Αρρυθμίες: Όταν η καρδιά μας «φτερουγίζει»

Τρέχουμε, ανεβαίνουμε σκάλες, σηκώνουμε βάρη, αγωνιούμε…

Είναι η ώρα που η καρδιά μας χτυπάει δυνατά και πιο γρήγορα απ  ότι συνήθως, γιατί σε τέτοιες καταστάσεις χρειάζεται να δουλέψει περισσότερο, να παράγει μεγαλύτερο έργο για να ανταπεξέλθει στις μεγαλύτερες ανάγκες του οργανισμού μας σε σύγκριση με τις ανάγκες που έχει όταν είμαστε ήρεμοι.

Και αυτό είναι μια φυσιολογική λειτουργία.

Τι γίνεται όμως όταν η καρδιά μας «φτερουγίζει» την ώρα που τίποτα από τα παραπάνω δεν συμβαίνει;

Ταχυκαρδίες αλλά και βραδυκαρδίες, μπορούν να συμβούν και χωρίς να τις έχουμε προκαλέσει οι ίδιοι εξαιτίας της δραστηριότητάς μας, όμως τότε πρόκειται για αρρυθμίες, που αποτελούν καρδιακή πάθηση.

Δεν είναι όλες τους το ίδιο επικίνδυνες, όμως η σοβαρή μορφή τους ευθύνεται για το 15-20% των αιφνιδίων θανάτων.

Συνθήκες ηλεκτρικής αστάθειας προκαλούν τις αρρυθμίες

O καρδιολόγος – αρρυθμιολόγος Διονύσης Λευθεριώτης, Διευθυντής ΕΣΥ στη Β΄Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του νοσοκομείου «Αττικόν»

Με αφορμή το φετινό μήνυμα της παγκόσμιας ημέρας καρδιάς «Mην χάσεις ούτε ένα χτύπο» (Don’t miss a beat), ο καρδιολόγος – αρρυθμιολόγος Διονύσης Λευθεριώτης, Διευθυντής ΕΣΥ στη Β΄Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του νοσοκομείου «Αττικόν», μίλησε στο in.gr.

«Αρρυθμία, είναι η απώλεια του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιάς, δηλαδή της ρυθμικότητας και της κανονικότητας των καρδιακών παλμών», είπε ο κ. Λευθεριώτης, για να προσθέσει ότι στον ευρύτερο όρο της αρρυθμίας, εντάσσεται η αύξηση ή μείωση του ρυθμού της καρδιάς, οπότε παρατηρείται ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία, αντίστοιχα. Ξεκαθάρισε όμως, ότι η ταχυαρρυθμία ή βραδυαρρυθμία, δεν πρέπει να συγχέονται με την φυσιολογική διακύμανση του καρδιακού ρυθμού ανάλογα με τις ανάγκες του σώματός μας, κάθε φορά.

 Συχνότητα

Η εμφάνιση αρρυθμιών στον γενικό πληθυσμό δεν υπερβαίνει το 2% και συχνά αφορά μεμονωμένες έκτακτες συστολές.

Όμως, σε ανθρώπους με καρδιαγγειακές νόσους (υπέρταση, στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, σοβαρή νεφροπάθεια κ.α.), το ποσοστό μπορεί να φθάσει ή και να υπερβεί το 40%.

Όπως εξήγησε ο κ. Λευθεριώτης, στις περιπτώσεις αυτές, μπορεί να προκύψουν αρρυθμίες με δύο μηχανισμούς:

–              είτε κάποια από τα κύτταρα της καρδιάς ανταγωνίζονται το φυσιολογικό κέντρο γένεσης του καρδιακού ρυθμού,

–              είτε τροποποιείται η αρχιτεκτονική των ιστών της καρδιάς και δημιουργούνται συνθήκες ηλεκτρικής αστάθειας και πρόκλησης αρρυθμιών.

Δεν είναι όλες ίδιες

Διευκρίνισε, ότι ανάλογα με την καρδιακή συχνότητα, οι αρρυθμίες μπορεί να διακρίνονται σε ταχυαρρυθμίες (ακανόνιστοι γρήγοροι παλμοί) ή βραδυαρρυθμίες (χαμηλοί ακανόνιστοι παλμοί).

Με κριτήριο το σημείο της καρδιάς από το οποίο προέρχονται οι αρρυθμίες, διακρίνονται σε υπερκοιλιακές ή κοιλιακές.

Εάν δεν υπάρχει σαφές παθολογικό οργανικό υπόστρωμα, οι διαταραχές του ρυθμού ονομάζονται ιδιοπαθείς, ενώ εάν συμβαίνουν σε οργανική πάθηση της καρδιάς εντάσσονται στις αρρυθμίες παθολογικού καρδιακού υποστρώματος.

Ως ιδιαίτερη κατηγορία αντιμετωπίζεται συχνά η κολπική μαρμαρυγή, που είναι υπερκοιλιακή διαταραχή του καρδιακού ρυθμού και οδηγεί σε χαώδη ηλεκτρική δραστηριότητα των καρδιακών κόλπων και πλήρη αρρυθμία.

Ο κίνδυνος

Κατά κανόνα, οι αρρυθμίες σε μικρής ηλικίας άτομα, χωρίς καρδιαγγειακές παθήσεις ή άλλες συστηματικές νόσους (δηλαδή παθήσεις που προσβάλλουν πολλά όργανα του σώματος), δεν είναι επικίνδυνες και θεραπεύονται σε ποσοστό που μπορεί να υπερβεί το 95%. Εξαίρεση, αποτελούν σπάνια γενετικά σύνδρομα, που πρέπει να διερευνώνται από ειδικούς καρδιολόγους- αρρυθμιολόγους.

