Το ΣΒΑΚ της Λάρισας: Από την υπόσχεση της «βιώσιμης πόλης» στην πραγματικότητα της ταλαιπωρίας

Όταν το 2018 η τότε δημοτική αρχή της Λάρισας άρχισε να εφαρμόζει το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, παρουσίαζε ένα φιλόδοξο όραμα: Μια πόλη πιο «ανθρώπινη», με λιγότερα αυτοκίνητα, περισσότερο ποδήλατο και καθαρότερο αέρα.

Έξι χρόνια μετά, το πόρισμα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (Τμήμα Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας) αποδεικνύει ότι η πραγματικότητα απέχει δραματικά από τις εξαγγελίες. Η «βιώσιμη» κινητικότητα αποδείχθηκε στην πράξη δυσκίνητη, ανοργάνωτη και κοινωνικά άδικη.

Η έρευνα του ΤΕΕ είναι αποκαλυπτική και ενδεικτική καθώς 480 πολίτες της Λάρισας, με τη μεγάλη πλειοψηφία τους (61%) ηλικίας 31–50 ετών, δηλαδή ενεργά εργαζόμενοι και χρήστες του κέντρου, απάντησαν για την εμπειρία τους μετά την εφαρμογή του ΣΒΑΚ.

Τα συμπεράσματα είναι συντριπτικά:

• Το 88% των πολιτών δεν συμμετείχε ποτέ σε διαβούλευση για το ΣΒΑΚ.
  Άρα, το περιβόητο «σχέδιο με τη συμμετοχή των πολιτών» δεν ήταν ποτέ πραγματικά συμμετοχικό.
• Η στάθμευση αναδείχθηκε το Νο1 πρόβλημα, με 73,7% των πολιτών να τη χαρακτηρίζουν «πάρα πολύ σημαντικό» πρόβλημα.
• Η κυκλοφοριακή συμφόρηση παραμένει υψηλή (54,4% “πολύ ή πάρα πολύ σημαντικό” πρόβλημα), ενώ
• Η τήρηση του ΚΟΚ και η οδική ασφάλεια κρίνονται ανεπαρκείς (68,1% θεωρούν την κατάσταση προβληματική).
• Πολλοί πολίτες δηλώνουν ότι οι δρόμοι στενεύουν επικίνδυνα, τα μεγάλα οχήματα και τα λεωφορεία δυσκολεύονται να περάσουν, ενώ οι μονόδρομοι προκαλούν σύγχυση και καθυστερήσεις.

Η ίδια η έκθεση αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η μη δημιουργία επαρκούς αριθμού θέσεων στάθμευσης πριν προχωρήσει το ΣΒΑΚ ανάγκασε τους κατοίκους να σταθμεύουν στις συνοικίες έξω από το κέντρο, επιβαρύνοντας και τους γύρω κατοίκους».
Αν αυτό δεν είναι αρχιτεκτονική αποτυχία, τότε τι είναι;

Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΠΟΥ «ΕΠΝΙΞΕ» ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ

Η πρώην δημοτική αρχή επιχείρησε να μεταμορφώσει το κέντρο της Λάρισας σε «πεζόδρομο-πάρκο».
Όμως, χωρίς μελέτη ροής κυκλοφορίας, χωρίς χώρους στάθμευσης περιμετρικά, χωρίς πραγματική εναλλακτική στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, η πόλη οδηγήθηκε στο αντίθετο αποτέλεσμα με αυξημένη συμφόρηση, δυσαρεστημένους κατοίκους και εμπορική υποβάθμιση.

Στο πόρισμα, πολίτες καταγγέλλουν ότι:

• δεν μπορούν να προσεγγίσουν τα σπίτια τους,
• τα φορτηγά τροφοδοσίας εμποδίσουν τη διέλευση λεωφορείων,
• τα οχήματα πρώτης ανάγκης (ιδίως της Πυροσβεστικής) δυσκολεύονται να κινηθούν,
• και οι επισκέπτες αποφεύγουν το κέντρο γιατί «δεν έχουν πού να σταθμεύσουν»!

