Η 1η Στρατιά και η μεγάλη στρατιωτική «προίκα» της στη Λάρισα

Από τον Βαγγέλη Ρηγόπουλο / rigo18@otenet.gr / Φωτοθήκη Λάρισας

Ακριβώς στα «γενέθλια» εγκατάστασης του Β’ Σώματος Στρατού στη Λάρισα το 1925, έναν αιώνα μετά, η διάδοχός του, η 1η Στρατιά, καταγράφεται το ρέκβιεμ το 2025. Για τη σχέση και το «δέσιμο» στρατού και Λάρισας έχει αναφέρει πρώτος στο παρελθόν, σε βιβλία και ομιλίες του ο δικηγόρος και συγγραφέας βιβλίων για τη Λάρισα, Γιώργος Ζιαζιάς. Ακολούθησαν κι άλλοι, όπως ο ιστοριοδίφης κ. Νικ. Παπαθεοδώρου, με ομιλίες του. Η «Ε» όμως, διαχρονικά, κατέγραψε και καταγράφει αναλυτικά, όλα τα γεγονότα που συνδέονται με το στράτευμα γενικά και ειδικά με την 1η Στρατιά. Με τη βοήθεια αυτών και με αρχή τη μεταπολεμική Λάρισα, θυμίζουμε γεγονότα, που άφησαν «ίχνη» στην πόλη και την περιοχή, κυρίως από πλευράς εγκαταστάσεων.

Το εμβληματικό κτήριο του 404 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου, απέναντι από το στρατηγείο της 1ης Στρατιάς, στη γωνία των οδών Λαγού και Τρικάλων, είναι από τις πιο παλιές «παρουσίες» στη Λάρισα. Το σχέδιό του εκπονήθηκε το 1910 [1] και πέρασαν χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί το κτίριο και να εγκαινιαστεί το 1936. Η Λάρισα απέκτησε την πρώτη πισίνα της το 1947, όταν εγκαινιάστηκε εντός του στρατοπέδου του τότε Β’ Σώματος Στρατού το σύγχρονο κολυμβητήριο.

Τα εγκαίνια μάλιστα έγιναν από τον τότε βασιλιά Παύλο, στις 24 Σεπτεμβρίου [2]. Η πισίνα αποδόθηκε στο κοινό της Λάρισας. Μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε για επίσημες τελετές κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού, τη δεκαετία του ‘50. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1948 [3] θεμελιώθηκε ο ιερός ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ο οποίος, για μία σειρά λόγων, είναι σήμερα ο πιο παλιός ιερός ναός της Λάρισας. Στις 6 Αυγούστου 1949 [4] εγκαινιάστηκε κιόλας και παραμένει και σήμερα στολίδι για την πόλη.

Αισθητές ήταν οι παρεμβάσεις του στρατού για την κοίτη του Πηνειού και την υγεία των Λαρισαίων. Συγκεκριμένα, το Β’ Σώμα Στρατού το 1951 παρενέβη δημόσια [5], στηρίζοντας το αίτημα της πόλης για επαναφορά της κοίτης του Πηνειού. Θέτοντας κυρίως θέμα υγιεινής (κουνούπια) και θυμίζοντας τον ανθελονοσιακό αγώνα του υποστρατήγου της υγειονομικής υπηρεσίας Μανουσάκη. Περίπου εκείνο το χρονικό διάστημα, ήταν στην κορύφωσή τους οι πανελλήνιοι στρατιωτικοί ιππικοί αγώνες, οι οποίοι διοργανώνονταν στη Λάρισα από τη Σχολή Ιππικού. Τον Μάρτιο του 1952 άρχισε η συγκρότηση της 1ης Στρατιάς στη Λάρισα με πρώτο διοικητή τον αντιστράτηγο Αλ. Τσιγκούνη [6].

Παράλληλα, η πόλη της Λάρισας, με επικεφαλής τον δήμαρχο Δημ. Καραθάνο- ο οποίος συγκάλεσε συσκέψεις τοπικών φορέων- άρχισε αγώνα να εξασφαλιστεί η στέγαση των στελεχών της μονάδας, με ευνοϊκές συνθήκες [7].