Σε ασθενείς με καρδιολογικά νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια, βαλβιδοπάθειες και άλλες μυοκαρδιοπάθειες, μπορεί να συμβούν αρρυθμίες που επιβαρύνουν την κατάσταση των ασθενών ή να θέσουν σε κίνδυνο την ζωή τους. Ας σημειωθεί ότι, 15-20% των αιφνιδίων θανάτων οφείλεται σε τέτοιες αρρυθμίες.

Ώρα για εξέταση

Το «σήμα» για την ανάγκη εξέτασης από ειδικό, δίνει στον ασθενή η πρώτη διαπίστωση της αρρυθμίας.

Όπως εξήγησε ο κ. Λευθεριώτης, «όταν ο ασθενής διαπιστώσει την παρουσία αρρυθμίας οφείλει να ζητήσει την συμβουλή του γιατρού.

Ιδίως αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιακής παθήσεως ή αιφνιδίου θανάτου, καθώς και αν ο ίδιος πάσχει από καρδιαγγειακό νόσημα.

Επίσης, εάν εμφανίζει επεισόδια απώλειας συνείδησης και εάν η αρρυθμία συμβαίνει κατά την έντονη σωματική δραστηριότητα ή συνδυάζεται με ζάλη, τάση λιποθυμίας, δύσπνοια και καυστικό ενόχλημα ή πόνο στο στήθος».

Η διάγνωση

Σε ότι αφορά τη διάγνωση, ο κ. Λευθεριώτης ανέφερε ότι πολύ συχνά, οι αρρυθμίες διαγιγνώσκονται από τον ίδιο τον ασθενή, λόγω του αισθήματος παλμών που δημιουργούν ή την ξαφνική και αδικαιολόγητη κόπωση, αδυναμία ή λιποθυμική τάση. Άλλοτε, διαπιστώνονται από τις ενδείξεις του πιεσόμετρου ή του οξύμετρου, χρησιμοποιούν οι ασθενείς.

Όμως, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, στις οποίες η αρρυθμία διαπιστώνεται τυχαία κατά την κλινική εξέταση από ιατρό, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, την εικοσιτετράωρη καταγραφή του καρδιακού ρυθμού (Ηolter) ή άλλο ιατρικό έλεγχο.

Αρρυθμίες μπορεί να καταγραφούν κατά την διάρκεια νοσηλείας για οποιονδήποτε λόγο ή κατά την διάρκεια ειδικής επεμβατικής εξέτασης για τον σκοπό αυτό, η οποία λέγεται Ηλεκτροφυσιολογική Μελέτη και γίνεται σε ειδική αίθουσα επεμβάσεων, το  Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο.

Τέλος, αρρυθμίες διαπιστώνονται από εμφυτεύσιμες ηλεκτρονικές μικροσυσκευές, που τοποθετούνται εύκολα και ανώδυνα κάτω από το δέρμα ή ακόμα από «έξυπνες» συσκευές για άλλες χρήσεις, όπως ωρολόγια και κινητά τηλέφωνα. Ας σημειωθεί ότι, οι εμφυτεύσιμες και ορισμένες άλλες συσκευές επιτρέπουν την εξ αποστάσεως διαρκή παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού για διάστημα άνω των τριών ετών.

Θεραπεία

Σε ότι αφορά την θεραπεία των αρρυθμιών, ο κ. Λευθεριώτης επισήμανε ότι «η αντιμετώπιση των καρδιακών αρρυθμιών ξεκινά από την αποφυγή παραγόντων που τις προκαλούν, όπως η κατανάλωση οινοπνεύματος, καφέ, το κάπνισμα και η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών.

Αυτονόητη θεωρείται επίσης η ρύθμιση παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση καρδιοπαθειών, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η παχυσαρκία και η υπερλιπιδαιμία.

Η φαρμακευτική θεραπεία αποτελεί πολύτιμο αρωγό στις περιπτώσεις οργανικών μυοκαρδιοπαθειών και στην καρδιακή ανεπάρκεια. Τα φάρμακα που διαθέτουμε είναι αμιγώς αντιαρρυθμικά ή φάρμακα άλλων κατηγοριών, που βοηθούν πολλαπλώς την καρδιακή λειτουργία. Ο γιατρός θα επιλέξει ποιο είναι το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα που ταιριάζει στον κάθε ασθενή, καθώς δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς το ίδιο.

Συχνότατα, οι αρρυθμίες ανταποκρίνονται με επιτυχία στις θεραπευτικές επεμβάσεις κατάλυσης του αρρυθμιογόνου υποστρώματος (ablation) είτε πρόκειται για ηλεκτρικά κυκλώματα, είτε για εστίες που γεννούν αρρυθμίες.

Σε περιπτώσεις δυνητικά επικίνδυνων για την ζωή αρρυθμιών, επιβάλλεται η εξασφάλιση των ασθενών με εμφυτεύσιμες συσκευές που τις τερματίζουν, άλλοτε με βηματοδότηση και άλλοτε με ηλεκτροσόκ και λέγονται απινιδιστές.

Τέλος, για τις βραδυαρρυθμίες μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη του καρδιακού ρυθμού με την εμφύτευση βηματοδότη με ή χωρίς ηλεκτρόδια.