Αγλαΐα Νάκα και Κλαίρη Μπακούρα: Ό,τι πιο φρέσκο έχει να παρουσιάσει η πολιτιστική σκηνή της Λάρισας (φωτο)

Να ξεκινήσουμε με την ουσία. Τις ζηλεύω. Και είμαι και λίγο θυμωμένη μαζί τους γιατί παρακόλλησαν τελευταία. Εκστρατείες και μεθοδεύσεις κάναμε με την Κλαίρη παρασκηνιακά να επιστρέψει η Αγλαΐα στη Λάρισα – άσχετα αν ήμασταν πάντα υποστηρικτικές (sic) στις επιλογές της, και να τώρα…

Ναι τις ζηλεύω. Είναι διαφορετικές. Μεταξύ τους. Και κυρίως από όλους τους άλλους. Πολλή φαντασία, ταλέντο, πολλή δημιουργικότητα. Και φρεσκάδα. Και χιούμορ. Και γνώσεις. Και τρέλα. Αυτήν την τρέλα μάλλον ζηλεύω περισσότερο. Και το πώς κολλάνε οι δυο τους.

Όπως φαίνεται, ακολουθεί μια ανορθόδοξη συνέντευξη…

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Την Αγλαΐα Νάκα τη γνωρίζω πολύ περισσότερο, πιο βαθιά. Έχουμε συνεργαστεί μαζί σε διάφορα πρότζεκτς, έχουμε κάνει από τις πιο ωραίες φιλοσοφικό/υπαρξιακό/θεωρητικές συζητήσεις περί ζωής και ματαιότητας. Έχουμε γελάσει πολύ. Είναι από τους ανθρώπους που λες δυο τρία πράγματα για μια ιδέα και μετά γίνεται. Έτσι απλά. Η Κλαίρη Μπακούρα είναι περίπου το ίδιο αλλά και κάτι άλλο. Έντονο, γρήγορο, πληθωρικό. Είναι σαν μην σταματάει ποτέ το μυαλό της να κάνει συνάψεις και να κατεβάζει ιδέες. Πώς να μπει σε τάξη όλο αυτό; Έ, τελικά μπαίνει. Εκτονώνεται μέσα στην Qualia.

https://www.instagram.com/reel/DMsW35DqNJx/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA==

Η Qualia είναι λοιπόν μια συλλογικότητα δημιουργικών ανθρώπων που εξερευνά το πώς η κληρονομιά & η ιστορία μετατρέπονται σε πολιτιστικές εμπειρίες. Μέσα από διεπιστημονικά έργα επανασυνδέει τη μνήμη με το παρόν και δημιουργεί νέους τρόπους συμμετοχής και κατανόησης του πολιτισμού. Για την Qualia, η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι κάτι στατικό, αλλά μια ζωντανή διαδικασία που συνεχίζει να διαμορφώνει το ποιοι είμαστε και το πώς αισθανόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Την ιδρύσανε το 2020, η Κλαίρη Μπακούρα με τον σύζυγό της Αλέξανδρο Τουλουμτζίδη που είναι ιστορικός. Για να δημιουργούν πολυαισθητηριακές εμπειρίες για το κοινό· οι εμπειρίες αυτές εκτείνονται από θεατρικές παραστάσεις και εκθέσεις έως ιστορικές μελέτες. Ο Αλέξης κάνει την έρευνα και έχει την ιστορική επιμέλεια, η Αγλαΐα γράφει τα σενάρια και βγαίνει στη σκηνή με ή χωρίς την Κλαίρη, με την Κλαίρη κάνουν τον σχεδιασμό και την εμψύχωση, με τη Ζωή Σεϊτάνη τη σκηνογραφία.