Η ίδια μελέτη καταγράφει «ελλιπή έως ανύπαρκτη αστυνόμευση» στην τήρηση του ΚΟΚ και επισημαίνει τη χαμηλή οδική ασφάλεια, με ποδηλάτες και πατίνια να κινούνται άναρχα, και πεζούς να αναγκάζονται να περπατούν πάνω σε ποδηλατόδρομους ή ανάμεσα σε τραπεζοκαθίσματα. Αυτό δεν είναι «βιώσιμη κινητικότητα», αλλά προφανώς αποτελεί μνημείο αστικής ανοχής στην αταξία!

ΕΡΓΑ ΧΩΡΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΥΣΙΑ

Το ΤΕΕ, στον πρόλογο του πορίσματος, σημειώνει ότι η αναθεώρηση του ΣΒΑΚ είναι υποχρεωτική, «δεδομένων και των προβλημάτων που έχουν προκύψει από την εφαρμογή του». Η φράση αυτή αποτελεί έμμεση αλλά ξεκάθαρη μομφή προς τη δημοτική αρχή που το υλοποίησε.

Η λογική «κάνουμε πρώτα έργα και βλέπουμε μετά» οδήγησε σε μια πόλη με σπασμένες κυκλοφοριακές συνδέσεις και αντιφατικές παρεμβάσεις. Οι πολίτες το επιβεβαιώνουν αφού μόλις 2,9% θεωρούν ότι το ΣΒΑΚ «βελτίωσε πολύ ή πάρα πολύ» την κυκλοφορία των οχημάτων. Αντίθετα, σχεδόν οι μισοί απαντούν πως «δεν βελτιώθηκε καθόλου». Κι όμως, επί χρόνια η δημοτική αρχή επιδιδόταν σε επικοινωνιακές εκστρατείες περί «πρότυπης ευρωπαϊκής πόλης». Η «ευρωπαϊκότητα» όμως δεν μετριέται με κολωνάκια και πεζοδρομήσεις· μετριέται με λειτουργία, πρόσβαση, συντονισμό και συμμετοχή.

ΤΙ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ — ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ

Το ΤΕΕ, με θεσμική ψυχραιμία, προτείνει πλέον να ξεκινήσει αναθεώρηση του ΣΒΑΚ. Αυτό από μόνο του είναι ομολογία αποτυχίας. Αν το σχέδιο είχε επιτύχει, δε θα χρειαζόταν «επανεκκίνηση».

Η πρώην δημοτική αρχή:

• δεν εξασφάλισε δομές παρακολούθησης και αξιολόγησης, όπως ορίζει ο Ν. 4784/2021,
• δεν προχώρησε σε περιοδικές εκθέσεις προόδου (ανά διετία),
• δεν ενσωμάτωσε τις παρατηρήσεις των φορέων και των πολιτών,
• δεν σχεδίασε ρεαλιστικά την αλληλουχία έργων.

Το αποτέλεσμα είναι μια πόλη που «πειραματίστηκε» χωρίς προσομοίωση — με το κυκλοφοριακό να λειτουργεί σαν θηλιά γύρω από το ίδιο της το κέντρο. Η βιώσιμη αστική κινητικότητα δεν είναι μόδα, αλλά πρωτίστως πολιτική ευθύνη. Και στην περίπτωση της Λάρισας, αυτή η ευθύνη κακοποιήθηκε στο όνομα της «προόδου».

Η προηγούμενη δημοτική αρχή επιχείρησε να αφήσει «το αποτύπωμά της» στο αστικό τοπίο — και τα κατάφερε με τον χειρότερο τρόπο. Αφησε ταλαιπωρημένους πολίτες, παραμελημένες συνοικίες και ένα σχέδιο που τώρα πρέπει να αναθεωρηθεί απ’ την αρχή!

Το ΤΕΕ έκανε το χρέος του, λέγοντας την αλήθεια με νούμερα και δεδομένα. Η νέα δημοτική αρχή έχει τώρα την ευθύνη να κάνει αυτό που η προηγούμενη δεν τόλμησε. Να ακούσει τους πολίτες, να παραδεχτεί τα λάθη και να χτίσει μια πραγματικά βιώσιμη — όχι βιωματικά δύσκολη — Λάρισα.

Απόστολος Ράιδος