Θρόμβωση: Σιωπηλή απειλή που μπορεί να προληφθεί

Μία από τις πιο συχνές και ύπουλες παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος αποτελεί η θρόμβωση. Μπορεί να εκδηλωθεί ξαφνικά και να απειλήσει τη ζωή μας, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις προλαμβάνεται. Από τη φλεβική θρόμβωση έως το έμφραγμα και το εγκεφαλικό επεισόδιο, η έγκαιρη αναγνώριση και η σωστή πρόληψη μπορούν να σώσουν ζωές.

Πρόκειται για τον σχηματισμό ενός θρόμβου – δηλαδή ενός «πήγματος» αίματος – μέσα σε μια φλέβα ή αρτηρία, που μπορεί να φράξει μερικώς ή πλήρως τη ροή του αίματος. Ανάλογα με το σημείο που θα συμβεί, οι συνέπειες μπορεί να είναι από σχετικά ήπιες μέχρι εξαιρετικά σοβαρές ή και θανατηφόρες.

Η θρόμβωση είναι μια κατάσταση που συχνά υποτιμούμε, αλλά αφορά πολύ περισσότερους ανθρώπους από όσους νομίζουμε και τα περιστατικά είναι πολύ πιο συχνά απ’ όσο πιστεύουμε.

Περίπου 1 στους 3 ενήλικες θα αντιμετωπίσει κάποιας μορφής θρόμβωση στη διάρκεια της ζωής του.

Ο καθηγητής Αγγειοχειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Ανδρέας Λάζαρης

Ο καθηγητής Αγγειοχειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Ανδρέας Λάζαρης, μιλώντας στο in.gr για τις θρομβώσεις, σημείωσε πως «υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 10 ανθρώπους θα εμφανίσει κάποια στιγμή στη ζωή μία εκδήλωση φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου, όπως εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση ή πνευμονική εμβολή, ενώ η πιθανότητα να εκδηλώσει κανείς αρτηριακή θρόμβωση – όπως έμφραγμα ή ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο – αγγίζει το 1 στα 4 άτομα.

Συνολικά, περίπου ένας στους τρεις ενήλικες θα αντιμετωπίσει κάποιας μορφής θρόμβωση στη διάρκεια της ζωής του. Οι πιθανότητες αυξάνονται με την ηλικία και την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η ακινησία, η υπέρταση ή ο σακχαρώδης διαβήτης. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι δεκάδες χιλιάδες περιστατικά καταγράφονται κάθε χρόνο, ενώ πολλά μένουν αδιάγνωστα».

Τα αίτια

Εξηγώντας τις αιτίες που οδηγούν στην θρόμβωση, ο κ. Λάζαρης τόνισε ότι το αίμα μας έχει τη φυσική ικανότητα να πήζει για να σταματά η αιμορραγία σε περίπτωση τραυματισμού. Όμως, όταν αυτή η διαδικασία ενεργοποιείται από «λάθος» μέσα στα αγγεία, δημιουργείται θρόμβος. Οι βασικοί λόγοι που οδηγούν σε θρόμβωση είναι:

• Επιβράδυνση της ροής του αίματος (π.χ. παρατεταμένη ακινησία σε ταξίδια ή μετά από χειρουργείο).
• Βλάβη στο τοίχωμα του αγγείου (π.χ. τραυματισμός, φλεγμονή, καθετήρες, ύπαρξη αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες).
• Αυξημένη πηκτικότητα του αίματος λόγω κληρονομικών παραγόντων ή παθήσεων όπως ο καρκίνος, αλλά και λόγω ορμονικών θεραπειών ή κύησης.

Αυτοί οι τρεις μηχανισμοί είναι γνωστοί ως «τριάδα του Virchow» και εξηγούν το μεγαλύτερο μέρος των περιπτώσεων.

Παράγοντες κινδύνου

Όπως παρατήρησε ο καθηγητής, η θρόμβωση μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, όμως συχνότερα πλήττει μεσήλικες και ηλικιωμένους. Ορισμένες καταστάσεις αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο. Παράγοντες που σχετίζονται με τη φλεβική θρόμβωση είναι η μακρά ακινησία (π.χ. πολύωρη πτήση, νοσηλεία στο κρεβάτι), οι μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις, ιδιαίτερα ορθοπεδικές και γυναικολογικές, ορισμένα χρόνια νοσήματα, όπως ο καρκίνος, η παχυσαρκία, οι καρδιοπάθειες, η εγκυμοσύνη και η λοχεία, η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών ή ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης. Η αρτηριακή θρόμβωση σχετίζεται κυρίως με την αρτηριοσκλήρυνση. Παράγοντες που σχετίζονται με αυτήν είναι το κάπνισμα, η αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία και ο σακχαρώδης διαβήτης.