Αφορμή, για την παρούσα συνέντευξη είναι η νέα τους παράσταση ξεχωριστά για παιδιά και μεγάλους, το «Τι ξέρεις για την 28η Οκτωβρίου;». Διαδραστικό παιχνίδι ερωτήσεων, το λένε, που θα δώσει την ευκαιρία σε όσους συμμετάσχουν, εκτός από το να διασκεδάσουν, να καταλάβουν λίγο καλύτερα την ιστορία, τα γεγονότα και τους ανθρώπους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτά. Ένα παιχνίδι επί σκηνής, εμπλουτισμένο με βιωματικές δραστηριότητες και με ζωντανή μουσική… Η ομάδα όλη παίζει με την ιστορία, διασκεδάζει μαζί της, θέλει να την κάνει μια ζωντανή διαδικασία που μπορεί να εμπνεύσει και να επιδρά ουσιαστικά στο σήμερα και όχι κάτι μακρινό και απόμακρο. Και όλα αυτά με live μουσική με τον Σπύρο Καβαλλιεράτο σε φωνή και κιθάρα και τον Γιώργο Κατσάρα στα κρουστά.

Τι κοινό έχουν η Σοφία Βέμπο με τη Μαρίνα Σάττι και ο Μουσολίνι με τον Φελίνι;

Ποια είναι η λέξη με την οποία ξεκίνησαν όλα;

Είσαι σίγουρος και σίγουρη ότι ξέρεις σωστά τους στίχους από τα τραγούδια του ’40;

Κι αν άκουγες μόνο μελωδία; Θα τα αναγνώριζες;

 

Η συνέντευξη…

(έγινε μόνο παρουσία της Αγλαΐας Νάκα, η Κλαίρη Μπακούρα κυνηγούσε μια νέα ιδέα)

Πως συνδέετε την παράδοση με την ιστορία και το θέατρο. Δηλαδή τι είναι, εκπαιδευτικό διαδραστικό θέατρο;

Το εκπαιδευτικό εγώ πάντα το φοβάμαι… έχει πίσω του μια μεγάλη σημειολογία και μου δημιουργείται το άγχος πως αν πρέπει να εκπαιδεύσω πρέπει να είμαι πολύ σοβαρή.

Όμως μεταφέρετε πληροφορίες, ένα γνωστικό υλικό…

Παίζουμε, θα έλεγα, με όλη τη μνήμη και όλη τη γνώση που έχουμε. Δημιουργούμε ένα συνονθύλευμα γνώσης και μνήμη. Ασχολούμαστε ακόμη και με τη λάθος μνήμη… το τι μπερδεύουμε με τι, αυτό μας ενδιαφέρει πάρα πολύ, νομιμοποιούμε τα λάθη που κάνουμε στην ιστορική γνώση και έχουμε το δικαίωμα να παίξουμε. Σε αυτό βοηθά πάρα πολύ η διάδραση με τους θεατές· από κάτι ξύλινο και μουσειακό μας επιτρέπεται και να γελάσουμε.

Αυτή η μέθοδος λειτουργεί ξεκάθαρα για τα μικρά παιδιά, για τους μεγάλους;

Παρατηρήσαμε ότι κάθε φορά που κάναμε παιδικές παραστάσεις στις οποίες τα παιδιά συνοδευόταν από τους γονείς τους, οι μεγάλοι περνούσαν τέλεια. Όταν κάναμε διαδραστική παράσταση με ενήλικες είδαμε ότι είχαν τον ίδιο ενθουσιασμό. Είναι σαν παίζεις επιτραπέζιο… μας τραβάει, είναι παρεΐστικο, έχει πλάκα.

Πόσα τέτοια είδους κόνσεπτ έχετε κάνει μέχρι σήμερα;

Έχουμε κάνει για την 25^η Μαρτίου, και τώρα για την 28^η Οκτωβρίου. Έχουμε κάνει τη Τυροφάγο, τη Γουρουνοχαρά, και μια παράσταση για τη βασιλόπιτα. Η Κλαίρη έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με αυτό το κομμάτι, τη σύνδεση της παράδοσης με το θέατρο. Το ξεκίνησε με το γαστρονομικό κομμάτι… για τη φέτα το Fetaverse, για τη ρετσίνα, ένα καταπληκτικό κόσνσεπτ για το φαγητό και τη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου.

