 1918: Η νόσος ενεφανίσθη υπό αγρίαν μορφήν εις την Δυτικήν Μακεδονίαν, τα Τρίκκαλα, την Λάρισσαν, Λαμίαν, Μεσολόγγιον, Ήπειρον, Πάτρας, Πύργον, Ναύπλιον, Γύθειον, Αμαλιάδα και Κόρινθον». Επίσης, την ίδια ημερομηνία, η εφημερίδα «Ώρα» της Αθήνας σημειώνει: «Η μορφή της εις την πρωτεύουσαν είναι ηπιωτέρα, ενώ εις τα επαρχίας, όπου οι κάτοικοι μαστίζονται υπό ελονοσίας, παρουσιάσθη οξυτάτη και με κρούσματα θανατηφόρα. Τα πρώτα κρούσματά της εσημειώθησαν εις την Δυτικήν Μακεδονίαν, επεξετάθη δε η νόσος εις Τρίκκαλα, Λάρισσαν, Φθιωτοδοφωκίδα, Ακαρνανίαν και ολόκληρον την Ήπειρον, την Αργολιδοκορινθίαν, εσχάτως δε υπό μορφή βαρυτάτην, εις την Αχαϊοήλιδα. Ιδιαιτέρως δε εις τας Πάτρας…». Ο «Ριζοσπάστης» στις 21 Οκτωβρίου αναφέρει: «Τηλεγραφήματα εκ των επαρχιών αναφέρουν ότι η γρίππη ενεφανίσθη με αρκετά κρούσματα εις τον Βόλον, την Άρταν και τον Τύρναβον, ενετάθη δε σοβαρώς εις την Λάρισσαν». Στις 23 Οκτωβρίου η «Εμπρός» των Αθηνών γράφει ότι «εις την Λάρισσαν και τα Τρίκκαλα εξακολουθούν σημειούμενα συνεχώς νέα κρούσματα».

Αναφορά στην Ελασσόνα έχει η «Μακεδονία» στις 23 Οκτωβρίου, γράφοντας: «Ο ανώτερος επόπτης των Μεταβατικών Αποσπασμάτων Ελασσώνος ταγματάρχης του πεζικού κ. Αναγνωστόπουλος τηλεγραφεί ότι η δημόσια ασφάλεια και τάξις εις την Δυτικήν Μακεδονίαν ευρίσκεται εις ευχάριστον σημείον. Η γρίππη παρουσιάζει τώρα ελαφροτέραν μορφήν. Άπαντες οι άνδρες του αποσπάσματος προσεβλήθησαν υπό ταύτης». Την ίδια ημερομηνία η «Νέα Ελλάς» σημειώνει ότι αναφέρεται ένταση της νόσου στη Λαμία, τη Χαλκίδα και τη Λάρισα». Στις 29 Οκτωβρίου η εφημερίδα «Εθνική Σωτηρία» σημειώνει ότι η επιδημία βρίσκεται σε σχετική ύφεση, μεταξύ άλλων πόλεων και στη Λάρισα. Παρόμοια διαπίστωση για τη Λάρισα και άλλες πόλεις, έχουν ο «Ελεύθερος Τύπος» και η «Μακεδονία», πάλι στις 29 Οκτωβρίου 1918. Την επομένη ημέρα η «Εμπρός» γράφει ότι η νόσος επιμένει σε Λάρισα και Ιωάννινα. Αλλά και στις 31 Οκτωβρίου η «Μακεδονία» αναγγέλλει ότι η επιδημία επεκτάθηκε κι άλλο, σε Λάρισα, Τύρναβο, Βόλο και Άρτα.

Η Ισπανική γρίπη είναι σε έξαρση και το 1919 στη Λάρισα. Στις 14 Ιανουαρίου η εφημερίδα «Νέα Ελλάς» γράφει ότι η γρίπη βρίσκεται σε τόση ένταση στη Λάρισα, ώστε έκλεισε πάλι το θέατρο. Την επομένη, 15 Ιανουαρίου 1919, η «Εμπρός» αναφέρει ότι το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε τη διακοπή των μαθημάτων σε σχολεία της Λάρισας και της Τσαριτσάνης, μαζί με άλλα σχολεία της χώρας. Η διακοπή θα συνεχιστεί μέχρι τέλη Ιανουαρίου. Η εφημερίδα «Καιροί» αναφέρεται σε τηλεγράφημα προς το Υπουργείο Παιδείας από τη Λάρισα ότι στο χωριό Μηλιές σημειώθηκαν κρούσματα γρίπης και οστρακιάς, οπότε διατάχτηκε διακοπή των μαθημάτων. Αλλά και τον Απρίλιο του 1919, σύμφωνα με ανταπόκριση της εφημερίδας του Βόλου «Ελευθερία», η γρίπη εμφανίζεται και πάλι, με βαριά μορφή.

Δραστικά φάρμακα για την αντιμετώπιση της γρίπης δεν υπήρχαν. Ο Ιατρικός Σύλλογος Τρικάλων [3] συνιστούσε: Καθαριότητα χώρων, να μη συγκεντρώνονται οι μαθητές έξω από τα σχολεία πριν την έναρξη των μαθημάτων, αποφυγή κόπωσης, καταχρήσεων τροφής και ποτών, γαργάρες με διάλυμα βορικού οξέως ή ούζου, αραιωμένου με κατάλληλο αντισηπτικό διάλυμα κ.λπ. Η «Εμπρός» στις 17 Οκτωβρίου τονίζει όμως ότι: Τα σκόρδα, το ούζο και τα άλλα γιατροσόφια, ως προληπτικά κατά της γρίπης, είναι κωμικά! Στις 24 Οκτωβρίου 1918, η ίδια εφημερίδα δημοσίευσε ότι «Το Υπουργείον των Εξωτερικών διεβίβασεν χθες την νύκταν εις το Υπουργείον των Εσωτερικών εξόχως ενδιαφέρον τηλεγράφημα εκ Βέρνης, διά του οποίου αγγέλλεται, ότι ο εκ Βιέννης καθηγητής Σάϊλερ ανεκάλυψεν, ότι αιτία της γρίπης είνε στρεπτόκοκκος, όστις καταστρέφεται ασφαλώς, με ενέσεις διαλύσεως άχνης υδραργύρου (σουμπλιμέ)». Γρήγορα όμως, απεδείχθη ότι οι ελπίδες ήταν φρούδες και το διάλυμα ήταν και επικίνδυνο για την υγεία. Η νόσος, τελικά, εξασθένισε εντός του 1919.

———————————————

[1]. Από τη Βικιπαίδεια.

[2]. Ιστοσελίδα LIFO.

[3]. Εφημερίδα «Θάρρος» Τρικάλων, 5 Οκτωβρίου 1918.

Από τον Βαγγέλη Ρηγόπουλο / rigo18@otenet.gr / Φωτοθήκη Λάρισας