ΠΟΥ: Για πρώτη φορά οδηγίες διαχείρισης του διαβήτη στις εγκύους

Μία στις 6 εγκυμονούσες ή 21 εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο, εμφανίζουν διαβήτη κατά τη διάρκεια της κύησης.

Η πρόληψη σοβαρών επιπλοκών για τις ίδιες τις εγκύους, αλλά και για τα παιδιά τους, αποτελούν πρόκληση για τα συστήματα υγείας, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) να προχωρήσει για πρώτη φορά στην έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών με συστάσεις για την αντιμετώπιση του διαβήτη στις εγκύους, είτε πρόκειται για διαβήτη κύησης είτε για οποιονδήποτε άλλο τύπο διαβήτη.

Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη, είναι «Διαβήτης σε όλα τα στάδια της ζωής», αναγνωρίζοντας ότι κάθε άτομο που ζει με διαβήτη θα πρέπει να έχει συνεχή πρόσβαση σε ολοκληρωμένη φροντίδα, υποστηρικτικά περιβάλλοντα και πολιτικές που προάγουν την υγεία, την αξιοπρέπεια και την αυτοδιαχείριση.

Η φετινή εκστρατεία ζητά επείγουσα δράση για να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω – από τα παιδιά και τους εφήβους έως τους ηλικιωμένους – υπογραμμίζοντας τη σημασία καθόλη τη διάρκεια της ζωής της πρόληψης και διαχείρισης του διαβήτη και της συνολικής ευημερίας.

Ο διαβήτης πλήττει πάνω από 800 εκατομμύρια ανθρώπους διεθνώς, ενώ αποτελεί κύρια αιτία καρδιακών παθήσεων, νεφρικής ανεπάρκειας, τύφλωσης και ακρωτηριασμού κάτω άκρων. Οι επιπτώσεις τους επεκτείνονται και στις επόμενες γενιές, καθώς επίσης και στα συστήματα υγείας. Τις τελευταίες δεκαετίες, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου έχει αυξηθεί περισσότερο σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου η πρόσβαση σε περίθαλψη και βασικά φάρμακα παραμένει περιορισμένη.

Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή κύησης που απαιτούν φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα, συνιστάται να εξετάζεται το ενδεχόμενο πρόσθετης παρακολούθησης της ευεξίας του εμβρύου

Οι καινούριες οδηγίες

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εάν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο παθήσεων απειλητικών για τη ζωή, όπως η προεκλαμψία, η θνησιγένεια και οι τραυματισμοί κατά τη γέννηση. Έχει επίσης μακροπρόθεσμες συνέπειες, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και καρδιομεταβολικών νοσημάτων κατά τη διάρκεια της ζωής τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί.

Οι μεγαλύτερες δυσκολίες στη διαχείριση του διαβήτη, εντοπίζονται στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, καθώς η πρόσβαση σε εξειδικευμένη φροντίδα και πόρους μπορεί να είναι περιορισμένη, επιτείνοντας ακόμη περισσότερο την ανάγκη.

Οι οδηγίες περιλαμβάνουν 27 βασικές συστάσεις, δίνοντας έμφαση στην:

• Εξατομικευμένη φροντίδα: παρέχοντας συμβουλές για τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και τους στόχους σακχάρου στο αίμα.
• Βέλτιστη παρακολούθηση: Όλες οι γυναίκες με διαβήτη θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους, τόσο κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στην κλινική όσο και στο σπίτι.
• Εξατομικευμένη θεραπεία: Ειδικά φαρμακευτικά σχήματα για διαβήτη τύπου 1, τύπου 2 και διαβήτη κύησης όταν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή.
• Εξειδικευμένη υποστήριξη: Διεπιστημονική φροντίδα για γυναίκες με προϋπάρχοντα διαβήτη.

Κατηγορίες

Οι 27 συστάσεις προορίζονται για χρήση επιπλέον της συνήθους προγεννητικής φροντίδας και αφορούν:

• Οι 4 τις βασικές πρακτικές περίθαλψης των γυναικών με διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης·
• Οι 6 την παρακολούθηση της γλυκόζης·
• Οι 2 για φαρμακολογική θεραπεία σε εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, οι 4 για φαρμακευτική θεραπεία σε εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ και οι 2 για φαρμακευτική θεραπεία σε γυναίκες με διαβήτη κύησης· και
• Οι 9 για πρόσθετη παρακολούθηση και αξιολογήσεις.

