Ένα χειρουργείο αιχμής στο «Αττικόν»: Η Νευροχειρουργική Ογκολογία στην πρώτη γραμμή

Γράφει ο Στάθης Μποβιάτσης
Καθηγητής Νευροχειρουργικής ΕΚΠΑ
Διευθυντής Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ «Αττικόν»

Η Νευροχειρουργική είναι ίσως η πιο απαιτητική από τις χειρουργικές ειδικότητες. Αγγίζει τον εγκέφαλο, τον πυρήνα της ύπαρξής μας και έχει το θράσος να προσπαθεί, μεσα σε μερικές ώρες, να βελτιώσει αυτό που η φύση χρειαστηκε μερικά εκατομμύρια χρόνια για να τελειοποιήσει.  Κάθε απόφαση μέσα στο χειρουργείο ισοδυναμεί με ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί: πώς θα αφαιρεθεί ένας όγκος όσο το δυνατόν πληρέστερα, χωρίς όμως να θυσιαστούν καθοριστικές λειτουργίες – όπως ο λόγος, η γραφή, η όραση, και η κίνηση .

Στην προσπάθεια αυτή, η τεχνολογία παίζει καθοριστικό ρόλο. Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Αττικόν», η Πανεπιστημιακή Νευροχειρουργική Κλινική έχει πλέον στη διάθεσή της ένα πλήρως αναβαθμισμένο χειρουργείο -το πλέον εξοπλισμένο στην Ελλάδα-  που ενσωματώνει τέσσερις  βασικούς πυλώνες της σύγχρονης νευρο-ογκολογικής πρακτικής: Τη νευροπλοήγηση, την κρανιοτομία εν εγρηγόρσει με την εγκεφαλική χαρτογράφηση και διεγχειρητικό νευροφυσιολογικό έλεγχο, τον διεγχειρητικό αξονικό τομογράφο (iCT) και τη φθορίζουσα χειρουργική με 5-ALA. Με τον συνδυασμό αυτών των τεχνολογιών μπορούμε να προσφέρουμε επεμβάσεις με περισσότερη ακρίβεια και ασφάλεια, φέρνοντας το “Αττικόν” στα διεθνή πρότυπα της σύγχρονης νευροχειρουργικής.

Ο νευροπλοηγός: Ένα GPS για τον εγκέφαλο.

Ο νευροπλοηγός είναι σαν ένα GPS για τον εγκέφαλο. Αντί για δορυφόρους που περιφέρονται γύρω από τη Γη, σε αυτό το σύστημα υπάρχουν κάμερες γύρω από τον ασθενή και παρακολουθούν με μεγάλη ακρίβεια τη θέση των εργαλείων του νευροχειρουργού μέσα στον εγκέφαλο.  Σε μια οθόνη απεικονίζεται ο εγκέφαλος του ασθενή και πάνω σε αυτές τις εικόνες επιπροβάλλονται, σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας, ο όγκος αλλά και οι κινήσεις του χειρουργού και των εργαλείων του. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνουμε να φτάσουμε με ασφάλεια σε περιοχές του εγκεφάλου που μέχρι πρόσφατα θεωρούταν απρόσιτες. Ωστόσο η νευροπλοήγηση, που βασίζεται σε προεγχειρητικές εικόνες μαγνητικής ή αξονικής τομογραφίας, έχει έναν εγγενή περιορισμό: οι εικόνες «παγώνουν» τον εγκέφαλο στη στιγμή που ελήφθησαν. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, όμως, ο εγκέφαλος μετακινείται. Αυτή η μετατόπιση μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις αρκετών χιλιοστών, που σε μια τόσο λεπτομερή επέμβαση μεταφράζονται σε σοβαρό κίνδυνο. Το πρόβλημα αυτό έρχεται να λύσει η κορωνίδα του νέου χειρουργείου μας: Ο διεγχειρητικός αξονικός τομογράφος.

Ο διεγχειρητικός αξονικός τομογράφος (iCT): Ένα «δεύτερο ζευγάρι μάτια»

Με τον αξονικό τομογράφο είναι εξοικειωμένοι οι περισσότεροι από εμάς. Ένα ογκώδες μηχάνημα του οποίου η κεφαλή περιστρέφεται με υψηλή ταχύτητα και  παίρνει, μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, τομές-εικόνες από ολόκληρο το σώμα. Στη νέα νευροχειρουργική αίθουσα το μηχάνημα αυτό είναι πλέον παρόν μέσα στην ίδια την αίθουσα και κινείται πάνω σε ειδικές ράγες ώστε να «αγκαλιάσει» τον ασθενή  και να πάρει εικόνες κατά τη διάρκεια του χειρουργείου! Είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα -και μία από τις λίγες πανευρωπαϊκά- που μια χειρουργική αίθουσα εξοπλίζεται με διεγχειρητικό αξονικό τομογράφο.

Ο διεγχειρητικός αξονικός τομογράφος επιτρέπει στον χειρουργό να αποκτά νέα, «φρέσκια» απεικόνιση σε οποιαδήποτε στιγμή της επέμβασης, χωρίς να χρειάζεται ο ασθενής να μετακινηθεί από το χειρουργικό τραπέζι. Οι εικόνες ενσωματώνονται άμεσα στο σύστημα νευροπλοήγησης, ενημερώνοντας τον «ψηφιακό χάρτη» του εγκεφάλου με πραγματικά δεδομένα.