Στις παραστάσεις τα κείμενα είναι πάντα δικά σου… Πως καταφέρνεις και γράφεις συνεχώς πάνω σε ρίμα;

Έλα ντε… Τα τελευταία είναι έτσι… έχω κολλήσει. Πλέον αρχίζω και σκέφτομαι με ρίμες.

Δώσε μου ένα spoiler…

Η παράσταση για την 28^η δεν είναι όλη γραμμένη με ρίμες. Δεν είναι ακριβώς σαν θεατρική παράσταση. Έχουμε ζωντανή μουσική επί σκηνής με τον Σπύρο Καβαλλιεράτο και τον Γιώργο Κατσάρα. Ξεκινάμε κάπως έτσι… «85 χρόνια πριν» και διακόπτει ο Καβαλλιεράτος με το «Πόσο λυπάμαι για τα χρόνια που πήγαν χαμένα»… «τι χαμένα, άνθρωπέ μου, τόσα πράγματα γίναν από το 1940 μέχρι σήμερα…». Γίνεται ένα συνεχές παιχνίδι με τη μουσική και τους στίχους. Δίνουν τις πάσες για εξέλιξη της ιστορίας στην παράσταση. Ταυτόχρονα, υπάρχουν και οι ερωτήσεις για το κοινό, το οποίο πρέπει να τις απαντήσει… ψηφίζει σαν σε multiple choice ερωτήσεις.

Η ζωντανή μουσική είναι για μένα μια αποκάλυψη. Το πώς μπορείς να συνεργαστείς πάνω στη σκηνή ειδικά με μουσικούς που έχουν άπειρες δυνατότητες. Άνοιξε ένα νέο μονοπάτι τώρα στο κεφάλι μου, τα σκέφτομαι όλα με τραγούδια και στίχους…

Ποιο είναι το βασικό μουσικό σας χαλί;

Ξεκινάμε με τα προπολεμικά και μετά διατρέχουμε όλη τη διαδρομή από το τελεσίγραφο και την απελευθέρωση μέχρι το σήμερα. Μας βασάνισε πολύ με ποιο τραγούδι θα κλείσουμε.

Βαβίζουμε πάρα πολύ με τη μουσική, αλλά έχουμε ακολουθήσει όλη την ιστορική χρονογραμμή.

Το ακολουθείτε πιστά το timeline; Πως ψάχνεις και πως διαλέγεις τα ιστορικά στοιχεία;

Ασχολούμαι πολύ. Διαβάζω, βλέπω ντοκιμαντέρ… και κάποια στιγμή πελαγώνω. Πώς να επιλέξεις από όλο αυτό τον όγκο πληροφοριών; Είναι πολύ δύσκολο το να αφαιρέσεις. Μπορώ να σου πω ότι τώρα έχω οριακά τρία παιχνίδια που μπορώ να βγάλω για την 28^η Οκτωβρίου με τόση πληροφορία που έχω μαζέψει.

Στην αρχή θεωρούσα δεδομένο ότι επειδή όλοι ξέρουμε τα βασικά γεγονότα, δεν θα ασχοληθούμε με αυτά και θα πάμε μόνο στα ιδιαίτερα. Μετά όμως κατάλαβα πως δεν ξέρουμε όντως όλα τα βασικά γεγονότα… Για παράδειγμα, αν γκουγκλάρεις Λάρισα 1941 σου βγάζει πρώτο τον μεγάλο σεισμό και όχι τον πόλεμο. Ή ότι την παραμονή του τελεσιγράφου είχε γίνει η όπερα Madame Butterfly στην αίθουσα της Λυρικής Σκηνής… Για αυτό ξεκινάω με την πρώτη ερώτηση «Πως ακουγόταν η έναρξη του πολέμου αν ήταν ήχος… θα ήταν πολεμικό εμβατήριο ή μια όπερα του Πουτσίνι;

Βάζεις και τη Λάρισα μέσα στην παράσταση;

Ναι, αλλά όχι όσο θα μπορούσα. Θα μπορούσε να γίνει μια ξεχωριστή παράσταση μόνο για τη Λάρισα και τον πόλεμο του ‘40.