Οι συστάσεις

Βασικές πρακτικές διατροφής, σωματικής δραστηριότητας και διαχείρισης βάρους

1. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή κύησης, να παρέχονται εξατομικευμένες συμβουλές για τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και τη διαχείριση βάρους με βάση τις υπάρχουσες οδηγίες του ΠΟΥ, όπως:

• διατροφικών συμβουλών για τον γενικό ενήλικο πληθυσμό
• συμβουλών σωματικής δραστηριότητας για τις εγκύους
• συμβουλών διαχείρισης βάρους με βάση τις παραπάνω διατροφικές συμβουλές και συμβουλές σωματικής δραστηριότητας, με έμφαση στην κατάλληλη αύξηση βάρους κύησης.

Προγεννητική εκπαίδευση

2. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου 2 ή διαβήτη κύησης, να παρέχεται εκπαίδευση σχετικά με:

• τις επιπτώσεις του διαβήτη κατά την εγκυμοσύνη στην υγεία της μητέρας, του εμβρύου, του νεογνού και του παιδιού
• τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα
• την κατάλληλη αύξηση βάρους κύησης
• τη διαχείριση της γλυκαιμίας
• την ανάγκη για πρόσθετη παρακολούθηση της ανάπτυξης και της ευεξίας του εμβρύου.

Εξειδικευμένη φροντίδα

3. Για εγκύους με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου ΙΙ, να παρέχεται διεπιστημονική και εξειδικευμένη φροντίδα από υγειονομικούς εκπαιδευμένους στην περίθαλψη του διαβήτη και της μητρικής υγείας.

4. Για γυναίκες με διαβήτη κύησης, εξετάστε το ενδεχόμενο διεπιστημονικής και εξειδικευμένης φροντίδας που παρέχεται από υγειονομικούς εκπαιδευμένους στην περίθαλψη του διαβήτη και της μητρικής υγείας, ανάλογα με την πρόσβαση και τη διαθεσιμότητα.

Παρακολούθηση γλυκόζης

5. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή διαβήτη κύησης, συνιστάται η αυτοπαρακολούθηση της γλυκόζης αίματος (SMBG) εκτός από την τακτική φροντίδα, όπου είναι εφικτό.

6. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, συνιστάται η χρήση συστήματος συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης (CGM), όπου είναι εφικτό.

7. Για εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ ή διαβήτη κύησης, δεν συνιστούμε συστηματικά τη χρήση συστήματος CGM.

Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c)

8. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι ή τύπου ΙΙ, μετρήστε την HbA1c κατά το πρώτο τρίμηνο ή αμέσως μόλις ξεκινήσει η προγεννητική φροντίδα.

9. Για γυναίκες με διαβήτη κύησης, μην μετράτε συστηματικά την HbA1c.

Γλυκαιμικοί στόχοι

10. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή διαβήτη κύησης, εξατομικεύστε τους γλυκαιμικούς στόχους για τη βελτιστοποίηση του γλυκαιμικού ελέγχου και τη βελτίωση των μητρικών και νεογνικών αποτελεσμάτων.

Φαρμακευτική θεραπεία

Διαβήτης τύπου Ι

11 Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, συνιστούμε τη συνέχιση του ίδιου τύπου ινσουλίνης που χρησιμοποιήθηκε πριν από την εγκυμοσύνη, εκτός εάν θεωρείται απαραίτητη μια αλλαγή για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

12 Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, συνιστάται η συνέχιση της μεθόδου χορήγησης ινσουλίνης που χρησιμοποιήθηκε πριν από την εγκυμοσύνη, εκτός εάν θεωρείται απαραίτητη η αλλαγή για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

Διαβήτης τύπου ΙΙ

13. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ που δεν μπορούν να διατηρήσουν βέλτιστα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μόνο με δίαιτα και σωματική δραστηριότητα, συνιστάται η έναρξη μετφορμίνης ή ινσουλίνης για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

14. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ που λαμβάνουν μονοθεραπεία με ινσουλίνη ή μετφορμίνη και οι οποίες δεν μπορούν να επιτύχουν βέλτιστα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, εξετάστε το ενδεχόμενο έναρξης χορήγηση συνδυασμού μετφορμίνης και ινσουλίνης για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

15. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ που λαμβάνουν ήδη φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της γλυκόζης, συνιστάται η αντικατάσταση φαρμάκων για τα οποία υπάρχει ανησυχία για την ασφάλεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης με ινσουλίνη ή/και μετφορμίνη.

16. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου ΙΙ που χρειάζονταν ινσουλίνη για να επιτύχουν βέλτιστα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα πριν από την εγκυμοσύνη, συνιστάται η συνέχιση του ίδιου τύπου ινσουλίνης, εκτός εάν θεωρείται απαραίτητη η αλλαγή για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

Σακχαρώδης διαβήτης κύησης

17. Για τις γυναίκες με διαβήτη κύησης που δεν μπορούν να επιτύχουν βέλτιστα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μόνο με δίαιτα και σωματική δραστηριότητα, συνιστάται η έναρξη μετφορμίνης ή ινσουλίνης για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

18. Για τις γυναίκες με διαβήτη κύησης που λαμβάνουν μονοθεραπεία με μετφορμίνη ή ινσουλίνη και δεν μπορούν να επιτύχουν βέλτιστα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, εξετάστε το ενδεχόμενο έναρξης συνδυασμού μετφορμίνης και ινσουλίνης για τη βελτιστοποίηση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα και των αποτελεσμάτων για τη γυναίκα και το μωρό.

Πρόσθετη παρακολούθηση

Παρακολούθηση εμβρύου

19. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή κύησης, πραγματοποιήστε ένα τακτικό υπερηχογράφημα πριν από τις 24 εβδομάδες.

20. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι ή τύπου ΙΙ, εξετάστε το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσετε το τακτικό υπερηχογράφημα όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά την εγκυμοσύνη, με ένα υπερηχογράφημα παρακολούθησης για την αξιολόγηση της ανατομίας και της ανάπτυξης του εμβρύου στο δεύτερο τρίμηνο.

21. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή κύησης, εξετάστε το ενδεχόμενο πρόσθετων υπερηχογραφικών εξετάσεων ανάπτυξης μετά τις 24 εβδομάδες, όπως υποδεικνύεται.

22. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι, τύπου ΙΙ ή κύησης που απαιτούν φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα, εξετάστε το ενδεχόμενο πρόσθετης παρακολούθησης της ευεξίας του εμβρύου.

Έλεγχος αμφιβληστροειδοπάθειας

23. Για εγκύους με διαβήτη τύπου Ι ή τύπου ΙΙ, ελέγξτε για αμφιβληστροειδοπάθεια κατά την έναρξη της προγεννητικής φροντίδας και παρέχετε παρακολούθηση με βάση τον κίνδυνο εξέλιξης της αμφιβληστροειδοπάθειας.

24. Για γυναίκες με διαβήτη κύησης, μην κάνετε τακτικό έλεγχο για αμφιβληστροειδοπάθεια.

Νεφρική αξιολόγηση

25. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου Ι ή τύπου ΙΙ, αξιολογήστε τη νεφρική λειτουργία κατά την έναρξη της προγεννητικής φροντίδας και κανονίστε εξειδικευμένη παρακολούθηση για τις γυναίκες εάν εντοπιστεί μειωμένη νεφρική λειτουργία.

26. Για τις γυναίκες με διαβήτη κύησης, μην αξιολογείτε τη νεφρική λειτουργία σε τακτική βάση.

27. Για τις εγκύους με διαβήτη τύπου Ι ή τύπου ΙΙ με μειωμένη νεφρική λειτουργία, τονίστε τη σημασία της διατήρησης των επιπέδων αρτηριακής πίεσης κάτω από 130/80 mmHg κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και προσφέρετε στις γυναίκες αντιυπερτασικά φάρμακα που είναι γνωστό ότι είναι ασφαλή κατά την εγκυμοσύνη.

Συμβουλεύστε τις γυναίκες να τροποποιήσουν τους κύριους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις (π.χ. κάπνισμα, ανθυγιεινή διατροφή, καθιστική συμπεριφορά) και να αναζητήσουν εξειδικευμένη παρακολούθηση μετά τον τοκετό.