Όταν η Λάρισα οικοδομούσε πάνω στην Ιστορία της – Τα αρχαία που αποκαλύφθηκαν στη Ρούσβελτ και Παπακυριαζή το 1955

Στη γωνία των οδών Ρούσβελτ και Παπακυριαζή, εκεί όπου σήμερα χτυπά ο εμπορικός παλμός της Λάρισας, η δεκαετία του ’50 έφερε στο φως ένα κομμάτι από το κρυμμένο παρελθόν της πόλης.

Κατά τη θεμελίωση οικοδομής το 1955, οι εργασίες σταμάτησαν απότομα όταν αποκαλύφθηκαν σφόνδυλοι κιόνων, γείσα, τμήματα θεμελίων και ένα εκτεταμένο πλακόστρωτο που μαρτυρούσε την ύπαρξη σημαντικού ρωμαϊκού ή πρωτοχριστιανικού μνημείου.

Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Βερδελής κατέγραψε και φωτογράφισε τα ευρήματα, σημειώνοντας πως η θέση βρισκόταν στην «καρδιά» της αρχαίας Λάρισας. Από την ταράτσα του «Μελάθρον» ο φακός του Τάκη Τλούπα αποτύπωνε την πόλη που άλλαζε, ενώ κάτω από τα θεμέλια αναδυόταν η Ιστορία.

Κάποτε στη Λάρισα:”Εἰς ἀνεγειρομένην ἐν Λαρίσῃ οἰκοδομὴν ὑπὸ τοῦ κ. Κλεάνθους Μάρκου ἐπὶ οἰκοπέδου κειμένου εἰς τὴν διασταύρωσιν τῶν ὁδῶν Παπακυριαζῆ καὶ Ρούζβελτ, κατὰ τὴν ΒΔ. γωνίαν τῆς πλατείας Ταχυδρομείων, ευρέθησαν τρεῖς μεγάλοι πώρινοι σφόνδυλοι δωρικῶν κιόνων, δύο τεμάχια τριγλύφων, τὸ ἥμισυ κορμού κυλινδρικοῦ κίονος, κιονίσκος ἐξ ἀτρακίου λίθου (Χασάμπαλη), τμήματα γείσων καὶ ἄλλα ἀρχιτεκτονικά μέλη.

Τῇ ἐπεμβάσει τῆς ᾿Αστυνομίας αἱ ἐργασίαι τῆς οἰκοδομῆς ἀνεστάλησαν μέχρι τῆς διεξαγωγῆς ἀνασκαφικῆς ἐρεύνης, ἥτις καὶ ἀνελήφθη ἀμέσως δαπάναις τῆς Αρχαιολογικής Εταιρείας. Μετὰ τὴν γενομένην ἔρευναν ἐπετράπη εἰς τὸν ἰδιοκτήτην ἡ συνέχισις τῆς οἰκοδομῆς του, κριθέντος ὅτι ἡ σημασία τῶν ἀποκαλυφθέντων δὲν ἦτο τόση, ὥστε νὰ δικαιολογῆται ἡ τεραστία – ὡς ἀπῄτει ἡ προνομιούχος ἐν τῇ πόλει θέσις τοῦ οἰκοπέδου – δαπάνη διὰ τὴν ἀπαλλοτρίωσίν του. Ἡ ἀνασκαφὴ περιωρίσθη εἰς τὸ ΝΔ. τμῆμα τοῦ οἰκοπέδου, ἐκ τοῦ ὁποίου εἶχον προέλθει τὰ ἀνωτέρω ἀρχιτεκτονικά μέλη καὶ ὅπου εἶχον ἀρχίσει νὰ ἀναφαίνωνται ἴχνη ἀρχαίων θεμελίων. Τὰ τελευταῖα ἔκειντο κάτωθεν μεταγενεστέρων κτισμάτων, τῶν μεταβυζαντινῶν χρόνων….

