Χέρι – χέρι ο διαβήτης με την παχυσαρκία απειλούν καρδιά, νεφρά και αγγεία

Έναν φαύλο κύκλο πυροδοτούν τα παραπάνω κιλά στη ζυγαριά, αυξάνοντας τις πιθανότητες για διαβήτη όσο τα χρόνια περνούν, ενώ ο διαβήτης επιδεινώνεται με την παχυσαρκία.

Το «δίδυμο» αυτό είναι η συνταγή που ξεκινά την καταστροφή όλων των οργάνων του σώματος, επιβαρύνοντας τα αιμοφόρα αγγεία, τα νεύρα, την καρδιά και τα νεφρά, δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον για στεφανιαία νόσο και καρδιακά επεισόδια, εγκεφαλικό και νεφρική ανεπάρκεια.

Το «σήμα κινδύνου» έρχεται από τη συγκέντρωση λίπους στην κοιλιά, καθώς το σπλαχνικό λίπος ευθύνεται για την αντίσταση στην ινσουλίνη που φυσιολογικά εκκρίνεται από τον οργανισμό μας, δημιουργώντας τις συνθήκες που οδηγούν στην επιβάρυνση της υγείας.

Αυτός ο φαύλος κύκλος σπάει με την κατάλληλη διατροφή και άσκηση, προστατεύοντας από διαβήτη τύπου 2. Όμως διατροφή και άσκηση, βοηθούν σημαντικά ακόμη και στην περίπτωση που ο διαβήτης αποτελεί αυτοάνοσο νόσημα, όπως στα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 ή στον αυτοάνοσο διαβήτη ενηλίκων (LADA).

Ο ακρογωνιαίος λίθος στη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη είναι η δίαιτα και η άσκηση

H ομ. Καθηγήτρια Παθολογίας και Μεταβολικών Νοσημάτων της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Εριφύλλη Χατζηαγγελάκη

Για την πολυπλοκότητα των μηχανισμών που αναπτύσσονται στον οργανισμό όσων αντιμετωπίζουν κίνδυνο ή πάσχουν από διαβήτη μίλησε στο in.gr η ομ. Καθηγήτρια Παθολογίας και Μεταβολικών Νοσημάτων της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Εριφύλλη Χατζηαγγελάκη, επικεφαλής σχετικής μελέτης που δημοσιεύθηκε στην Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση.

Όπως εξήγησε η κ. Χατζηαγγελάκη, «ο διαβήτης είναι νόσος που προσβάλλει και καταστρέφει όλα τα όργανα του σώματος και μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα, επηρεάζοντας την καρδιακή λειτουργία και την πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης, εγκεφαλικών επεισοδίων και στεφανιαίας νόσου. Επιπλέον όταν ο διαβήτης δεν ελέγχεται σωστά οδηγεί σε περαιτέρω επιδείνωση των καρδιαγγειακών προβλημάτων. Η συνύπαρξη δε παχυσαρκίας και διαβήτη επιβαρύνει την κατάσταση γιατί η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, ενώ ο διαβήτης επιδεινώνεται όταν συνυπάρχει με παχυσαρκία.

Η παχυσαρκία, και ιδιαίτερα το σπλαχνικό λίπος, είναι κύριος παράγοντας που οδηγεί στην αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση κατά την οποία τα μυϊκά, λιπώδη και ηπατικά κύτταρα δεν ανταποκρίνονται σωστά στη δράση της ινσουλίνης προκαλώντας προβλήματα στον μεταβολισμό της γλυκόζης και αυξάνοντας τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνιες φλεγμονές και χρόνια νεφρική βλάβη. Σε παχύσαρκα άτομα, οι νεφροί πρέπει να δουλέψουν πιο εντατικά για να καλύψουν τις μεταβολικές απαιτήσεις του αυξημένου σωματικού βάρους. Μακροχρόνια αυτή η αύξηση στη λειτουργία, μπορεί τελικά να βλάψει τον νεφρό και να αυξήσει τις πιθανότητες να αναπτυχθεί νεφροπάθεια.

Ινσουλινοαντίσταση σημαίνει υπερβολική παραγωγή ινσουλίνης (η ορμόνη που βοηθά στη μεταφορά της γλυκόζης από το αίμα στα κύτταρα για να έχουμε ενέργεια) και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποθήκευση μεγαλύτερης ποσότητας λίπους, ειδικά γύρω από την μέση, από ότι σε κανονικές συνθήκες και συνέπεια όλης αυτής της κατάστασης είναι η αύξηση του σωματικού βάρους. Η αυξημένη περίμετρος μέσης είναι συχνά ενδεικτική της ύπαρξης αντίστασης στην ινσουλίνη.

