Δημογραφικό: Το παλιρροιακό κύμα

Όσοι έχουν βρεθεί σε παραλία  ενός θαλάσσιου στενού, για παράδειγμα ανάμεσα σε δύο νησιά, έχουν την εμπειρία. Βλέπεις ένα μεγάλο πλοίο να περνάει και δε συμβαίνει τίποτα. Κάποια λεπτά αργότερα όμως, φτάνει το παλιρροιακό κύμα  που σαρώνει πετσέτες, κινητά και ψάθες.

Κάπως έτσι μοιάζει και το δημογραφικό. Με τη διαφορά πως αντί για λεπτά έχουμε χρόνια. Το κύμα  δεν μας έχει  χτυπήσει ακόμη ολοκληρωτικά. Όμως ήδη αισθανόμαστε  την πρώτη πίεση στα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά. Αύριο θα είναι τα γυμνάσια-λύκεια, τα πανεπιστήμια, οι στρατιωτικές μονάδες. Και στο τέλος, η αγορά εργασίας: λίγοι εργαζόμενοι να συντηρούν τις συντάξεις πολλών.

Οι αριθμοί που τρομάζουν

Το 2023 γεννήθηκαν 71.455 παιδιά — 6,1% λιγότερα από το 2022. Την ίδια χρονιά χάσαμε 128.101 ανθρώπους. Ο πληθυσμός μας μικραίνει, κι αυτό δεν είναι στατιστική. Θα είναι το μέλλον μας και το τέλος μας αν δεν σταματήσουμε την πορεία που έχουμε.

Για να «στέκει» ένα ασφαλιστικό σύστημα χρειάζονται 25 συνταξιούχοι για κάθε 100 εργαζόμενους, λένε οι ειδικοί. Στην Ελλάδα το 2024 είχαμε ήδη 38 συνταξιούχους ανά 100 εργαζόμενους. Σε είκοσι χρόνια από τώρα; Οι 148.000 γεννημένοι το 1980 θα περιμένουν σύνταξη από μόλις 84.760 νέους που γεννήθηκαν το 2020 και θα είναι τότε εικοσιπέντε χρονών. Ένα σενάριο που αποτελεί πυρηνική βόμβα για το κοινωνικό μας κράτος.

Πώς φτάσαμε εδώ

Η κρίση της προηγούμενης δεκαετίας άφησε βαριά κληρονομιά: ανεργία νέων, χαμηλούς μισθούς, ανασφάλεια. Πολλοί έβαλαν σε αναμονή τη δημιουργία οικογένειας, ενώ μια ολόκληρη γενιά έμαθε να ζει με τους γονείς γιατί ο μισθός δεν έφτανε ούτε για το νοίκι. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, παρότι 40άρηδες με μεταπτυχιακά και διδακτορικά, αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε δουλειές κατώτερες των προσόντων τους. Βλέπουμε να σχηματίζεται μια γενιά που αδυνατεί να στηριχτεί οικονομικά και ψυχολογικά στα πόδια της. «Παιδιά» που αρνούνται να ενηλικιωθούν καθώς οι αγορές αυτοκινήτων ή σπιτιών φαίνονται αδύνατες. Ταυτόχρονα, νέες ανάγκες όπως η αγορά του τελευταίου μοντέλου κινητού και ο πειρασμός του delivery, σε συνδυασμό με την ισχυρή επιρροή των influencers, διαμορφώνουν μια γενιά με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά που δυσκολευόμαστε να  κατανοήσουμε.

Η μετανάστευση χιλιάδων νέων στο εξωτερικό έκανε την πληγή βαθύτερη: χάσαμε όχι μόνο εργατικά χέρια και ασφαλιστικές εισφορές  αλλά και τις οικογένειες που θα δημιουργούσαν εδώ.

 Μαθήματα από αλλού

Τι δείχνει η ευρωπαϊκή εμπειρία; Τα επιδόματα βοηθούν, αλλά δεν αρκούν. Το «κλειδί» είναι η υποστήριξη της οικογένειας στην πράξη:

• Βρεφονηπιακοί σταθμοί υψηλής ποιότητας από τους πρώτους μήνες ζωής.
• Σχολεία ανοιχτά ως τις 6 το απόγευμα, με γεύματα βασισμένα στη μεσογειακή διατροφή. Οι γονείς που είναι αναγκασμένοι να εργάζονται τις απογευματινές ώρες εκτός σπιτιού  να νιώθουν ασφάλεια από το γεγονός ότι έμπειροι παιδαγωγοί ασχολούνται με τα παιδιά τους και τα προετοιμάζουν για τα μαθήματα της επόμενης μέρας. Δε μπορεί μια ολόκληρη κοινωνία να είναι δομημένη πάνω στη βοήθεια του παππού και της γιαγιάς!
• Προγράμματα στέγασης για νέες οικογένειες με άτοκα δάνεια.
• Καλύτεροι μισθοί, ευέλικτο ωράριο και άδειες και στους δυο γονείς.

Όταν οι γονείς ξέρουν ότι υπάρχει στήριξη, το δίλημμα «δουλειά ή οικογένεια» διαλύεται.

Απαισιοδοξία και ελπίδα

Ναι, η εικόνα είναι ζοφερή: λιγότερα παιδιά, περισσότερες συντάξεις,  πληθυσμός που φθίνει. Όμως η απαισιοδοξία δεν μπορεί να είναι το μόνο μας καύσιμο. Γιατί την ίδια στιγμή, έχουμε παραδείγματα χωρών που γύρισαν το παιχνίδι υπέρ τους, επενδύοντας στην οικογένεια και στους νέους.

Η Ελλάδα έχει τα δικά της δυνατά χαρτιά: Μια οικογένεια μπορεί να απολαύσει το αξεπέραστο ελληνικό τοπίο και εξωτερικές δραστηριότητες  με πολλές μέρες ηλιοφάνειας. Έχουμε μια ιδιαίτερη κουλτούρα με ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς. Κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας μια παραδοσιακή διατροφή που μπορεί να γίνει φιλοσοφία και τρόπος ζωής.  Υπάρχει  μια νέα γενιά που, παρά τις δυσκολίες, δεν έχει πάψει να ελπίζει, να προσπαθεί και να καινοτομεί.

Το αύριο εξαρτάται από το σήμερα

Το κύμα πλησιάζει. Αν μείνουμε άπραγοι, θα μας βρει απροετοίμαστους. Τα σημερινά παιδιά δεν θα μας το συγχωρέσουν. Αν όμως δράσουμε έγκαιρα, μπορούμε να μετατρέψουμε την απαισιοδοξία σε ενέργεια  και την ελπίδα σε πράξη.

Η επιλογή είναι μπροστά μας και έχει ιστορικό και υπαρξιακό χαρακτήρα: ή θα βυθιστούμε από το κύμα ή θα ανεβούμε πάνω του να συνεχίσουμε ως χώρα την πορεία μας σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει.

Οι πρώτες σκέψεις της πρώτης ημέρας στο σχολείο για τη φετινή σχολική χρονιά!!

H Μαρία Γαλλιού είναι χωρική Αντιπεριφερειάρχης ΠΕ Λάρισας