Αυθαίρετα: Εντολή για κατεδαφίσεις σε αιγιαλό και παραλία από το Υπουργείο Οικονομικών

Εντολή στις Κτηματικές Υπηρεσίες της χώρας για κατεδάφιση αυθαιρέτων σε αιγιαλό και παραλία, κατά τρόπο συντεταγμένο και προγραμματισμένο, έδωσε η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών. Με εγκύκλιο που απέστειλε ο επικεφαλής της κ. Αθανάσιος Τσιούρας καλούνται να συγκεντρώσουν άμεσα τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που έχουν ήδη εκδώσει, να εκδώσουν νέα για όσες περιπτώσεις έχουν διαπιστωθεί και άλλες αυθαίρετες κατασκευές έπειτα από αυτοψία, και να προγραμματίσουν τη σειρά και τον χρόνο με τον οποίο θα ζητήσουν από τις υπηρεσίες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων την κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών. Μάλιστα, η προτεραιοποίηση των ενεργειών θα βασιστεί σε οκτώ συγκεκριμένα κριτήρια, τα οποία καθορίζουν τη βαρύτητα και την επείγουσα φύση κάθε αυθαιρεσίας.

Ωστόσο, ο κ. Τσιούρας καλεί παράλληλα τις κτηματικές υπηρεσίες να προχωρήσουν και με τις διαδικασίες νομιμοποίησης αυθαιρέτων έπειτα από αίτηση των ιδιοκτητών τους (δημόσιο ή ιδιώτες) υπό την προϋπόθεση εγκεκριμένης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων που να τεκμηριώνει ότι η νομιμοποίηση επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον από την κατεδάφιση. Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτη η αναφορά ότι «η νομιμοποίηση γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής, αντίθετα με τις τακτοποιήσεις που μπορούν να γίνουν μόνο για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσεις μέχρι την 28η Ιουλίου 2011».

Ποια αυθαίρετα παίρνουν σειρά για… γκρέμισμα;

Σε πολλούς αιγιαλούς και παραλίες της χώρας έχουν κατασκευασθεί και διατηρούνται αυθαίρετα είτε από δημόσιους, είτε από ιδιωτικούς φορείς, ένα εκτεταμένο φαινόμενο που προκαλεί σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και ζητήματα ασφάλειας, ενώ συχνά περιορίζει την κοινοχρησία του αιγιαλού και της παραλίας. Επίσης, όπως επισημαίνεται στην εγκύκλιο, «εγείρει σοβαρά ζητήματα ως προς την ουσιαστική εφαρμογή της προστατευτικής νομοθεσίας για τους αιγιαλούς και τις παραλίες και δημιουργεί την εντύπωση ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβάλει τη νομοθετική βούληση σε χώρους της δικής της ευθύνης», προχωρώντας στην κατεδάφισή τους.

Γι΄ αυτό ζητείται από τις Κτηματικές Υπηρεσίες, να αποστείλουν στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (σ.σ. έχουν την ευθύνη των κατεδαφίσεων) τον συγκεντρωτικό προγραμματισμό κατεδαφίσεων που προτείνουν, αφού πρώτα τον αποστείλουν προς έγκριση και συντονισμό στο γραφείο του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών. Για την προτεραιοποίηση των κατεδαφίσεων η Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας παραθέτει οκτώ κριτήρια:

α) Επικινδυνότητα: οι επικίνδυνες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα σε σχέση με τις κατασκευές που δεν προκαλούν κινδύνους σε χρήστες και κοινό.

β) Δυσμενείς συνέπειες από την κατεδάφιση για το περιβάλλον: η κατεδάφιση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αντιστήριξης και ανάγκη για να κατασκευασθούν νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά, ζημία σε γειτονικά νόμιμα έργα, ρύπανση και προβλήματα στο οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί. Τα έργα που μπορούν να κατεδαφίζονται με λιγότερα προβλήματα πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα, των οποίων η κατεδάφιση θα προκαλέσει προβλήματα, θα είναι τεχνικώς δυσχερής και θα απαιτήσει νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά και αντιστήριξης.