Είναι σημαντικό λοιπόν τα άτομα που παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη να προχωρήσουν αρχικά σε γενικές αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Μια υγιεινή διατροφή σε συνδυασμό με τακτική σωματική άσκηση είναι απαραίτητα για την πρόληψη και τη διαχείριση της κατάστασης».

Και αυτοάνοσο νόσημα

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις ασθενών που έχουν διαγνωστεί με διαβήτη τύπου 2, παρότι δεν είναι παχύσαρκοι. Στην περίπτωση αυτή, υπάρχει το ενδεχόμενο να πρόκειται για αυτοάνοση μορφή της νόσου, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 1 που εμφανίζεται στα παιδιά.

Η κ. Χατζηαγγελάκη σημείωσε ότι «πράγματι, υπάρχει η πιθανότητα να υπάρχει υπόβαθρο αυτοανοσίας σε άτομα που αρχικά έχουν διαγνωστεί με διαβήτη τύπου 2, και πρόκειται για διαβήτη τύπου LADA».

Όπως εξήγησε, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου LADA είναι ένας βραδέως εξελισσόμενος αυτοάνοσος διαβήτης των ενηλίκων (εμφανίζεται στην ηλικία μεταξύ 30-50 ετών). Έχει χαρακτηριστικά τόσο του διαβήτη τύπου 1, όσο και του τύπου 2 και παρότι μοιάζει αρχικά με τον διαβήτη τύπου 2, ο LADA είναι στην πραγματικότητα μια αυτοάνοση διαταραχή. Αποτελεί περίπου το 10% των ατόμων που διαγιγνώσκονται αρχικά με σακχαρώδη διαβήτη.

«Η διαφορά μεταξύ διαβήτη τύπου LADA και διαβήτη τύπου 1 είναι η ταχύτητα εξέλιξης της νόσου», διευκρίνισε η κ. Χατζηαγγελάκη και πρόσθεσε: «Ενώ στον διαβήτη τύπου 1 η καταστροφή των β-κυττάρων είναι γρήγορη και οι ασθενείς χρειάζονται άμεσα ινσουλίνη, στο διαβήτη τύπου LADA είναι πιο αργή και σταδιακή. Γ’ αυτό και πολλοί ασθενείς με διαβήτη τύπου LADA στα αρχικά στάδια της νόσου δεν χρειάζονται θεραπεία με ινσουλίνη.

Όμως η σωστή διαχείριση από την αρχή και η έγκαιρη χορήγηση ινσουλίνης βοηθά στη διατήρηση της λειτουργίας των β-κυττάρων του παγκρέατος, βελτιώνει το γλυκαιμικό έλεγχο, μειώνει τις επιπλοκές και βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Για το λόγο αυτό, η έγκαιρη και σωστή διάγνωση είναι απαραίτητη για τη σωστή θεραπεία».

Προειδοποιητικά σημάδια

Ο διαβήτης δεν εμφανίζεται από τη μια μέρα στην άλλη. Στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 2, υπάρχουν προειδοποιητικά συμπτώματα που μπορούν να μας προστατέψουν από την εγκατάσταση της νόσου.

Όπως ανέφερε η κ. Χατζηαγγελάκη, τα συμπτώματα που προειδοποιούν για διαβήτη είναι: πολυδιψία, πολυουρία, πολυφαγία, ανεξήγητη απώλεια βάρους, κόπωση, θολή όραση, αργή επούλωση πληγών, συχνές λοιμώξεις και αίσθημα κνησμού στο δέρμα. Ενώ στο διαβήτη τύπου 1 όλα αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται πολύ γρήγορα, στο διαβήτη τύπου 2 μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά και να μην είναι έντονα. Επίσης, τα συμπτώματα του διαβήτη μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Προδιαβήτης

«Ο προδιαβήτης είναι η μεταβολική διαταραχή που προηγείται του σακχαρώδη διαβήτη. Κι αυτή όμως, μπορεί να μην έχει εμφανή συμπτώματα, γι’ αυτό η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική διότι είναι παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου και επιπλοκών», σημείωσε η κ. Χατζηαγγελάκη, επισημαίνοντας ότι τα άτομα με προδιαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος υπολογίζεται περίπου στο 25-30% μέσα στα επόμενα 3-5 έτη, εάν δεν ληφθούν μέτρα πρόληψης.

Συμβούλεψε λοιπόν, εάν παρατηρήσετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, να απευθυνθείτε στο γιατρό για έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Ξεκαθάρισε δυστυχώς, ότι στις περιπτώσεις αυτοανοσίας δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης.