Τι επιλέγεις τελικά από όλο αυτό το ιστορικό υλικό, τι μήνυμα θες να περάσεις;

Αυτό που θέλω να περάσω είναι ότι μαζί με τον πόλεμο πάντα υπάρχει και ζωή. Μας μαθαίνουν μόνο τη μία πλευρά. Η ζωή συνεχιζόταν κανονικά. Τα θέατρα δεν έκλεισαν καθόλου. Τότε ανοίγει το Θέατρο Τεχνών… ο Τσιτσάνης γράφει τότε το «Μπαχτσέ Τσιφλίκι»… Οι ταβέρνες ήταν ανοιχτές, ο κόσμος πήγαινε, χόρευε, τραγουδούσε.
Εμένα όλο αυτό μου φαίνεται καταπληκτικό. Υπάρχει σαφώς η μαυρίλα, το πολύ άσχημο, η φτώχεια, η πείνα… αλλά όχι μόνο αυτό.

Δεν είναι εντυπωσιακό ότι έβγαινε ο Τσελεμεντές στην εφημερίδα και σε ειδικό ένθετο έδινε συμβουλές στις γυναίκες τι να μαγειρέψουν; Τους έλεγε να μαζεύουν τα ψιχουλάκια της εβδομάδας γιατί στο τέλος μπορεί να γίνουν κάτι πολύ χρήσιμο… Ή τους έδινε συνταγές για το πώς μαγειρέψεις τις φλούδες από τις πατάτες που πετούσαν οι Γερμανοί…

Αυτό είναι πολύ ωραίο. Γιατί μου βγάζει κάτι πολύ ανθρώπινο.

Αυτό θέλω να δείξω ότι παράλληλα με έναν πόλεμο οι άνθρωποι ζούνε. Την Παλαιστίνη για παράδειγμα την ισοπεδώσανε, αλλά όσοι πήγαν εκεί ως εθελοντές και διαβάζουμε μαρτυρίες δεν βλέπουμε έναν λαό παραδομένο, βλέπουμε έναν λαό που θέλει να ζήσει. Που ζει την καθημερινότητά του σε αυτές τις συνθήκες.

Αυτή η οπτική με εντυπωσίασε περισσότερο. Έψαξα για παράδειγμα αν γινόταν γάμοι στην Κατοχή. Γινόταν ακόμη και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Θεωρείς ότι μαθαίνουμε την ιστορία με παρωπίδες;

Ναι ίσως, και για αυτό και μας φαίνεται και πολύ βαριά. Όχι ότι δεν είναι… αλλά η ζωή είναι μέσα στο θάνατο και ο θάνατος μέσα στη ζωή. Δεν γίνεται αλλιώς. Αυτό μου φάνηκε φοβερά γοητευτικό…

Διαβάζεις τα απομνημονεύματα του Γκράτσι, του Ιταλού πρέσβη στην Αθήνα κατά τη κήρυξη του πολέμου του 1940, πως έγινε η παράδοση του τελεσιγράφου και συνειδητοποιείς πως περιγράφει και θυμάται τι ακριβώς φορά ο άλλος… και λες δεν γίνεται εκείνη τη στιγμή να σκέφτεται παράλληλα τέτοια πράγματα… ότι η ρόμπα ήταν παλιά!

Με εντυπωσίασε και κάτι άλλο. Βρήκαμε όλα τα τραγούδια με τους παλιούς στίχους. Δεν ήξερα καν ότι όλα αυτά τα τραγούδια προϋπήρχαν. Δεν ήταν τραγούδια του πολέμου. Τι κάνανε; Πάνω στη γνωστή μελωδία αλλάξαν τους στίχους για να είναι γνώριμο το άκουσμα στον κόσμο. Το «Παιδιά της Ελλάδος παιδιά», το «Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του» έχουν άλλους στίχους εξαρχής που μιλάνε βέβαια για έρωτες…

Θα τα παίξετε στην παράσταση;

Ναι. Θα κάνουμε ένα παιχνίδι με το κοινό που ξέρει την μελωδία, αλλά όχι τελικά τους στίχους.