Σημαντικό επίτευγμα και για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών της πόλης ήταν το μέγαρο του «Σπιτιού του Στρατιώτου». Στις 14 Δεκεμβρίου 1952 εγκαινιάστηκε στον χώρο, όπου βρίσκεται σήμερα το μέγαρο της Περιφέρειας Θεσσαλίας στην οδό Κουμουνδούρου, δίπλα από το υπό ανέγερση θέατρο ΟΥΗΛ [8].

Το κτίριο διέθετε μεγάλη αίθουσα με θεατρική σκηνή και για προβολές ταινιών και εκτός από το στρατιωτικό προσωπικό, τη χρησιμοποιούσαν και οι φορείς της πόλης για εκδηλώσεις. Αργότερα, ακριβώς δίπλα, λειτούργησε και θερινός κινηματογράφος. Στη θέση του «Σπιτιού του Στρατιώτου» κτίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας το διοικητήριο, δηλαδή η μετέπειτα Νομαρχία Λάρισας και μεταγενέστερα η Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Μία σημαντική χρονιά, για το «αποτύπωμα» του στρατού στη Λάρισα, ήταν το 1954. Στις 10 Ιανουαρίου [9] εγκαινιάστηκε το κτίριο της σημερινής Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Λάρισας. Βρίσκεται στην οδό Κύπρου στην Κεντρική πλατεία, στη θέση της Λέσχης Ασλάνη, η οποία λειτούργησε στις αρχές του 20ού αιώνα, στον ίδιο χώρο, όπου τον 19ο αιώνα υπήρχαν οι φυλακές. Η ΛΑΦΛ ήταν το κτίριο, που κατεξοχήν συνέδεσε την τοπική κοινωνία με το στράτευμα, μέσω των άπειρων εκδηλώσεων, που έγιναν και γίνονται από τότε, μέχρι σήμερα στους χώρους της. Ιδιαίτερα εμβληματικό κτήριο, χαρακτηρίζει ως τοπόσημο τον κεντρικό τομέα της Λάρισας. Στις 24 Ιουλίου 1954 εγκαινιάστηκαν, σε δύο σημεία, εντός του χώρου της 1ης Στρατιάς, τα νέα κτήρια για την εγκατάσταση των οικογενειών των στρατιωτικών, παρουσία των αρχών της Λάρισας [10].

Το 1956 ολοκληρώθηκε το πάρκο του Αγίου Αντωνίου, έργο που απολαμβάνει σήμερα όλη η Λάρισα. Φέρει την προσωπική «σφραγίδα» του αρχιάτρου Δημητρίου Παλιούρα, ο οποίος ήταν τότε διοικητής του 404 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Στον χώρο υπάρχει αναμνηστική στήλη με ημερομηνία 15 Ιουλίου 1956 και τα ονόματα των συντελεστών και δωρητών του πάρκου. Νωρίτερα, στις 31 Ιουλίου 1955 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου [11] των πεσόντων Θεσσαλών υγειονομικών, εντός του πάρκου Αγίου Αντωνίου.

Τον Οκτώβριο του 1956 ολοκληρώθηκε η αποστράγγιση της λίμνης Καλλιπεύκης [12]. Όλη η εργασία έγινε από μονάδες του στρατού, με ολοήμερη εργασία 22 συνεχόμενων ημερών. Αλλά και η διάνοιξη και οδοστρωσία της κοιλάδας των Τεμπών, για να περάσει η νέα εθνική οδός Αθήνας- Λάρισας- Θεσσαλονίκης, συντελέστηκε από το Τάγμα Μηχανικού της 1ης Στρατιάς. Τον Μάιο του 1956 άρχισαν οι εργασίες και συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια. Η διάνοιξη και οδοστρωσία έγινε στο κομμάτι από τον Ευαγγελισμό μέχρι τον Πυργετό, σε μήκος περίπου 10, 5 χιλιομέτρων [13].

