Συμπληρωματικές και αναπτυξιακές οι επενδύσεις για Υγεία και Εθνική Ασφάλεια

H υγεία δεν είναι απλώς ένα κοινωνικό αγαθό, αλλά η σπονδυλική στήλη της οικονομικής δραστηριότητας και της αναπτυξιακής προοπτικής. Όταν τα συστήματα υγείας καταρρέουν, οι οικονομίες παραλύουν. To επιβεβαιώσαμε με τον πιο εμφατικό τρόπο, με την κρίση της πανδημίας.

Κι όμως, συχνά οι δαπάνες υγείας εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως «κόστος» που πρέπει να περιορίζεται, αντί να θεωρούνται επένδυση που ενισχύει την ανάπτυξη, δημιουργεί καινοτόμα επιχειρηματικά οικοσυστήματα, αυξάνει την κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα και προάγει την ισότητα.

Στον αντίποδα και με δεδομένες τις δημοσιονομικές πιέσεις, ήδη πολλές χώρες δίνουν προτεραιότητα στις αμυντικές δαπάνες, με συλλογικό στόχο να φτάσουν το 5% του ΑΕΠ ως το 2035. Χαρακτηριστικά, η Γερμανία έχει δεσμευθεί για περίπου 649 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025–2029, αυξάνοντας τις αμυντικές δαπάνες της στο 3,5% του ΑΕΠ έως το 2029, από 2,4% το 2025, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έχει θέσει στόχο αύξησης των αμυντικών δαπανών στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2027 και στο 3% κατά την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο.

Η μέτρηση της Οικονομίας της Υγείας προσφέρει λύση. Συνδέει δεδομένα των παρεμβάσεων στην υγεία με μακροοικονομικά αποτελέσματα, επιτρέποντας την ποσοτικοποίηση της απόδοσης της επένδυσης

H τεχνολογία που «κλειδώνει το στόχο» των πολεμικών αεροσκαφών, εφαρμόζεται ήδη στην ιατρική από τις χειρουργικές επεμβάσεις μέχρι τις θεραπευτικές παρεμβάσεις

Με τα λόγια αυτά, ο καθηγητής Στρατηγικής Ανάπτυξης του MBA International του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Εμμανουήλ Αλεξανδράκης, μιλώντας στο in.gr για τη διττή όψη της υγείας, τόνισε ότι «η νοοτροπία που θέλει την υγεία να αντιμετωπίζεται ως κόστος, πρέπει να αλλάξει».

Όπως επεσήμανε, η «Οικονομία της Υγείας» – δηλαδή το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας που βελτιώνει την υγεία του ατόμου και του πληθυσμού, μετρούμενη μέσω της πρόσθετης συμβολής στο ΑΕΠ – αποτελεί ήδη μία από τις μεγαλύτερες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες βιομηχανίες διεθνώς. Το 2019, συνέβαλε με 6,3 τρις. δολάρια στο παγκόσμιο ΑΕΠ και στήριξε 194 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Στην Ευρώπη, 1 στα 8 ευρώ του ΑΕΠ και 1 στις 6 θέσεις εργασίας συνδέονται με την Οικονομία της Υγείας. Σε αυτή περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες υγείας, η φαρμακευτική και ιατροτεχνολογική βιομηχανία, καθώς και οι υποστηρικτικοί τομείς, όπως το εμπόριο φαρμάκων και ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, η Έρευνα και Ανάπτυξη, η ηλεκτρονική υγεία και ο τουρισμός υγείας.

«Το συμπέρασμα είναι σαφές: η υγεία δεν αποτελεί βάρος για τους δημόσιους προϋπολογισμούς, αλλά κινητήρα ανάπτυξης, υπό την προϋπόθεση ότι οι δαπάνες συνοδεύονται από μετρήσιμα αποτελέσματα, με επιπτώσεις που αγγίζουν ευρύτερα την οικονομία και την κοινωνία», είπε ο κ. Αλεξανδράκης επισημαίνοντας την ανάγκη αξιοποίησης αυτής της αναπτυξιακής προτεραιότητας στις πολιτικές μας.
Υπογράμμισε μάλιστα, ότι η αμυντική θωράκιση και η υγειονομική προστασία μιας χώρας δεν αποτελούν δύο ξεχωριστούς κόσμους, αλλά δύο όψεις της ίδιας στρατηγικής πρόκλησης: της προστασίας και ευημερίας του πληθυσμού.
Και στους δύο τομείς, η αποτελεσματικότητα εξαρτάται όλο και περισσότερο από την ενσωμάτωση νέων καινοτόμων τεχνολογιών – από τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνη και τα δίκτυα αισθητήρων, μέχρι τη ρομποτική, τις βιοτεχνολογικές εφαρμογές, και τις τεχνολογίες drone.

«Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες όπως το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αξιοποιήσει τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν αρχικά για στρατιωτικούς σκοπούς, προσαρμόζοντάς τες αργότερα στην υγειονομική φροντίδα. Αυτή η προσέγγιση δημιουργεί ένα κοινό τεχνολογικό υπόβαθρο, που μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής προστιθέμενης αξίας και για τα δύο επιχειρησιακά και επιχειρηματικά οικοσυστήματα, αυτά της άμυνας και υγείας» είπε χαρακτηριστικά και συνέχισε:
«Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει μια πολιτική διττής αξιοποίησης (dual-use policy) που θα ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση τεχνολογιών αιχμής, με παράλληλη εφαρμογή και στους δύο τομείς. Μια τέτοια στρατηγική όχι μόνο βελτιστοποιεί τη χρήση των δημόσιων πόρων, αλλά και δημιουργεί ένα ενιαίο και ισχυρότερο πλαίσιο καινοτομίας που ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ κρατικών φορέων, ερευνητικών ιδρυμάτων επιχειρήσεων και επενδυτών.
Επιπλέον, η αξιοποίηση στρατιωτικών τεχνολογιών σε εφαρμογές δημόσιας υγείας, όπως η τηλεϊατρική, η ταχεία διάγνωση, ή η διαχείριση κρίσεων δημόσιας υγείας, μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας και να μειώσει το συνολικό κόστος, καθιστώντας αποδοτικότερες τις σχετικές επενδύσεις. Ταυτόχρονα, ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, προσελκύοντας επενδύσεις, τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο και από το εξωτερικό, ανοίγοντας έτσι νέες προοπτικές για εξαγώγιμη καινοτόμο τεχνολογία και τη διαμόρφωση επιχειρηματικών συμπράξεων στο διεθνές πεδίο.

Στην ουσία, μια τέτοια πολιτική μπορεί να μετατρέψει τη χώρα σε κόμβο τεχνολογικής συνέργειας ανάμεσα στην εθνική ασφάλεια και τη δημόσια υγεία, δύο τομείς που, αν και υπηρετούν διαφορετικές αποστολές, έχουν έναν κοινό στρατηγικό στόχο: την ευημερία, την ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη και πρόοδο της κοινωνίας».

Δυνάμεις μετασχηματισμού

Σύμφωνα με τον καθηγητή, σήμερα, υπάρχουν κρίσιμες δυνάμεις που επηρεάζουν και αναδιαμορφώνουν τον τομέα της υγείας και ειδικότερα στα ακόλουθα πεδία:
• Δημογραφικές αλλαγές: Η γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί νέες, σύνθετες ανάγκες φροντίδας, καθώς συνδέεται με υψηλότερη νοσηρότητα. Ταυτόχρονα, οι ηλικιωμένοι διεκδικούν καλύτερη ποιότητα ζωής και ενεργό παραμονή στην εργασία.
• Δημοσιονομικές πιέσεις: Οι κυβερνήσεις, αναζητώντας βιωσιμότητα, συχνά περιορίζουν τους προϋπολογισμούς υγείας, μολονότι οι ανάγκες σε σχέση με την υγεία αυξάνονται.
• Τεχνολογική καινοτομία: Νέες θεραπείες, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακά εργαλεία αλλάζουν ριζικά το τοπίο.
• Συλλογική δυναμική: Επενδυτές, πολίτες και φορείς απαιτούν διαφάνεια, λογοδοσία και δίκαιες αποδόσεις.
• Έκρηξη πληροφοριών: Η εκτεταμένη πρόσβαση σε πληροφορίες υγείας, ενδυναμώνει τους πολίτες, αλλά παράλληλα ενέχει κινδύνους σύγχυσης ή ακόμα και δυσπιστίας.
Αυτές οι συχνά αντικρουόμενες πιέσεις, υποδεικνύουν την ανάγκη για ένα νέο πλαίσιο πολιτικής που να ισορροπεί ανάμεσα στη δημοσιονομική υπευθυνότητα, την αξιοποίηση της καινοτομίας και την κοινωνική ευημερία.

Οι μετρήσεις έχουν σημασία

Ο κ. Αλεξανδράκης επεσήμανε ότι «παρά τον προφανή αντίκτυπο της υγείας στην οικονομία και την κοινωνία, οι περισσότερες κυβερνήσεις στερούνται αξιόπιστων εργαλείων για να μετρήσουν πώς οι επενδύσεις – δημόσιες ή ιδιωτικές – επηρεάζουν την οικονομία. Χωρίς τέτοια δεδομένα, οι πολιτικές υγείας συχνά μένουν αποσπασματικές και υποδεέστερες έναντι άλλων τομέων, όπως η άμυνα».