Τελικά νομίζω πως το κάνουμε όλο αυτό γιατί θέλουμε να μαθαίνουμε οι ίδιοι…

Εννοείται, πως αλλιώς να μπεις σε τόσο κόπο;

Υπάρχουν άπειρες ιστορίες και πληροφορίες. Κάποιες στιγμές θεωρώ πως δεν το έχω καν αγγίζει όλο το θέμα. Τι να σου πρωτοπώ;

Ο Φίνος, από τη Φίνος Φιλμ, πολεμάει στο μέτωπο και καταγράφει αλλά καταστρέφεται όλο το υλικό του· μετά αυτός ο άνθρωπος γύρισε τελικά την ταινία «Υπολοχαγό Νατάσα» η οποία έχει σπάσει τα ταμεία, ενώ την ίδια περίοδο το 1950 ο Φελίνι γυρίζει το “Dolce Vita”…

‘Η τα λεφτά και αξία τους, το πόσο έφτασε να κοστίζει ένα ψωμί… άλλο συγκλονιστικό θέμα. Ο παππούς του Αλέξη, θυμόταν ότι εδώ στη Λάρισα όταν μπήκαν οι Γερμανοί έξω στο δρόμο ήταν παντού πεταμένα σημαδεμένα χαρτονομίσματα… είχαν χάσει εντελώς την αξία τους. Σκέψου το τώρα αυτό σαν εικόνα… Δείχνει και όλη την ευτέλεια του χρήματος.

Πόσο πολύ αλλάζεις την παράσταση ανάμεσα στα παιδιά και στους μεγάλους;

Όχι πολύ. Δεν την αλλάζω πολύ. Το τέλος κυρίως. Θέλω τα παιδιά, ειδικά στις παραστάσεις για τα σχολεία, να μην φύγουν με τον φόβο του πολέμου.

Για τους μεγάλους είναι αλλιώς. Μετά από όλα αυτά, τελικά τι; Τι έγινε τελικά μετά από αυτό τον πόλεμο; Τότε οι άνθρωποι νομίζανε ότι δεν θα ξαναγίνει κανένας πόλεμος, ότι η ανθρωπότητα είχε πάρει το μάθημα της και είχε καταλάβει… Θεωρώ πως ο Β’ Παγκόσμιος έχει ένα τεράστιο συμβολισμό αυτή τη στιγμή, σήμερα.

Τι σχέση έχει τελικά η Σοφία Βέμπο με την Μαρίνα Σάτι και ο Φελίνι με τον Μουσολίνι;

Δεν μπορώ να σου το πω… Επί σκηνής θα αποκαλυφθεί!

…

Οι δυο τους είναι φίλες από μικρές

Η παράσταση…

Το «τι ξέρεις για την 28η Οκτωβρίου», το διαδραστικό παιχνίδι ερωτήσεων θα πραγματοποιηθεί σε δύο διαφορετικές παραστάσεις, μια για παιδιά στις 12:00 και μια για ενήλικες στις 20:00, την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025 στο  Circus Entertainment Hub επί της Ερυθρού Σταυρού 4.

