Η πλανητική διατροφή ως απάντηση στην κλιματική κρίση – Μπορεί να προλάβει 15 εκατ. θανάτους ετησίως

Δεκαπέντε εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι ετησίως μπορούν να αποφευχθούν αν υιοθετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο η λεγόμενη πλανητική διατροφή (Planetary Health Diet – PHD), αναφέρει πρόσφατη έρευνα. Πρόκειται για μια διατροφική προσέγγιση που χαρακτηρίζεται από μειωμένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων και ζωικών προϊόντων με έντονο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, προς όφελος τόσο κάθε ανθρώπου ξεχωριστά όσο και ολόκληρου του πλανήτη.

Ανισότητες όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σημερινών διατροφικών προτύπων ανέδειξε η έρευνα

Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «The Lancet», η παραγωγή τροφίμων αντιπροσωπεύει σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, η παραγωγή ζωικών τροφών τείνει να προκαλεί υψηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σύγκριση με την παραγωγή φυτικών τροφών, οδηγώντας στην αύξηση της ρύπανσης, σε δραστικές αλλαγές στη χρήση γης και νερού, στην αποψίλωση των δασών και στην εξαφάνιση ειδών.

Όπως αναφέρει το Guardian, η PHD καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος μπορεί να βελτιώσει ταυτόχρονα την παγκόσμια υγεία και τη βιωσιμότητα του πλανήτη παρέχοντας επαρκή τροφή για έναν πληθυσμό που αναμένεται να αγγίξει τα 9,6 δισ. έως το 2050.

Η συγκεκριμένη διατροφή δίνει έμφαση σε ελάχιστα επεξεργασμένες τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες με μέτρια πρόσληψη ζωικών προϊόντων και σχετίζεται με 27% χαμηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Υπολογίζεται ότι θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τους κινδύνους χρόνιων ασθενειών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος και οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Τι είναι η πλανητική διατροφή

Η PHD περιλαμβάνει λιγότερο κρέας, ψάρι και γαλακτοκομικά και, αντιθέτως, περισσότερα φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, ξηρούς καρπούς και τα ακόρεστα φυτικά έλαια. Παράλληλα προσαρμόζεται στις τοπικές και πολιτισμικές συνήθειες. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ορισμένα ζωικά προϊόντα ή να είναι αποκλειστικά χορτοφαγική ή vegan.

Ωστόσο, όλες οι εκδοχές της συστήνουν κατανάλωση περισσότερων λαχανικών, φρούτων, ξηρών καρπών, οσπρίων και δημητριακών ολικής αλέσεως, με παράλληλη μείωση της υπερβολικής ποσότητας κρέατος, γάλακτος και τυριού, ζωικών λιπών και ζάχαρης.

Στις ΗΠΑ και στον Καναδά, για παράδειγμα, καταναλώνουν επτά φορές περισσότερο κόκκινο κρέας από ό,τι συνιστά η πλανητική διατροφή, στην Ευρώπη και στη Λατινική Αμερική η υπερκατανάλωση είναι πενταπλάσια, ενώ στην Κίνα τετραπλάσια. Από την άλλη, σε περιοχές όπως η υποσαχάρια Αφρική, όπου καταναλώνονται κυρίως αμυλούχα τρόφιμα, ακόμα και μια μικρή αύξηση στην κατανάλωση κοτόπουλου, αυγών και γαλακτοκομικών θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την υγεία του πληθυσμού, αναφέρει η έκθεση.

Σύμφωνα με την EAT-Lancet, η πλανητική διατροφή περιλαμβάνει:

• Λαχανικά και φρούτα: Τουλάχιστον 5 μερίδες ημερησίως
• Ολικής αλέσεως δημητριακά: 3-4 μερίδες ημερησίως
• Ξηροί καρποί: Μία μερίδα την ημέρα
• Όσπρια: Μία μερίδα ημερησίως
• Γαλακτοκομικά: Μία μερίδα γάλα, γιαούρτι ή τυρί ημερησίως
• Αυγά: 3-4 την εβδομάδα
• Κοτόπουλο: 2 μερίδες εβδομαδιαίως
• Ψάρια: 2 μερίδες εβδομαδιαίως

Ανισότητα στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Στη μελέτη συνεργάστηκαν κορυφαίοι εμπειρογνώμονες στη διατροφή, την περιβαλλοντική επιστήμη, την οικονομία, τη γεωργία, τη δικαιοσύνη και την πολιτική υγείας από όλο τον κόσμο, προκειμένου να παρέχουν την πιο ισχυρή επιστημονική αξιολόγηση των συστημάτων τροφίμων. Αυτά περιλαμβάνουν όλες τις διαδικασίες και τους φορείς που εμπλέκονται στη διατροφή των πληθυσμών, από την παραγωγή και την επεξεργασία έως τη διανομή και την κατανάλωση, καθώς και τα σχετικά πλαίσια διακυβέρνησης και πολιτικής.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που τα καθιστά έναν από τους κύριους παράγοντες της κλιματικής αλλαγής, προέρχονται από μια πληθώρα δραστηριοτήτων, όπως η παραγωγή κρέατος και ρυζιού ή η αλλαγή χρήσης γης.  Η έκθεση με τα ευρήματα της έρευνας αναδεικνύει μεταξύ άλλων την έντονη ανισότητα που έχουν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σημερινών διατροφικών προτύπων στις διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές ομάδες.

Συγκεκριμένα, η διατροφή του πλουσιότερου 30% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για περίπου το 70% των συνολικών περιβαλλοντικών πιέσεων που προκαλούνται από τα συστήματα τροφίμων. Αντιθέτως, περίπου 3,7 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή υγιεινή διατροφή, δίκαιους μισθούς και ασφαλή περιβάλλοντα. Εκατομμύρια παιδιά εξακολουθούν να απασχολούνται σε γεωργικές εργασίες και το 32% των εργαζομένων στον τομέα των τροφίμων δεν αμείβεται με αξιοπρεπείς μισθούς. Ειδικά οι γυναίκες αντιμετωπίζουν συστηματικές μισθολογικές ανισότητες και δεν έχουν επαρκή εκπροσώπηση.

Αυτή η κρίση ανισότητας και περιβαλλοντικής βλάβης που διαπιστώνεται απειλεί την ανθρώπινη υγεία και την ανθεκτικότητα της Γης, υπογραμμίζεται από τους ειδικούς. Οι συγγραφείς της μελέτης ζητούν στοχευμένες πολιτικές για τη βελτίωση της προσβασιμότητας σε θρεπτικά τρόφιμα, την εξασφάλιση δίκαιων μισθών και συνθηκών εργασίας και την ενδυνάμωση των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, ώστε να συμμετέχουν ουσιαστικά στη διακυβέρνηση.