Το δέκατο τέταρτο βήμα του καλοκαιρινού οδηγού για τους επισκέπτες του Δήμου Αγιάς

Στον καλοκαιρινό οδηγό για τους επισκέπτες του Δήμου Αγιάς επισημαίνονται τα εξής:

«Η εμβληματική πρωτεύουσα του Δήμου, ένα ιστορικό κέντρο της περιοχής που συγκεντρώνει τις διοικητικές και εμπορικές υπηρεσίες ολόκληρου του Δήμου.

Σε εξέλιξη ήδη βρίσκεται η καταγραφή της ιστορίας του τόπου από την ομάδα ιστορικής έρευνας του Δήμου Αγιάς «Δημήτρης Αγραφιώτης».

Η πόλη είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Κισσάβου, και σε υψόμετρο 250μ. στην καρδιά του Δωτίου πεδίου. Απέχει από τη Λάρισα 36 χλμ και διαρρέεται από τον Ιστορικό Άμυρο ποταμό. Για την ονομασία Αγιά υπάρχουν οι ακόλουθες εκδοχές:

α. Αγυιά (= σοκάκι, στενός δρόμος, δρόμος). Σχετίζεται με τον Αγυιάτη Απόλλωνα. Η ονομασία διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα σχεδόν του 200u αιώνα.

β. Αγιά. Προφανώς από τον ουσιαστικοποιημένο επιθετικό προσδιορισμό κάποιας Αγίας (προφανώς της Αγίας Άννας).

Σημείωση: Η περίπτωση να προήλθε κατ’ απολλογία προς το Αγυιά δεν δικαιολογείται λόγω της δασείας. Ενώ η περίπτωση, όπως ισχυρίζονται άλλοι, να προήλθε από την αραβοτουρκική λέξη ajan (=έδρα πρόκριτων, κεφαλοχώρι) δεν ευσταθεί λόγω του ότι επί Τουρκοκρατίας η πόλη έφερε το όνομα Γενιτζέ).

Ο προϊστορικός οικισμός χρονολογείται από την πρώιμη και μέση εποχή του χαλκού. Βασικές ενδείξεις μας δείχνουν πως είναι ταυτισμένος με την πόλη Άμυρος, όπου λατρευόταν ως ήρωας ο Ιάσων και ως επιχώριος θεός ο Ασκληπιός. Σήμερα την πόλη της Αγιάς την κάνουν ξεχωριστή κυρίως τα αρχοντικά της και η αρχιτεκτονική της. Τα παλιά αρχοντικά της μαγεύουν τον επισκέπτη. Τον ταξιδεύουν σε παλιότερους καιρούς ως την εποχή της δασκάλας Καλυψούς Αλεξούλη. Το αρχοντικό της οικογένειας είναι χτισμένο τον 18ο αιώνα και πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα κτίρια της Θεσσαλίας από άποψη εμβαδού και όγκου. Επιπλέον αξίζει να επισκεφθεί κανείς το αρχοντικό Δανιλούλη και το αρχοντικό Πετράκη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το όρος των Κελλίων με τις εκκλησιές, τα ξωκκλήσια και τα μοναστήρια που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της Αγιάς, πράγμα που συμβάλλει στην ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού. Στο κέντρο της πόλης δεσπόζει ο Ναός των Αγίων Αντωνίων και το πνευματικό κέντρο «Λίλιαν Βουδούρη».

Λειτουργούν όλες σχεδόν οι υπηρεσίες, υπάρχει εκτεταμένη αγορά καθώς επίσης και αρκετοί χώροι εστίασης και αναψυχής.

Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι αγροτικές .Με προεξάρχουσες τις καλλιέργειες στο μήλο και στο κεράσι που καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στο εμπόριο».