Παράσταση για παιδιά: 12:00

Εισιτήρια: 8€ (προπώληση more.com) | 10€ (ταμείο)

Παράσταση για ενήλικες: 20:00

Εισιτήρια: 10€ (προπώληση more.com) | 13€ (ταμείο)

Συντελεστές:

Σχεδιασμός – Εμψύχωση: Αγλαΐα Νάκα

Κιθάρα – Φωνή – Έρευνα τραγουδιών: Σπύρος Καβαλλιεράτος

Κρουστά: Γιώργος Κατσάρας

Σκηνογραφία: Κλαίρη Μπακούρα – Ζωή Σεϊτάνη

Γραφιστικά: Elaris Graphics

Φώτα – Ήχος: Γιώργος Καμπίσιος

Ιστορική επιμέλεια: Αλέξανδρος Τουλουμτζίδης

Παραγωγή: Qualia – Liapeace.spectacular.shows

…

ΥΣ.1 Η ομάδα της Qualia έχει την έδρα της στη Λάρισα (Παναγουλη 73) αλλά δραστηριοποιείται σε Ελλάδα και Ευρώπη. Η πιο πρόσφατη συνεργασία της είναι με το χώρο γαστρονομικών έμπειρων CHNOPS Flavouring Curiosity στην Αθήνα, Κουκάκι.

ΥΣ.2 Η Κλαίρη Μπακούρα σπούδασε Θεατρολογία στη σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο Ναύπλιο. Το 2011 μετακόμισε στο Λονδίνο όπου και έλαβε τον πρώτο της μεταπτυχιακό τίτλο στις πολιτισμικές σπουδές από το Πανεπιστήμιο Τεχνών του Λονδίνου. Εργάστηκε σε μουσεία, γκαλερί, καλλιτεχνικές εκθέσεις αλλά και ομίλους εστίασης, λαμβάνοντας παράλληλα, το δεύτερο μεταπτυχιακό της στην επιμέλεια εκθέσεων από το Πανεπιστήμιο του Κίνγκστον. Το 2017 έλαβε χρηματοδότηση από το Βρετανικό φορέα Heritage Lottery Fund για την υλοποίηση του έργου Greek and Greek Cypriot Gastronomy in London: an Ethnography, το οποίο αφορά στην καταγραφή και παρουσίαση της μεταναστευτικής και γαστρονομικής ιστορίας της Ελληνικής και Ελληνοκυπριακής κοινότητας στο Λονδίνο από το 1950 έως και σήμερα. Το 2018 συμμετείχε στο πρόγραμμα START Create Cultural Change αναπτύσσοντας το έργο The Heritage of Taste – Η Κληρονομιά της Γεύσης, το οποίο μελετά πολιτισμικές πρακτικές που σχετίζονται με τη διατροφή και την υγεία. Έκτοτε εργάζεται μεταξυ Ελλάδας, Βρετανίας και Γερμανίας ως σύμβουλος πολιτισμικής διαχείρισης και οπτικής επικοινωνίας με κυρια ερευνητικά ενδιαφέροντα την ανθρωπολογική και εικαστική διάσταση της γαστρονομίας και της υγείας. Το 2020 συμμετείχε στην ίδρυση του οργανισμού Qualia.

ΥΣ.3 Η Αγλαΐα Νάκα έχει σπουδάσει θέατρο στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών στην Πάτρα νιώθοντας μεγάλη ανακούφιση που υπήρχε αυτή η σχολή ως επιλογή όταν συμπλήρωνε το μηχανογραφικό της. Απόλαυσε τη σχολή της και μετά την αποφοίτηση της ασχολείται με το ευρύτερο πεδίο του θεάτρου μέσα από βιωματικά εργαστήρια, τη συγγραφή, τη σκηνοθεσία και την υποκριτική. Το πεδίο της είναι κυρίως το θέατρο για παιδιά ενώ την απασχολεί ιδιαίτερα πώς μπορούμε να πραγματευτούμε τα κοινωνικά ζητήματα μέσω της τέχνης. Γι’ αυτό πρόσφατα ολοκλήρωσε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Κοινωνιολογία με κατεύθυνση: πολιτισμός, εξουσία και κοινωνικές ανισότητες. Της είναι πάντα δύσκολο να μιλήσει για τον εαυτό της και κατά βάθος η τέχνη της δίνει μια γλώσσα για να εκφράζει όσα την απασχολούν. Ευτυχώς.