Τι είναι το burnout; Τα συμπτώματα, οι συνέπειες και πώς αντιμετωπίζεται-Βολιώτισσα ψυχολόγος εξηγεί

Η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο που απασχολεί όλο και περισσότερους εργαζόμενους σε διάφορους τομείς. Πρόκειται για μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και ψυχικής εξάντλησης που προκαλείται από παρατεταμένο και έντονο εργασιακό στρες. Η εξουθένωση αναγνωρίζεται πλέον ως σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, με σημαντικές συνέπειες τόσο για τον ίδιο τον άνθρωπο όσο και για τον εργασιακό χώρο.

Τι μπορεί να σημαίνει επαγγελματική εξουθένωση;

Ο όρος επαγγελματική εξουθένωση (professional burnout) εμφανίστηκε για πρώτη φόρα στη βιβλιογραφία το 1974, όταν ο Freudenberger περιέγραψε ένα σύνολο συμπτωμάτων εξουθένωσης που παρατήρησε σε εθελοντές και επαγγελματίες που παρείχαν υπηρεσίες στο χώρο της ψυχικής υγείας. Ένας από τους ευρύτερα αποδεκτά ορισμούς της επαγγελματικής εξουθένωσης διατυπώθηκε από την Christine Maslach (1982). Η Maslach περιέγραψε ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης στα πλαίσια του οποίου ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον του και τα θετικά συναισθήματα που είχε για τους αρρώστους ή τους πελάτες, παύει να είναι ικανοποιημένος από τη δουλειά και την απόδοση του και αναπτύσσει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του.

Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην επαγγελματική εξουθένωση;

Από τους εργασιακούς παράγοντες που θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση της εξουθένωσης είναι : 1. ο υπερβολικός φόρτος εργασίας. 2. η έλλειψη προσωπικού. 3. το εξαντλητικό ωράριο. 4. η ασάφεια όσον αφορά το ρόλο που αναλαμβάνει ο εργαζόμενος. 5. η άκαμπτη και η αυταρχική διοίκηση. 6. η έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης από προϊστάμενο ή τους συναδέλφους. 7. οι αυξημένες απαιτήσεις των αρρώστων και των οικογενειών τους. 8. η συχνή έκθεση του επαγγελματία της υγείας στο θάνατο ασθενών και 9. το στρες που βιώνει το προσωπικό υγείας το οποίο δουλεύει κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας. Συγκεκριμένα υπάρχουν Μονάδες ή Τμήματα που νοσηλεύουν ασθενείς με αυξημένες ανάγκες φροντίδας όπως π.χ οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, τα Ογκολογικά Νοσοκομεία, οι ξενώνες φροντίδας ατόμων που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής τους, τα Ψυχιατρικά Τμήματα, τα Τμήματα στα οποία νοσηλεύονται ασθενείς που πάσχουν από AIDS και οι Μονάδες Περιτοναϊκής Κάθαρσης.

Ποια συμπτώματα μπορούμε να διακρίνουμε ;

Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης εμφανίζονται με διάφορες μορφές και συχνά παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Εκτός από τη διαρκή σωματική και πνευματική κόπωση, παρατηρείται σημαντική μείωση της συγκέντρωσης και της αποδοτικότητας, όπως και τάση αποστασιοποίησης από το εργασιακό περιβάλλον. Τα πρόσωπα μπορεί να εκδηλώσουν αρνητικά συναισθήματα για τη δουλειά τους, να νιώθουν αποτυχία ή ανικανότητα, ενώ συχνά απομονώνονται κοινωνικά τόσο από τους συναδέλφους όσο και από το φιλικό τους περιβάλλον. Δεν είναι ασυνήθιστο να εμφανιστούν και σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκέφαλοι, διαταραχές ύπνου ή προβλήματα με το πεπτικό σύστημα, που επισημαίνουν την επίδραση της εξουθένωσης όχι μόνο στην ψυχική αλλά και στη σωματική υγεία. Αυτές οι εκδηλώσεις αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια για την ανάγκη αναζήτησης βοήθειας και αντιμετώπισης του φαινομένου, ώστε να προληφθούν οι περαιτέρω αρνητικές συνέπειες στην ψυχική υγεία.

Υπάρχουν συνέπειες στην ψυχική υγεία;

Η επαγγελματική εξουθένωση έχει άμεσες και έμμεσες συνέπειες στην ψυχική υγεία του ανθρώπου. Οι πιο συχνές είναι:

• Κατάθλιψη και άγχος: Η χρόνια εξουθένωση μπορεί να οδηγήσει σε καταθλιπτικά συμπτώματα, με αίσθημα αβοηθητότητας, απελπισίας και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα ήταν ευχάριστες.
• Διαταραχές ύπνου: Η δυσκολία στη χαλάρωση και το συνεχές άγχος επηρεάζουν αρνητικά τον ύπνο, οδηγώντας σε αϋπνία ή διακοπτόμενο ύπνο.
• Αυξημένη ευερεθιστότητα: Η ψυχολογική πίεση μπορεί να οδηγήσει σε ξεσπάσματα θυμού, ευερεθιστότητα και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις.
• Απομάκρυνση από κοινωνικές σχέσεις: Ο άνθρωπος απομονώνεται, αποφεύγει κοινωνικές εκδηλώσεις και χάνει το ενδιαφέρον του για επικοινωνία.
• Χαμηλή αυτοεικόνα: Η συνεχής αποτυχία να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εργασίας κλονίζει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση.

 Θα μπορούσαμε να δούμε κάποιους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης;

1. Αναγνώριση των συμπτωμάτων: Η έγκαιρη αναγνώριση των σημείων εξουθένωσης είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της.
2. Διατήρηση ισορροπίας: Η εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι κρίσιμη για την ψυχική υγεία.
3. Αναζήτηση υποστήριξης: Η συζήτηση με φίλους, συναδέλφους ή ειδικούς ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των δυσκολιών.
4. Ανάληψη πρωτοβουλιών: Η υιοθέτηση στρατηγικών διαχείρισης του στρες, όπως άσκηση, χόμπι και τεχνικές χαλάρωσης, συμβάλλουν θετικά.
5. Οριοθέτηση απαιτήσεων: Η σαφής επικοινωνία των ορίων και των δυνατοτήτων προς τους ανωτέρους ή τους συναδέλφους μειώνει το αίσθημα πίεσης.

Συμπερασματικά, η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα φαινόμενο που δεν πρέπει να αγνοείται. Οι συνέπειές της στην ψυχική υγεία είναι σοβαρές και μπορούν να επηρεάσουν κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου. Η πρόληψη και η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι απαραίτητες, τόσο σε ατομικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο. Η υιοθέτηση μιας κουλτούρας που προάγει την ψυχική ευημερία και την υποστήριξη των εργαζομένων είναι το «κλειδί» για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Άρτεμις Ζαβαλίγκου

*Πτυχιούχος Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Α.Π.Θ.

Συστημικής προσέγγισης

MSc Γνωστικής

Νευροαποκατάστασης UTH Ιατρικής

Γαλλίας 27 (Δον Δαλεζίου) & Αναλήψεως 149

Τ: 24210 38407

Κ: 6970 686663

www.zavaligkou.gr

Ε:artemiszavaligou@gmail.com

Πηγή: Περιοδικό ΕΥ ΖΗΝ του Ομίλου Καρεκλίδη