Πρόληψη

Ο κ. Λάζαρης επεσήμανε ότι η πρόληψη είναι καθοριστικής σημασίας και πρόσθεσε ότι ορισμένα απλά μέτρα μειώνουν τον κίνδυνο:

• Κίνηση: Σηκωνόμαστε συχνά σε ταξίδια, κινούμε τα πόδια, αποφεύγουμε την πολύωρη καθιστική στάση.
• Υγιεινή ζωή: Διατήρηση φυσιολογικού βάρους, διακοπή καπνίσματος, συστηματική άσκηση.
• Καλή ενυδάτωση: Η αφυδάτωση ευνοεί την πύκνωση του αίματος.
• Προσοχή στις θεραπείες: Οι γυναίκες που παίρνουν ορμονικά σκευάσματα καλό είναι να ελέγχουν τον ατομικό τους κίνδυνο.
• Αναζήτηση ιατρικής συμβουλής: Άτομα με ιστορικό θρόμβωσης ή ισχυρούς παράγοντες κινδύνου πρέπει να ενημερώνουν τον γιατρό πριν από επεμβάσεις ή πολύωρα ταξίδια. Ομοίως, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπερλιπιδαιμία πρέπει να αντιμετωπίζονται επαρκώς. Σε υψηλού κινδύνου ασθενείς, ο γιατρός μπορεί να συστήσει φαρμακευτική προφύλαξη με αντιθρομβωτικά φάρμακα (αντιπηκτικά ή αντιαιμοπεταλιακά).

Επιπτώσεις από φλεβική θρόμβωση

«Οι επιπτώσεις εξαρτώνται από το πού σχηματίζεται ο θρόμβος», ανέφερε ο καθηγητής, εξηγώντας ότι «η συχνότερη εντόπιση φλεβικής θρόμβωσης είναι τα κάτω άκρα, και μπορεί να αφορά τις φλέβες μέσα στους μυς (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση) ή τις φλέβες που βρίσκονται κάτω από το δέρμα (επιπολής φλεβική θρόμβωση). Το συχνότερο σύμπτωμα είναι το αιφνίδιο πρήξιμο (οίδημα) του σκέλους.

Μπορεί να υπάρχει μαζί με πόνο και ερυθρότητα.

Ο κίνδυνος που υπάρχει κυρίως από την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση είναι η μετακίνηση του θρόμβου προς τους πνεύμονες (πνευμονική εμβολή), κατάσταση που μπορεί να αποβεί απειλητική για τη ζωή.

Μακροπρόθεσμα, μία φλεβική θρόμβωση στα κάτω άκρα μπορεί να οδηγήσει σε «μεταθρομβωτικό σύνδρομο» με χρόνιο πρήξιμο και έλκη στα πόδια».

Οι αρτηριακές θρομβώσεις

Σε ότι αφορά τη δημιουργία θρόμβου σε αρτηρίες, ο κ. Λάζαρης ξεκαθάρισε πως «όταν μιλάμε για θρόμβωση, συνήθως εννοούμε τις φλεβικές θρομβώσεις.

Υπάρχουν όμως και οι αρτηριακές θρομβώσεις, οι οποίες είναι εξίσου σοβαρές. Σε αυτές, ο θρόμβος σχηματίζεται μέσα σε αρτηρία και φράζει την παροχή αίματος σε ζωτικά όργανα.

Έτσι προκαλείται έμφραγμα του μυοκαρδίου (αν η αρτηρία που φράζει είναι στεφανιαία), εγκεφαλικό επεισόδιο (αν αφορά αρτηρία του εγκεφάλου) ή οξεία ισχαιμία άκρου (αν συμβεί σε αρτηρία του κάτω ή του άνω άκρου).

Αντιμετώπιση

Σύμφωνα με τον καθηγητή, η θεραπεία εξαρτάται από το είδος και τη βαρύτητα της θρόμβωσης.

• Φαρμακευτική αγωγή: Στις περισσότερες περιπτώσεις, χορηγούνται αντιπηκτικά φάρμακα που εμποδίζουν την ανάπτυξη του θρόμβου και μειώνουν τον κίνδυνο νέων επεισοδίων. Η διάρκεια της αγωγής κυμαίνεται από λίγους μήνες έως μόνιμα, ανάλογα με την περίπτωση. Για την πρόληψη των αρτηριακών θρομβώσεων χρησιμοποιούνται κυρίως αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα, όπως η ασπιρίνη.
• Θρομβόλυση: Σε σοβαρές καταστάσεις, χρησιμοποιούνται φάρμακα που διαλύουν τον θρόμβο.
• Επεμβατική ή χειρουργική αντιμετώπιση: Σε επιλεγμένες περιπτώσεις εφαρμόζονται καθετηριακές τεχνικές για την αφαίρεση ή διάλυση του θρόμβου, τοποθέτηση φίλτρων στην κάτω κοίλη φλέβα για να αποτραπεί πνευμονική εμβολή, ή αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις για αποκατάσταση της ροής του αίματος.
• Μακροπρόθεσμη φροντίδα: Τακτική παρακολούθηση και τροποποίηση παραγόντων κινδύνου είναι απαραίτητα για να αποφευχθούν υποτροπές, ενώ ελαστικές κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην πρόληψη αλλά και στη θεραπεία των φλεβικών θρομβώσεων.

Καταλήγοντας, ο κ. Λάζαρης, σημείωσε πως «η θρόμβωση αποτελεί μια από τις πιο συχνές και επικίνδυνες αγγειακές παθήσεις, αλλά είναι δυνατόν σε μεγάλο βαθμό να προληφθεί. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων, η ενημέρωση για τους παράγοντες κινδύνου και η υιοθέτηση προληπτικών μέτρων μπορούν να σώσουν ζωές. Αν και η σύγχρονη ιατρική διαθέτει αποτελεσματικές θεραπείες, η πρόληψη παραμένει το ισχυρότερο μας όπλο απέναντι σε αυτή τη σιωπηλή απειλή».