Στις 14 Φεβρουαρίου 1960 [14] έγινε η τελετή θεμελίωσης του σημερινού στρατηγείου της 1ης Στρατιάς, από τον υφυπουργό Εθνικής Άμυνας Γ. Θεμελή. Παρόντες ήταν ακόμη ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Φροντιστής, ο υπαρχηγός αντιστράτηγος Τζανετής, αλλά και ο αρχηγός της Αμερικάνικης Αποστολής στην Ελλάδα Βάντερ Χάιν. Πάντως, το 1962, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας πήρε απόφαση να εκποιήσει τον χώρο των στρατώνων Ιππικού και Πεζικού εντός της 1ης Στρατιάς [15]. Για τον λόγο-σύμφωνα με το δημοσίευμα-ότι θα έκτιζε άλλες εγκαταστάσεις κοντά στη Λάρισα, αλλά εκτός πόλης. Μάλιστα, είχαν ξεκινήσει συζητήσεις μεταξύ δημάρχου Λαρίσης Δημ. Χατζηγιάννη και Υπουργείου για μεταβίβαση των εκτάσεων στην κυριότητα του Δήμου. Το σχέδιο αυτό δεν προχώρησε.

Το έτος 1963 ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε το σημερινό Ηρώο της πόλης στον λόφο Ακροπόλεως (Φρούριο) με χρήματα του Ελληνικού Στρατού και ιδιωτών δωρητών [16]. Το 1978 [17] εγκαινιάστηκε και αποδόθηκε και στο κοινό της πόλης, το Αθλητικό Κέντρο της 1ης Στρατιάς. Ένα ακόμη ηρώο του στρατού, το μνημείο του 4ου Συντάγματος Πεζικού αποκαλύφθηκε [18] το 1981 από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εθνικής Άμυνας Ευάγγελο Αβέρωφ, εντός του στρατοπέδου της 1ης Στρατιάς.

Η 1η Στρατιά αφήνει επίσης, ένα μουσείο στη Λάρισα. Το Στρατιωτικό Μουσείο Κτηνιατρικής Υπηρεσίας Στρατού, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 2005, στον χώρο του στρατοπέδου Νικ. Πλαστήρα. Δεν είναι μόνο αυτά, είναι και τα άυλα, όπως η Μουσική της 1ης Στρατιάς, η οποία για πολλές δεκαετίες συμμετέχει σε επετειακές και κοινωνικές εκδηλώσεις κι όχι μόνο στον Νομό Λάρισας. Το θέμα «Στρατιά και Λάρισα» είναι ανεξάντλητο, από πολλές πλευρές και θα απασχολεί για πολύ καιρό…

———————————————

[1] Νικ. Παπαθεοδώρου, στήλη «ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…» θέμα «Το 404 Στρατιωτικό Νοσοκομείο», εφημερίδα «Ελευθερία» 20 Νοεμβρίου 2016

[2] Εφημερίδα «Ελευθερία» 25 Σεπτεμβρίου 1947

[3] Εφημερίδα «Ελευθερία» 6 Απριλίου 1948

[4] Εφημερίδα «Ελευθερία» 7 Αυγούστου 1948

[5] Εφημερίδα «Ελευθερία» 9 Αυγούστου 1951

[6] Εφημερίδα «Ελευθερία» 23 Μαρτίου 1952

[7] Εφημερίδα «Ελευθερία» 9 Μαΐου 1952

[8] Εφημερίδα «Ελευθερία» 14 Μαρτίου και 10 Δεκεμβρίου 1952

[9] Εφημερίδα «Ελευθερία» 12 Ιανουαρίου 1954

[10] Εφημερίδα «Ελευθερία» 23 Ιουλίου 1954

[11] Εφημερίδα «Ελευθερία» 2 Αυγούστου 1955

[12] Εφημερίδα «Ελευθερία» 14 Οκτωβρίου 1956

[13] Εφημερίδα «Ελευθερία» 12 Φεβρουαρίου 1957

[14] Εφημερίδα «Ελευθερία» 16 Φεβρουαρίου 1960

[15] Εφημερίδα «Ελευθερία» 26 Ιουλίου 1962

[16] Εφημερίδα «Ελευθερία» 9 Οκτωβρίου 1962

[17] Εφημερίδα «Ελευθερία» 24 Ιουνίου 1978

[18] Εφημερίδα «Ελευθερία» 22 Σεπτεμβρίου 1981