Τα οφέλη του διεγχειρητικού αξονικού είναι πολλαπλά. Πρώτα απ’ όλα, προσφέρει μεγαλύτερη ακρίβεια στην εκτομή, καθώς σε διεθνείς μελέτες έχει φανεί ότι μπορεί να αποκαλύψει υπολειπόμενο όγκο σε έως και έναν στους πέντε ασθενείς, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα για άμεση συμπληρωματική αφαίρεση. Επιπλέον, μειώνει σημαντικά την πιθανότητα ενός δεύτερου χειρουργείου, αφού ο έλεγχος γίνεται στη διάρκεια της ίδιας επέμβασης και τυχόν παθολογικός ιστός μπορεί να αφαιρεθεί επιτόπου. Τέλος, συμβάλλει καθοριστικά στην ασφάλεια της διαδικασίας, καθώς ο χειρουργός διαθέτει πάντα την πιο πρόσφατη απεικόνιση του εγκεφάλου, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο τραυματισμού κρίσιμων δομών.

Σε αντίθεση με τον διεγχειρητικό μαγνητικό τομογράφο, που είναι εξαιρετικά ακριβής αλλά δαπανηρός και χρονοβόρος, ο iCT προσφέρει ταχύτητα και πρακτικότητα, χαρακτηριστικά απαραίτητα για μεγάλα δημόσια νοσοκομεία όπως το «Αττικόν».

Η χειρουργική με ανοσοφθρισμό (5-ALA): Όταν ο όγκος φωτίζεται

Η τρίτη μεγάλη καινοτομία είναι η νευροχειρουργική υψηλόβαθμων γλοιωμάτων καθοδηγούμενη από φθορισμό με 5-ALA. Με τη χορήγηση της ουσίας 5-ALA, την οποία η ασθενείς λαμβάνουν σα σιρόπι πριν το χειρουργείο, τα καρκινικά κύτταρα αποκτούν ικανότητα φθορισμού και «λάμπουν». Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον χειρουργό να αναγνωρίζει τα όρια του όγκου μέσα από σύγχρονα μικροσκόπια, εξοπλισμένα με ειδικές κεφαλές, τα οποία πλέον «βλέπουν» μόνο τα καρκινικά κύτταρα.

Η μέθοδος έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στα υψηλόβαθμα γλοιώματα, διπλασιάζοντας το ποσοστό πλήρους εκτομής σε σχέση με το λευκό φως. Αποτελεί πλέον καθιερωμένη πρακτική (standard of care) σε κορυφαία κέντρα διεθνώς – και στο «Αττικόν».

Η κρανιοτομία εν εγρηγόρσει: Όταν ο ασθενής συμμετέχει

Μια από τις πιο εντυπωσιακές, πτυχές της σύγχρονης Νευροχειρουργικής είναι η δυνατότητα να χειρουργούμε τον εγκέφαλο με τον ασθενή ξύπνιο. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, ο ασθενής μιλά, μετρά, αναγνωρίζει εικόνες, κινεί τα άκρα του. Η ιατρική ομάδα αξιολογεί κάθε στιγμή τις αντιδράσεις του, ενώ ο νευροχειρουργός εφαρμόζει στοχευμένη ηλεκτρική διέγερση ώστε να χαρτογραφεί τις κρίσιμες περιοχές.

Η μέθοδος αυτή μάς επιτρέπει να αφαιρούμε όγκους σε περιοχές «υψηλού ρίσκου» με ελάχιστο κίνδυνο μόνιμων νευρολογικών ελλειμμάτων. Παράλληλα, ανοίγει τον δρόμο για πιο εκτεταμένες εκτομές, αυξάνοντας την πιθανότητα μακρόχρονης ελεύθερης νόσου επιβίωσης.

Μια ομάδα, ένα όραμα

Η εφαρμογή όλων αυτών των τεχνικών στηρίζεται στη συνεργασία μιας άρτιας διεπιστημονικής ομάδας. Στην Νευροχειρουργική Κλινική του «Αττικόν» η πανεπιστημιακή νευρο-ογκολογική ομάδα αποτελείται από τον Καθηγητή κ. Στάθη Ι. Μποβιάστη, τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Λάμπη Σταυρινού, τον Επίκουρο Καθηγητή κ. Αριστοτέλη Καλύβα και την καθηγήτρια Αναισθησιολογίας κ. Τατιάνα Σιδηροπούλου. Νευροψυχολόγοι, νευροφυσιολόγοι και ακτινολόγοι συμπληρώνουν την ομάδα, εξασφαλίζοντας ότι κάθε ασθενής θα λάβει εξατομικευμένη φροντίδα υψηλού επιπέδου.

Ένα άλμα για το ελληνικό δημόσιο σύστημα υγείας

Η νέα νευροχειρουργική αίθουσα δεν είναι απλώς μια τεχνολογική αναβάθμιση· αποτελεί μια επένδυση στην ελπίδα και στη βελτίωση της φροντίδας. Για τους ασθενείς με γλοιοβλάστωμα, χαμηλόβαθμα γλοιώματα, εγκεφαλικές μεταστάσεις και άλλους όγκους του εγκεφάλου, κάθε βήμα που συνδυάζει μεγαλύτερη ασφάλεια με πληρέστερη εκτομή μεταφράζεται σε ουσιαστικό κέρδος: περισσότερα χρόνια καλής ποιότητας ζωής και καλύτερες προοπτικές μακροχρόνιας επιβίωσης. Για την ιατρική μας κοινότητα, η εξέλιξη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της εναρμόνισης με τα πλεόν κορυφαία διεθνή πρότυπα της σύγχρονης νευροχειρουργικής ογκολογίας.

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, μπορούμε να πούμε ότι στο «Αττικόν» ο εγκέφαλος είναι ένα δυναμικό, φωτεινό δίκτυο, που χάρη στη συνεργασία επιστημόνων και τεχνολογίας, μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με σεβασμό, ακρίβεια και φροντίδα.