Πρότεινε ως λύση τη μέτρηση της Οικονομίας της Υγείας, «καθώς συνδέει δεδομένα παρεμβάσεων με μακροοικονομικά αποτελέσματα, επιτρέποντας τον υπολογισμό της απόδοσης της επένδυσης (ROI). Έτσι δίνει στις κυβερνήσεις εργαλεία για τεκμηριωμένες πολιτικές, στους παρόχους υγείας κριτήρια για ιεράρχηση παρεμβάσεων, και στις επιχειρήσεις σημεία εντοπισμού νέων ευκαιριών.

Η μέτρηση της Οικονομίας της Υγείας (Health Economy Reporting) προσφέρει μια λύση. Συνδέει δεδομένα που σχετίζονται με τις παρεμβάσεις στην υγεία με μακροοικονομικά αποτελέσματα, καθιστώντας δυνατή την ποσοτικοποίηση της απόδοσης της επένδυσης (ROI). Συνεπώς επιτρέπει:
• Στις κυβερνήσεις να σχεδιάζουν εξυπνότερες, τεκμηριωμένες πολιτικές για την υγεία και την οικονομία.
• Στους παρόχους υγείας να συγκρίνουν και να ιεραρχούν παρεμβάσεις με το μεγαλύτερο αντίκτυπο.
• Στις επιχειρήσεις και τους επενδυτές να εντοπίζουν ευκαιρίες όπου η υγεία παράγει τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές αποδόσεις».

Ως παράδειγμα, παρέθεσε στοιχεία έρευνας ενδεικτικά της πολλαπλασιαστικής επίδρασης που έχει η υγεία, σύμφωνα με τα οποία στο Μεξικό, κάθε δολάριο που επενδύεται στην υγεία δημιουργεί 0,80 δολ. επιπλέον στην οικονομία, ενώ στη Γερμανία, για κάθε δύο θέσεις εργασίας στον τομέα της υγείας δημιουργείται μία ακόμη σε άλλους κλάδους.

Προκλήσεις και δυνατότητες της Ελλάδας

Σύμφωνα με τον καθηγητή, «η Ελλάδα αναδεικνύει ταυτόχρονα προκλήσεις και ευκαιρίες. Κατά την κρίση, οι δαπάνες υγείας ανά κάτοικο μειώθηκαν σημαντικά σε ποσοστό -6,6% ετησίως μεταξύ 2009–2015, όμως το μερίδιο στο ΑΕΠ (8,4% το 2015) παρέμεινε κοντά στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.

Η φαρμακευτική βιομηχανία αποτελεί στρατηγικό τομέα με συμβολή 6,9 δισ. ευρώ (3,1% του ΑΕΠ) και 119.000 θέσεις εργασίας. Συνολικά, η Οικονομία της Υγείας συνεισφέρει πάνω από 7% του ΑΕΠ και 7,5% της απασχόλησης. Ο κλάδος των φαρμάκων μόνο προσφέρει 1,9 δισ. ευρώ σε δημόσια έσοδα και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγικός τομέας.
Ο φαρμακευτικός κλάδος μόνο, συμβάλλει περίπου 1,9 δισ. ευρώ στα δημόσια έσοδα, αποτελώντας έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς ανάπτυξης της χώρας και τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγικό κλάδο.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 39% των φαρμάκων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά προέρχεται από συνεργασίες μεταξύ ελληνικών και διεθνών εταιρειών, γεγονός που υπογραμμίζει την ολοένα στενότερη ενσωμάτωση του κλάδου στα παγκόσμια δίκτυα έρευνας και καινοτομίας.

Η καινοτομία στον φαρμακευτικό κλάδο βελτίωσε μετρήσιμα το προσδόκιμο ζωής, προσθέτοντας σχεδόν ένα έτος στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ 1995 και 2010, και μείωσε τις ημέρες νοσηλείας κατά 2,2% ετησίως, δημιουργώντας ισχυρή κοινωνική και οικονομική αξία.