…Ὁ μεταξὺ τῶν δύο θεμελίων χώρος ἦτο ἐστρωμένος διὰ μαρμαρίνων πλακῶν, αἴτινες εἰσεχώρουν ὑπὸ τὸ ἀνατολικὸν θεμέλιον, ἐξετείνοντο δ᾽ἐπίσης πρὸς τὸ ΒΔ. σημεῖον τοῦ χώρου πέραν τοῦ ἄξονος τοῦ δυτικοῦ θεμελίου. Κατὰ ταῦτα τὸ ἐν λόγῳ πλακόστρωτον δὲν ἀνῆκεν ἀρχικῶς εἰς τὰ ὡς ἄνω θεμέλια, ἀλλὰ προηγήθη χρονικῶς τούτων, Τὰ κινητὰ ἐν τῷ χώρῳ ευρήματα ἦσαν δύο χαλκά νομίσματα, ἱκανῶς ὠξειδωμένα, τῶν ὑστάτων ρωμαϊκών χρόνων – τὸ ἓν ἐξ αὐτῶν τῆς ἐποχῆς τοῦ Κώνσταντος – καὶ ἐλάχιστα μικρὰ θραύσματα μεταγενεστέρων ἀβαφῶν γείων. Ἐξ αὐτῶν θὰ ἠδύναντο νὰ χρονολογηθῶσι καὶ τὰ ἐν λόγῳ θεμέλια εἰς τοὺς τελευταίους ρωμαϊκοὺς χρόνους ἢ εἰς τὴν πρωτοχριστιανικὴν ἐποχήν, Ἴσως πρόκειται περί λουτρού ἢ βασιλικῆς (βλ. τὸν μνημονευθέντα ανωτέρω κιονίσκον ἐκ λίθου Χασάμπαλη). Πρὸς τὴν τοιαύτην ἐξήγησιν τῶν θεμελίων ὁδηγεῖ καὶ τὸ εὑρεθὲν κατὰ τὴν διενέργειαν μικρᾶς τομῆς εἰς τὴν ΒΔ. γωνίαν τοῦ οἰκοπέδου δάπεδον ἐκ τετραγώνων πηλίνων πλακῶν, ὡς καὶ τὸ ἀνακαλυφθὲν κατὰ τὴν διάνοιξιν θεμελίων εἰς τὴν πρὸ μικροῦ ἀνεγερθεί σαν παραπλεύρως κλινικὴν τοῦ ἱατροῦ κ. Κατσίγρα μέγα τόξον ἐκ κτιστῶν ὀρθίων κεράμων…”

…Η περιωρισμένη ἔκτασις τῆς ἀνασκαφῆς δὲν ἐπέτρεψεν, ὡς ἦτο επόμε νον, τὴν διαλεύκανσιν τῶν σχετικῶν προβλημάτων. Ἐν πάσῃ ὅμως περιπτώ σει, ἐὰν ληφθῇ ὑπ᾿ὄψιν ὅτι εἰς ἄλλο σημεῖον τῆς ἰδίας πλατείας εἶχεν ὁρίσει παλαιότερον ὁ᾿Αρβανιτόπουλος τὴν θέσιν τοῦ ἀρχαίου Ωδείου καθίσταται βέβαιον, ὅτι ὁ χῶρος μεταξὺ τῆς προκειμένης πλατείας καὶ τῆς περὶ τὰ 250 μ. βορειοδυτικώς κεντρικῆς πλατείας τῆς πόλεως κατέχει τὸ κέντρον τῆς ἀρχαίας Λαρίσης· διότι εἰς τὴν ΒΑ. γωνίαν τῆς τελευταίας ἐπεσημάνθησαν κατὰ τὴν ἀνέγερσιν τοῦ ξενοδοχείου «Ολύμπιον» σημαντικὰ ὡσαύτως θεμέλια τῶν κλασσικῶν χρόνων, ἐνῷ ὀλίγα μέτρα πρὸς Δ. εὑρίσκεται τὸ ἀρχαῖον τῆς πόλεως θέατρον.”
Ανασκαφή Λαρίσης υπό Νικολάου Μ. Βερδελή (1955) / Ιδρυματικό Αποθετήριο Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Κατά την ανασκαφή του οικοπέδου το 1955 ανακαλύφθηκε πλακόστρωτο και διάφορα άλλα ευρήματα αρχαιολογικής σημασίας τα οποία κατέγραψε, συνέλεξε και φωτογράφισε ο αρχαιολόγος Νικόλαος Βερδελής το 1955. Δεξιά στη γωνία εκεί που είναι παρκαρισμένο το λεωφορείο σήμερα στεγάζεται κατάστημα ρούχων.

***Η φωτογραφία, από τις εργασίες στο εν λόγω οικόπεδο, προέρχεται από το οικογενειακό αρχείο του Κλεάνθη Μάρκου, που ευγενικά παραχώρησε στη Φωτοθήκη Λάρισας.

astikoi-peripatoi-sti-larissa.blogspot.com