Ανάπτυξη: Τι σημαίνει η μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων 

Η ανησυχία που προκάλεσαν στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης τα στοιχεία για τη μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων στην κτηματαγορά, μοιάζουν σαν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία για έναν πυλώνα της οικονομίας που παίζει σημαντικό ρόλο στο ρυθμό ανάπτυξης.

Η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, η άνθηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης, η ανάπτυξη τουριστικών υποδομών και η αναβάθμιση επαγγελματικών χώρων συνέβαλαν αποφασιστικά στην έξοδο από την κρίση. Σήμερα, αυτός ο πυλώνας μοιάζει να μην μπορεί να συνεχίσει να σηκώνει το βάρος της Ελληνικής ανάπτυξης.

Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τις άμεσες ξένες επενδύσεις σε ακίνητα, απλά επιβεβαιώνουν τους φόβους που πολλοί αναλυτές εκφράζουν εδώ και πολύ καιρό. Ο ρυθμός υποχώρησε κατά 17,8% το πρώτο εξάμηνο του 2025 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024, πέφτοντας στα 938 εκατ. ευρώ από 1,14 δισ.. Πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική πτώση μετά από πέντε χρόνια συνεχούς ανόδου, σε μια συγκυρία όπου η οικοδομική δραστηριότητα ήδη καταγράφει διψήφιες μειώσεις. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πτώση 13,8% στις άδειες, 23,9% στην επιφάνεια και 18,3% στον όγκο.

Η απάντηση στην ανησυχία που προκύπτει από τα στοιχεία είναι οτι πρόκειται για παροδικό φαινόμενο. Το γεγονός ότι η υποχώρηση σημειώθηκε στο πρώτο μισό του έτους, όταν παραδοσιακά το δεύτερο μισό φέρνει μεγαλύτερες εισροές, ενισχύει την ανησυχία ότι η τάση είναι βαθύτερη και όχι απλώς συγκυριακή.

Οι αιτίες της κόπωσης

Η πτώση εξηγείται από την ανάλυση μιας σειράς παραγόντων. Η αναπροσαρμογή της Golden Visa, με την αύξηση του κατώτατου ποσού επένδυσης και τις ασάφειες στη μεταβατική περίοδο, μείωσε το ενδιαφέρον σε κατηγορίες κατοικιών που μέχρι πρότινος ήταν περιζήτητες. Αντίστοιχα, η γραφειοκρατία και οι εκκρεμότητες σε πολεοδομικά και χωροταξικά ζητήματα καθυστερούν τις συναλλαγές και αποθαρρύνουν επενδυτές που αναζητούν ταχύτητα και προβλεψιμότητα. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και το αυξημένο κόστος κατασκευών και εργασίας, το οποίο συμπιέζει τις αποδόσεις, καθιστώντας λιγότερο ελκυστικά τα μεγάλα projects.

Το παράδοξο βέβαια είναι ότι, την ίδια στιγμή, οι τιμές των διαμερισμάτων συνεχίζουν να ανεβαίνουν. Σε ετήσια βάση η αύξηση έφτασε το 7,3% στο β΄ τρίμηνο 2025, ένδειξη ότι η προσφορά παραμένει περιορισμένη. Όμως η άνοδος των τιμών, με ταυτόχρονη πτώση των εισροών από το εξωτερικό, είναι ισχυρό καμπανάκι κινδύνου για το μέλλον.

Ο κίνδυνος για την ανάπτυξη

Τα ξένα κεφάλαια που εισέρχονται μέσω της αγοράς ακινήτων αποτελούν σημαντικό τμήμα των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα. Κάθε χρόνο ο κρατικός προϋπολογισμός στηρίζει ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής του στην προσέλκυση τέτοιων επενδύσεων. Αυτές στην ουσία τροφοδοτούν τις επενδύσεις παγίων, ενισχύουν την οικοδομή και φέρνουν επιπλέον εισόδημα στις τοπικές κοινωνίες.

Η μείωση τους όμως αποτελεί διπλό χτύπημα. Το άμεσο περιορίζει τη συμβολή των επενδύσεων στην αύξηση του ΑΕΠ και μειώνει τα φορολογικά έσοδα από συναλλαγές, κατασκευές και κατανάλωση. Το έμμεσο, αποδυναμώνει τον προϋπολογισμό που είχε προεξοφλήσει υψηλότερη επενδυτική δραστηριότητα, οδηγώντας σε χαμηλότερη απόδοση των μακροοικονομικών στόχων.

Ο Ελληνικός τουρισμός, αν και παραμένει η «βαριά» μας βιομηχανία, είναι ευάλωτος σε εξωγενείς κρίσεις.

Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει ήδη αναθεωρήσει προς τα κάτω τις εκτιμήσεις της για την ανάπτυξη, μιλώντας για ρυθμούς γύρω στο 2,2% το 2025 και ακόμη χαμηλότερους το 2026. Αν η αποεπένδυση στο real estate συνεχιστεί, η αποκλιμάκωση αυτή θα ενισχυθεί.

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού

Η κυβέρνηση, από την πρώτη στιγμή της εκλογής της, διακήρυξε ότι θα αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της χώρας, στηρίζοντας την ανάπτυξη και σε άλλες πηγές. Στην πράξη, όμως, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να στηρίζει ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής της στους δύο μοχλούς του τουρισμού και του real estate.

Ο Ελληνικός τουρισμός, αν και παραμένει η “βαριά” μας βιομηχανία, είναι ευάλωτος σε εξωγενείς κρίσεις. Όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη ο τελικός λογαριασμός για τον τουρισμό επηρεάζεται από υγειονομικές έως γεωπολιτικές κρίσεις. Το real estate, από την άλλη, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διαθέσεις ξένων επενδυτών, οι οποίοι μπορούν να αποσυρθούν γρήγορα αν το περιβάλλον δεν τους ευνοεί. Το αποτέλεσμα είναι μια οικονομία με εύθραυστους πυλώνες και περιορισμένη δυνατότητα αυτονομίας.

Οι εξελίξεις αναδεικνύουν έναν διαρθρωτικό κίνδυνο καθώς η αδυναμία διαμόρφωσης νέου παραγωγικού μοντέλου αφήνει τη χώρα εγκλωβισμένη σε μια “μονοκαλλιέργεια” τουρισμού και ακινήτων, χωρίς να δημιουργούνται εναλλακτικές πηγές πλούτου και απασχόλησης.

Η υποχώρηση των ξένων κεφαλαίων στο real estate είναι ήδη γεγονός, η οικοδομή βρίσκεται σε πτώση, και οι προβλέψεις για την ανάπτυξη έχουν αναθεωρηθεί επι τα χείρω. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς πώς η οικονομία θα προσελκύσει και πάλι κεφάλαια σε ακίνητα, αλλά πώς η ελληνική οικονομία θα σχεδιάσει ένα εναλλακτικό αναπτυξιακό μοντέλο.