Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα: «Καμπανάκι» επιστημόνων για την αύξησή τους – Οι χρόνιες ασθένειες που προκαλούν

Σταθερά αυξάνεται τις τελευταίες δεκαετίες η κατανάλωση σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs), που φαίνεται να έχουν πλέον κυρίαρχο ρόλο στην παγκόσμια διατροφή. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς τα ανθυγιεινά φαγητά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο πολλών χρόνιων ασθενειών.

Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι εμπορικά προϊόντα κατασκευασμένα από φθηνά βιομηχανικά συστατικά

Μια νέα σειρά άρθρων στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet προειδοποιεί ότι τα UPFs εκτοπίζουν σταδιακά τα φρέσκα και θρεπτικά τρόφιμα αυξάνοντας τον κίνδυνο χρόνιων παθήσεων. Με στοιχεία από δεκάδες χώρες, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι καθώς η κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών αυξάνεται, πολλαπλασιάζονται και οι κίνδυνοι που συνδέονται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και την πρόωρη θνησιμότητα.

Ως εκ τούτου, οι ειδικοί ζητούν επείγουσες πολιτικές παρεμβάσεις και λογοδοσία των πολυεθνικών εταιρειών, την ώρα που η ποιότητα της διατροφής υποβαθμίζεται. Αυτό διότι τα UPFs είναι εμπορικά προϊόντα κατασκευασμένα από φθηνά βιομηχανικά συστατικά, όπως υδρογονωμένα έλαια, καθώς και πρόσθετα τροφίμων, όπως χρωστικές, τεχνητά γλυκαντικά, γαλακτωματοποιητές.

Υπερδιπλασιασμός της κατανάλωσης σε πολλές χώρες

Σύμφωνα με στοιχεία από εθνικές έρευνες, η εκτιμώμενη συμβολή των UPFs στις συνολικές αγορές τροφίμων των νοικοκυριών ή στην ημερήσια πρόσληψη έχει τριπλασιαστεί στην Ισπανία (από 11% σε 32%) και την Κίνα (από 4% σε 10%) τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και έχει αυξηθεί (από 10% σε 23%) στο Μεξικό και τη Βραζιλία τις προηγούμενες τέσσερις δεκαετίες.

Στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε ελαφρώς τα τελευταία είκοσι χρόνια, διατηρώντας επίπεδα άνω του 50%.

Επισημαίνεται ότι η διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε UPFs συνδέεται με υπερκατανάλωση τροφής, κακή διατροφική ποιότητα (υπερβολική ζάχαρη και ανθυγιεινά λιπαρά, πολύ λίγες φυτικές ίνες και πρωτεΐνες) και μεγαλύτερη έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες και πρόσθετα.

Επιπλέον, μια συστηματική ανασκόπηση 104 μακροχρόνιων μελετών εντόπισε ότι οι 92 από αυτές ανέφεραν αυξημένο κίνδυνο για μία ή περισσότερες χρόνιες ασθένειες, με μετα-αναλύσεις να δείχνουν σημαντικές συσχετίσεις για δώδεκα παθήσεις, μεταξύ των οποίων η παχυσαρκία, ο διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η κατάθλιψη και η πρόωρη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες.

Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν πάντως ότι η έλλειψη μακροχρόνιων κλινικών και κοινοτικών δοκιμών οδηγούν σε σημαντική ανάγκη για μελλοντική έρευνα, όπως και ο εντοπισμός υποομάδων τροφίμων με διαφορετική θρεπτική αξία.

Ανάγκη για αυστηρότερους περιορισμούς

Το δεύτερο άρθρο περιγράφει την ανάγκη θέσπισης συγκεκριμένων πολιτικών που θα συμπληρώσουν την υπάρχουσα νομοθεσία για τη ρύθμιση και μείωση της παραγωγής, της προώθησης και της κατανάλωσης των UPFs, ώστε οι μεγάλες εταιρείες να λογοδοτούν για τον ρόλο τους στην προώθηση ανθυγιεινής διατροφής.

Μεταξύ άλλων προτείνουν αυστηρότερους περιορισμούς μάρκετινγκ, ειδικά για διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά, απαγόρευση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων σε δημόσιους φορείς, όπως σχολεία και νοσοκομεία, και θέσπιση ορίων στην πώλησή τους και στον χώρο που καταλαμβάνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Ως επιτυχημένο παράδειγμα αναδεικνύουν το εθνικό πρόγραμμα σχολικής σίτισης της Βραζιλίας, το οποίο έχει εξαλείψει τα περισσότερα UPFs, και απαιτεί το 90% των τροφίμων να είναι φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα έως το 2026.

Τέλος, το τρίτο άρθρο σημειώνει ότι πολυεθνικές εταιρείες – και όχι οι ατομικές επιλογές – καθοδηγούν την άνοδο των UPFs και ότι μια παγκόσμια υγειονομική απάντηση απέναντι σε αυτή την πρόκληση είναι επείγουσα και εφικτή.

Με παγκόσμιες ετήσιες πωλήσεις 1,9 τρισ. δολαρίων, τα UPFs αποτελούν τον πιο κερδοφόρο τομέα τροφίμων. Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι εταιρείες χρησιμοποιούν φθηνά συστατικά και βιομηχανικές μεθόδους για τη μείωση του κόστους, σε συνδυασμό με επιθετικό μάρκετινγκ, ελκυστικό σχεδιασμό για να ενισχύσουν την κατανάλωση, καθώς και πολιτικές πιέσεις.