«Η αυτοάνοση διαδικασία που οδηγεί στην καταστροφή των β-κυττάρων είναι μη αναστρέψιμη, επομένως η πρόληψη της εμφάνισης του διαβήτη σε άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι εφικτή», είπε χαρακτηριστικά.

Υπογράμμισε όμως, ότι «η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής με υγιεινή διατροφή και τακτική άσκηση, μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη γενική υγεία, ακόμη και σε παρουσία αυτοανοσίας», παραπέμποντας στον γιατρό στην περίπτωση που υπάρχουν συμπτώματα αυτοανοσίας ή προδιάθεση για διαβήτη, για σωστή διάγνωση και εξατομικευμένη καθοδήγηση.

Θεραπεία

Σε ότι αφορά τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη, τόνισε πως ο ακρογωνιαίος λίθος στη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη είναι η δίαιτα και η άσκηση.

«Ακόμα και όταν προσθέσουμε φαρμακευτική αγωγή, δεν πρέπει ποτέ να παραλείπουμε τις οδηγίες για υγιεινό τρόπο ζωής με σωστή διατροφή και άσκηση. Στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η  μείωση ή και η αποτροπή των επιπλοκών του διαβήτη», επεσήμανε η καθηγήτρια.

Σημείωσε ότι σήμερα, εκτός από τις γνωστές κλασικές αγωγές για την αντιμετώπιση του διαβήτη διαθέτουμε και νέα ασφαλή και αποτελεσματικά θεραπευτικά μέσα.

Οι δύο νέες κατηγορίες φαρμάκων, οι αναστολείς SGLT-2 και οι αγωνιστές GLP-1 χορηγούνται κυρίως σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ειδικά εκείνους που δεν ελέγχουν επαρκώς τα επίπεδα της γλυκόζης  με άλλα φάρμακα ή έχουν συνυπάρχουσες καρδιαγγειακές παθήσεις. Χρησιμοποιούνται επίσης για την πρόληψη καρδιαγγειακών και νεφρικών επιπλοκών αλλά και τη διαχείριση του σωματικού βάρους.

Οι αναστολείς SGLT-2 προσφέρουν σημαντικά οφέλη τόσο σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 όσο και σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια ή και νεφρική νόσο, ακόμα και χωρίς διαβήτη.

Συγκεκριμένα, μειώνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, συμβάλουν στην απώλεια βάρους, τη βελτίωση του καρδιαγγειακού κινδύνου (μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακού θανάτου, εμφράγματος μυοκαρδίου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου). Σημαντικό το όφελος σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια γιατί μειώνουν τις νοσηλείες που σχετίζονται με την καρδιακή ανεπάρκεια και επιπλέον παρέχουν νεφροπροστασία  (μείωση λευκώματος, επιβράδυνση πτώσης νεφρικής λειτουργίας)  η οποία είναι ανεξάρτητη από την παρουσία διαβήτη.

Οι αγωνιστές GLP-1  είναι ενέσιμα φάρμακα και συμβάλουν στη βελτίωση των επιπέδων γλυκόζης στο  αίμα, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων. Θεωρούνται φάρμακα πρώτης επιλογής σε ασθενείς με εγκατεστημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο ή με πολλαπλούς καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου. Επιπλέον αυτή η κατηγορία φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια βάρους, καθιστώντας τα χρήσιμα για τη διαχείριση της παχυσαρκίας.

Όμως η επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται από τα ατομικά χαρακτηριστικά του ασθενούς, την παρουσία συννοσηροτήτων και τους θεραπευτικούς στόχους.

Η συνταγή της καλής ρύθμισης

Τα βασικά στοιχεία της καλής ρύθμισης του διαβήτη είναι η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου στο αίμα και ιατρική παρακολούθηση για προσαρμογή της θεραπείας, ρύθμιση τυχόν παραγόντων κινδύνου και την πρόληψη επιπλοκών.

Η συνεργασία με τον γιατρό είναι απαραίτητη για τη ρύθμιση του διαβήτη, καθώς και για τον έλεγχο άλλων παραγόντων κινδύνου.

Όμως το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι η σωστή διατροφή  και η άσκηση. Ακόμα και όταν είναι απαραίτητη η προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής, δεν πρέπει ποτέ να παραλείπουμε τις οδηγίες υγιεινού τρόπου ζωής και διατροφής.

Όταν η αλλαγή στον τρόπο ζωής δεν επαρκεί, το επόμενο βήμα είναι η σταδιακή προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής μέχρι να επιτευχθούν οι γλυκαιμικοί στόχοι.