Alpha Bank: Τα εμπόδια που «φρενάρουν» την παραγωγικότητα

Σε «αχίλλειο πτέρνα» της ελληνικής οικονομίας αναδεικνύεται η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας, η οποία σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού υπονομεύει τις αναπτυξιακές της προοπτικές σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Στο τελευταίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank, αφού αναδεικνύονται οι τέσσερις βασικοί παράγοντες που «μπλοκάρουν» την παραγωγικότητα, επισημαίνεται ότι η ενίσχυσή της μπορεί να προέλθει μέσω της αύξησης των επενδύσεων σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της τεχνολογικής και ψηφιακής αναβάθμισης.

Κρίσιμης σημασίας οι μεταρρυθμίσεις

Προς τούτο πέρα από την πλήρη αξιοποίηση των πόρων από αναπτυξιακά εργαλεία (π.χ. Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ), κρίσιμης σημασίας είναι η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων με στόχο την εμπέδωση ενός σταθερού και φιλικού προς τις επενδύσεις επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Επιπλέον, τόσο η βελτίωση της διασύνδεσης των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας – οδηγώντας σε αποτελεσματικότερη αντιστοίχιση των δεξιοτήτων  – όσο και η επιστροφή μέρους του ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλής εξειδίκευσης (brain regain) θα συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας εργασίας.

Σύμφωνα με την Alpha Bank οι κυριότεροι παράγοντες που συντελούν στη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα, σχετίζονται με τις επενδύσεις, τη δομή της οικονομίας, την αργή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και με τις προσφερόμενες δεξιότητες στην αγορά εργασίας.

Η πτώση των επενδύσεων στη διάρκεια της κρίσης

Ειδικότερα, σε πρώτο παράγοντα αναδεικνύεται η μεγάλη πτώση των επενδύσεων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδιαίτερα των παραγωγικών επενδύσεων όπως είναι αυτές σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό.

Η παραγωγικότητα της εργασίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις επενδύσεις και η υποχώρησή τους σε επίπεδα χαμηλότερα των αποσβέσεων παγίου κεφαλαίου είχε ως αποτέλεσμα την εξασθένιση του αποθέματος του παραγωγικού κεφαλαίου της χώρας.

Κατά συνέπεια, ο παραγωγικός συντελεστής της εργασίας «συνεργαζόταν» μεχ αμηλότερης ποσότητας και ποιότητας κεφάλαιο (αφού δεν ενσωματωνόταν επαρκώς η νέα τεχνολογία)  αποδυναμώνοντας την παραγωγικότητα.

Μολονότι την τελευταία πενταετία οι επενδύσεις έχουν ανακάμψει τόσο σε πραγματικά μεγέθη όσο και ως ποσοστό στο ΑΕΠ, απέχουν σημαντικά τόσο από τα επίπεδα που βρίσκονταν πριν από την οικονομική κρίση όσο και από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Συγκεκριμένα, ενώ το 2008 οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν στο 23,3% στην Ελλάδα έναντι 23% στην ΕΕ-27, το 2024 τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ελλάδα ήταν στο 16% (το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ-27) έναντι 21,2% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Επιπρόσθετα, το 2024 οι επενδύσεις στην Ελλάδα σε μηχανολογικό και μεταφορικό εξοπλισμό υπολείπονταν κατά περίπου 25% των αντίστοιχων του 2008.

Η δομή της οικονομίας

Η συγκριτικά μεγαλύτερη συμμετοχή των πολύ μικρών επιχειρήσεων στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας δυσχεραίνει την επίτευξη οικονομίων κλίμακας, ενώ περιορίζει τη δυνατότητα τεχνολογικού εκσυγχρονισμού.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις τις Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024, σχεδόν το 47% των απασχολουμένων στην Ελλάδα (ΕΕ-27: 30,1%) εργάζεται σε επιχειρήσεις με λιγότερα από 10 άτομα, με τους αυτοαπασχολούμενους να αντιπροσωπεύουν το 27,1% της συνολικής απασχόλησης στη χώρα μας (ΕΕ-27: 13,7%).

Ένας άλλος δομικός παράγοντας σχετίζεται με τον προσανατολισμό της ελληνικής οικονομίας προς τις υπηρεσίες -των οποίων η πλειονότητα των κλάδων είναι εντάσεως εργασίας- έναντι της βιομηχανίας που είναι περισσότερο εντάσεως κεφαλαίου.

Το ποσοστό της βιομηχανίας στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) ανήλθε το 2024 σε 15,1% και παρά την αύξηση του εν λόγω ποσοστού σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία εξακολουθεί να παραμένει από τα χαμηλότερα στην ΕΕ-27.

Η αργή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών

Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων το 57% των ελληνικών επιχειρήσεων χρησιμοποιεί προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες, το οποίο είναι το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ-27 μετά από το αντίστοιχο της Κροατίας και είκοσι μονάδες χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Επιπρόσθετα, μόλις το 19% των ελληνικών επιχειρήσεων κάνει χρήση εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), ποσοστό που είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ-27.

Σημειώνεται ότι οι χώρες των οποίων οι επιχειρήσεις εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά χρήσεων εφαρμογών ΤΝ, όπως η Φινλανδία, η Δανία και η Ολλανδία, είναι μεταξύ των χωρών που καταγράφουν από τις υψηλότερες επιδόσεις στην παραγωγικότητα της εργασίας.

Δράσεις οι οποίες περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και αποσκοπούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων, αλλά και στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού σε ψηφιακές δεξιότητες, δύναται να οδηγήσουν στη σύγκλιση της Ελλάδας με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στη χρήση ψηφιακών εργαλείων όπως η ΤΝ.

Το ανθρώπινο κεφάλαιο

Εμπόδιο προς την αύξηση της παραγωγικότητας αποτελούν και παράγοντες που που σχετίζονται με το ανθρώπινο κεφάλαιο όπως οι αναντιστοιχίες των ζητούμενων και προσφερόμενων δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας.

Αναντιστοιχίες, οι οποίες αντανακλώνται στην ταυτόχρονη παρουσία  υψηλών επιπέδων διαρθρωτικής ανεργίας και σημαντικής στενότητας στην εύρεση προσωπικού από τις επιχειρήσεις.

Επιπρόσθετα, οι σημαντικές εκροές ανθρώπινου κεφαλαίου στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, μεταξύ των οποίων άτομα υψηλής εξειδίκευσης (brain drain), έπληξαν τη δυναμική της παραγωγικότητας της εργασίας