Επιπλέον, κάθε 24 ευρώ που δαπανώνται για καρδιαγγειακά φάρμακα εκτιμάται ότι εξοικονομούν 89 ευρώ σε δαπάνες νοσηλείας, αναδεικνύοντας την ισχυρή απόδοση των επενδύσεων στην καινοτομία υγείας. Πέρα από αυτά τα μετρήσιμα ποσοτικά οφέλη, η φαρμακευτική καινοτομία δημιουργεί ισχυρά οικοσυστήματα καινοτομίας που αποφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία στην οικονομία, μια και που η επίδρασή τους διαχέεται και πέραν του φαρμακευτικού κλάδου σε όλη την αλυσίδα αξίας της υγείας.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι οι φαρμακευτικός και ο ευρύτερος τομέας της υγείας στην Ελλάδα, όχι μόνο στηρίζουν την απασχόληση και τις εξαγωγές, αλλά διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, της καινοτομίας και της δίκαιης ανάπτυξης.

Συνεπώς, η επένδυση στην υγεία και ειδικότερα στην καινοτομία ενισχύει τα επιχειρηματικά οικοσυστήματα και την ανθεκτικότητα, στηρίζει την απασχόληση και βελτιώνει την ποιότητα ζωής».

Διαμόρφωση πολιτικών

Συνδέοντας τις επενδύσεις στην υγεία με την διαμόρφωση αναπτυξιακών πολιτικών ο κ. Αλεξανδράκης σημείωσε ότι :
• Η υγεία είναι πλούτος: οι επενδύσεις στην υγεία αυξάνουν το ΑΕΠ, βελτιώνουν την ποιότητα και αυξάνουν τις θέσεις εργασίας, καθώς και τις εξαγωγές.
• Η καινοτομία αποδίδει: λύσεις e-health, Ε&Α στο φάρμακο, υιοθέτηση θεραπευτικών λύσεων ιατροτεχνολογίας, ψηφιακή υγεία, αλλά και εφαρμογή τεχνολογιών διττής χρήσης στην άμυνα που δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησης της τεχνολογίας και σε άλλους τομείς που υποστηρίζουν καλύτερες συνθήκες υγείας και δημιουργούν εξοικονόμηση, ανθεκτικότητα της οικονομίας, αλλά και ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της.
• Έξυπνος τρόπος μέτρησης των επιπτώσεων: η ενσωμάτωση μεθοδολογίας για τη μέτρηση της επίδρασης των δραστηριοτήτων που αφορούν στην υγεία, καθώς και η συστηματική συλλογή δεδομένων, εξασφαλίζει περισσότερη διαφάνεια, συγκρισιμότητα και τεκμηριωμένες αποφάσεις στη διαμόρφωση πολιτικής. Υπάρχουν μάλιστα σημαντικές ενδείξεις ότι μια διττή οικονομική και υγειονομική πολιτική, με κοινούς στόχους, θα ήταν μία αποτελεσματικότερη προσέγγιση για την ενίσχυση μίας ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη.
• Συμπεριληπτική ανάπτυξη: οι επενδύσεις στην υγεία μειώνουν ανισότητες, δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας και ενισχύουν την κοινωνική συνοχή.

Ενιαία οικονομική στρατηγική

Καταλήγοντας ο καθηγητής σημείωσε: «Πρέπει να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε την υγεία ως κόστος. Είναι κοινωνική ανάγκη αλλά και αναπτυξιακός μοχλός. Η υιοθέτηση στρατηγικής που θέτει την Οικονομία της Υγείας στο επίκεντρο μπορεί να μετατρέψει τον τομέα από δημοσιονομικό βάρος σε μηχανή ανάπτυξης.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η υγεία, όταν μετριέται σωστά, παράγει πολλαπλάσια οφέλη σε απασχόληση, εξαγωγές, παραγωγικότητα και μακροζωία. Για την Ελλάδα, η Οικονομία της Υγείας είναι η διαδρομή προς ανθεκτικότητα και βιώσιμη ευημερία.

Ήρθε η στιγμή να πάψουμε να βλέπουμε την Εθνική Ασφάλεια και τη Συμπεριληπτική Ανάπτυξη ως δύο ξεχωριστές ή ανταγωνιστικές ατζέντες. Αντίθετα, οφείλουμε να τις αντιμετωπίσουμε ως αλληλένδετους πυλώνες σταθερότητας και προόδου. Η σύνδεσή τους αποτελεί όχι απλώς επιλογή, αλλά αναγκαία προϋπόθεση για διατηρήσιμη ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή και πραγματική ευημερία. Το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας είναι να τολμήσουμε να επαναπροσδιορίσουμε μια νέα ισορροπία στις πολιτικές μας – μια ισορροπία που θα μετατρέπει τις προκλήσεις σε ευκαιρίες και θα διασφαλίζει ένα μέλλον ανθεκτικό, δίκαιο και βιώσιμο».