γ) Χρόνος αυθαίρετης κατασκευής: οι πιο πρόσφατες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις παλαιότερες.

δ) Μέγεθος κατασκευής και παρεμπόδιση κοινοχρησίας: οι μεγαλύτερες κατασκευές που κατά τεκμήριο παρεμποδίζουν περισσότερο πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα.

ε) Εγγύτητα στη θάλασσα: οι κατασκευές που είναι πιο κοντά στη θάλασσα, ιδίως αν επηρεάζουν τη γραμμή του αιγιαλού, να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα.

στ) Συγκέντρωση έργων που πρέπει να κατεδαφισθούν: παράνομα έργα που έχουν φυσική εγγύτητα μεταξύ τους πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που είναι απομονωμένα.

ζ) Εξυπηρετούμενος σκοπός: έργα που δεν εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα.

η) Σημασία για την τουριστική κίνηση: έργα, των οποίων η διατήρηση δεν επηρεάζει την τουριστική κίνηση, κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα συγκριτικά με έργα που είναι επωφελή για την τουριστική κίνηση.

Προγραμματισμός κατεδαφίσεων έως Ιούνιο 2027

Οι υπάλληλοι των Κτηματικών Υπηρεσιών θα πρέπει να βαθμολογούν κάθε αυθαίρετο με βάση τα συγκεκριμένα κριτήρια, με εξαίρεση τις επικίνδυνες κατασκευές που θα πρέπει να κατεδαφισθούν κατ’ απόλυτη προτεραιότητα. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην εγκύκλιο «οι κατεδαφίσεις δεν πρέπει να γίνονται κατά χρόνο που θα διαταράξει την ομαλή τουριστική κίνηση της κάθε περιοχής, ιδίως κατά την θερινή περίοδο. Επίσης, αν είναι εφικτό, ο προγραμματισμός για το σύνολο των κατεδαφίσεων δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν της 30ής Ιουνίου 2027».

Σε κάθε περίπτωση, γίνεται σαφές ότι ο προγραμματισμός και οι προτεραιότητες που θα τεθούν μπορούν να μεταβληθούν αν οι αυθαιρετούχοι «εκδηλώσουν την πρόθεσή τους και προχωρήσουν σε προκαταρκτικές, τουλάχιστον, ενέργειες για την κατεδάφιση με δικές τους δαπάνες ή για τη νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων». Σε μια τέτοια περίπτωση οι προγραμματιζόμενες κατεδαφίσεις θα μπορούν να μετατίθενται χρονικά.

Ποια αυθαίρετα νομιμοποιούνται

Ακόμη, διευκρινίζεται – βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας – αν, και υπό ποιες προϋποθέσεις, επιτρέπεται η παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας και η διάσωση αυθαιρέτων. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η κατεδάφιση ενός υφιστάμενου αυθαίρετου έργου μπορεί να έχει δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις και πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον προγραμματισμό των κατεδαφίσεων. Ωστόσο, σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομικών, και η κατασκευή ενός νέου έργου συνεπάγεται δυσμενείς συνέπειες για το περιβάλλον, οι οποίες εξετάζονται στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

Υπογραμμίζεται δε, ότι η διαδικασία παραχώρησης επιδιώκει να περιορίσει την περιβαλλοντική επιβάρυνση από την κατασκευή του νέου έργου. «Οταν εξετάζεται αίτημα για παραχώρηση και αδειοδότηση έργων σε αιγιαλούς και παραλίες με υφιστάμενα έργα χωρίς άδεια, πρέπει να εξετάζονται συνδυαστικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή του νέου έργου και από την κατεδάφιση του υφιστάμενου. Ιδίως αν το αιτούμενο έργο ταυτίζεται σε σημαντικό βαθμό με το υφιστάμενο, απαιτείται η σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων να εξετάζει τουλάχιστον τρία ενδεχόμενα, σε σχέση με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, για να καταλήξει ποιο από τα τρία είναι λιγότερο επιβαρυντικό», σημειώνεται.

