Πειραματική θεραπεία CRISPR υπόσχεται μόνιμη μείωση της χοληστερόλης με μια δόση

Μια και μόνο δόση μιας γονιδιακής θεραπείας CRISPR ίσως αρκεί για να μειώσει μόνιμα τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης LDL και τα τριγλυκερίδια του αίματος, δείχνει η πρώτη μικρή δοκιμή, η οποία γεννά ελπίδες για ριζική αντιμετώπιση ενός σημαντικού παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.

«Ποτέ δεν είχαμε κάτι που μπορεί να μειώνει τόσο την LDL όσο και τα τριγλυκερίδια κατά περίπου 50%» δήλωσε ο Στίβεν Νίσεν, καρδιολόγος της Κλινικής του Κλίβελαντ και συνεπικεφαλής της μελέτης.

Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν το Σάββατο στο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογίας στη Νέα Ορλεάνη και δημοσιεύονται τώρα στο New England Journal of Medicine.

Εφόσον η θεραπεία «CTX310» της CRISPR Therapeutics αποδειχθεί ασφαλής και αποτελεσματκή στις επόμενες κλινικές δοκιμές θα μπορούσε δυνητικά να αλλάξει την αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερόλης στην κλινική πράξη, δήλωσε ο Λιουκ Λάφον της Κλινικής του Κλίβελαντ, ο έτερος συνεπικεφαλής της μελέτης.

«Αντί για ένα χάπι την ημέρα ή μια ένεση την εβδομάδα, η θεραπεία δυνητικά θα εφαρμοζόταν άπαξ» είπε.

Η «κακή» χοληστερόλη σχηματίζει αποθέσεις στα αγγεία. Η αθηροσκλήρυνση ανεβάζει με τη σειρά της τον κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού ή άλλων αγγειακών επεισοδίων.

Γονίδιο στο ήπαρ

Η πειραματική θεραπεία CTX310 βασίζεται χρησιμοποιεί νανοσωματίδια λιπιδίων για να μεταφέρει στα κύτταρα του ήπατος ένα σύστημα ενζύμων που διευκολύνουν τη γενετική τροποποίηση των κυττάρων.

Το σύστημα CRISPR (προφέρεται «κρίσπερ»), του οποίου η ανακάλυψη τιμήθηκε με Νομπέλ το 2020, λειτουργεί ως «μοριακό ψαλίδι» που κόβει τα μόρια του DNA σε πολύ συγκεκριμένες θέσεις και επιτρέπει την επιδιόρθωση, απενεργοποίηση ή αντικατάσταση ολόκληρων γονιδίων.

Σε αυτή την περίπτωση, το CRISPR απενεργοποιεί το γονίδιο ANGPTL3. Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι οι άνθρωποι στους οποίους το εν λόγω γονίδιο δεν λειτουργεί αντιμετωπίζουν μειωμένο κίνδυνο καρδιοπάθειας χωρίς εμφανείς επιπτώσεις.

Στο ίδιο γονίδιο στοχεύει η μια θεραπεία της Regeneron για την αντιμετώπιση μιας γενετικής πάθησης που ονομάζεται ομόζυγη οικογενείς υπερχοληστεριναιμία. Απαιτεί όμως ενδοφλέβια χορήγηση μια φορά τον μήνα.

Η τελευταία μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 15 ασθενείς ηλικίας 31-68 ετών στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Βρετανία, δοκίμασε πέντε διαφορετικές δόσεις. Όλοι οι εθελοντές είχαν  ανεβασμένα τριγλυκερίδια και LDL και δεν είχαν βελτιωθεί επαρκώς με άλλες θεραπείες.

Στους τέσσερις συμμετέχοντες που έλαβαν την υψηλότερη δόση, τα τριγλυκερίδια μειώθηκαν κατά 55% και η LDL κατά 50%. Η βελτίωση εμφανίστηκε δύο εβδομάδες μετά τη χορήγηση της θεραπείας και συνεχίστηκε τους δύο μήνες παρακολούθησης, η οποία θα συνεχιστεί για τουλάχιστον έναν χρόνο.

Τρεις ασθενείς εμφάνισαν παροδικές αντιδράσεις στη θεραπεία, όπως ναυτία και ανεβασμένα ηπατικά ένζυμα, όλες όμως υποχώρησαν σύντομα.

Η CRISPR Therapeutics δήλωσε αισιόδοξη ότι η ίδια προσέγγιση θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε πολλές ακόμα γενετικές παθήσεις.

«Νομίζω πως μόλις τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε τη δύναμη της επεξεργασίας γονιδιωμάτων σε κοινές παθήσεις» δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Σαμ Κουλκάρνι.

Η CRISPR Therapeutics πρόκειται τώρα να υποβάλει τα ευρήματα στην αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) με την ελπίδα να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές Φάσης 2 το 2026 και να φέρει τη θεραπεία στην αγορά σε τέσσερα με πέντε χρόνια.

Σε πρώτη φάση θα απευθύνεται σε ασθενείς με κληρονομική υπερχοληστεριναιμία, αργότερα όμως θα μπορούσε να επεκταθεί σε όλους τους ασθενείς με υψηλή LDL, εφόσον βέβαια εγκριθεί.

Σε συνεργασία με την εταιρεία βιοτεχνολογίας Vertex, η CRISPR Therapeutics προσφέρει ήδη σε ΗΠΑ και Ευρώπη μια γονιδιακή θεραπεία για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία, η οποία κοστίζει δύο εκατομμύρια δολάρια και αφορά μια διαδικασία ενός έτους στην οποία κύτταρα του ασθενή συλλέγονται και τροποποιούνται στο εργαστήριο.

Η θεραπεία για τη χοληστερόλη είναι πολύ απλούστερη και απαιτεί μόνο μία ενδοφλέβια χορήγηση.

Παρόλα αυτά, το κόστος αναμένεται να είναι υψηλό. Σύμφωνα με τον κουλκάρνι, πιθανότατα θα περιορίζεται σε κάτω από 100.000 δολάρια.