Αυτά τα ενδεχόμενα αφορούν την κατεδάφιση του υφιστάμενου έργου και εν συνεχεία την κατασκευή του νέου, τη διατήρηση του υφιστάμενου και την πιθανή τροποποίησή του, ή την κατασκευή του νέου έργου επί ή πλησίον του υφιστάμενου, ώστε στη συνέχεια να αποτελούν ενιαίο έργο. Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείεται να νομιμοποιηθεί ένα υφιστάμενο αυθαίρετο, δηλαδή να χορηγηθεί άδεια γι’ αυτό εκ των υστέρων, υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορούσε να έχει κατασκευασθεί νομίμως, δηλαδή πρόκειται για έργο που θα μπορούσε να αδειοδοτηθεί αν είχε ακολουθηθεί η σχετική διαδικασία.

Κρίσιμο ρόλο στη νομιμοποίηση παίζει η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία θα πρέπει να προκρίνει τη διατήρηση του έργου, με ή χωρίς κάποιες μετατροπές, ως τη βέλτιστη λύση περιβαλλοντικά. Έτσι, όποιος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου, οφείλει να υποβάλει αίτηση. Μάλιστα, αυτή θα γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής.

Παραχώρηση χρήσης αιγιαλού με αυθαίρετο

Επιπλέον στην εγκύκλιο προς τις Κτηματικές Υπηρεσίες επισημαίνεται ότι δεν αποκλείεται ή δεν περιορίζεται η παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας, όταν επ’ αυτών υπάρχουν αυθαίρετα έργα. Έτσι, προτρέπει, για λόγους δημοσίου συμφέροντος – συνίστανται στη διαφύλαξη της τουριστικής κίνησης σε διάφορες επισκέψιμες περιοχές της χώρας, αλλά και την είσπραξη δημοσίων εσόδων – τις κτηματικές υπηρεσίες να εξετάζουν αιτήματα για παραχώρηση της απλής χρήσης σε αιγιαλούς και παραλίες, ακόμη κι αν επί αυτών υπάρχουν κατασκευές χωρίς άδεια.

Υπογραμμίζεται δε ότι οι αιτούντες επιχειρηματίες πολύ συχνά καταλήγουν να επιβαρύνονται – από την παράλειψη εκείνων (ιδιωτών ή Δημοσίου) που πραγματοποίησαν την επέμβαση στον αιγιαλό και τα έργα χωρίς άδεια – δίχως οι ίδιοι να έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στη διαδικασία για τη λήψη νόμιμης άδειας ή τη νομιμοποίηση εκ των υστέρων των έργων. Σε κάθε περίπτωση, καθίσταται σαφές από το Υπουργείο Οικονομικών ότι, οι παραχωρήσεις αιγιαλού ή παραλίας με αυθαίρετο, δεν θα πρέπει να ορίζουν διάρκεια που να υπερβαίνει την προθεσμία που προβλέπεται για την κατεδάφιση του έργου στον αιγιαλό σύμφωνα με τον προγραμματισμό κατεδαφίσεων. Σε περίπτωση που εκκινήσει η διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου μπορεί, κατά την κρίση της κτηματικής υπηρεσίας, να συμφωνηθεί μεγαλύτερη διάρκεια σύμβασης ή να παραταθεί η συμφωνηθείσα έως τρία έτη.

Στη σύμβαση πρέπει να αποτυπώνεται ρητώς ότι η σύμβαση παραχώρησης καταγγέλλεται αζημίως για το Δημόσιο όταν στον χώρο της παραχώρησης πρέπει να εκκινήσουν διαδικασίες κατεδάφισης. Για την κατάρτιση των συμβάσεων, απαιτείται υποβολή δήλωσης μηχανικού που να εγγυάται ότι από την παραχώρηση δεν προκύπτει κίνδυνος για τους χρήστες της παραχώρησης, τους λουόμενους και γενικότερα το κοινό. Σε περίπτωση που καταρτιστεί έως την 31η Δεκεμβρίου 2025 σύμβαση παραχώρησης απλής χρήσης σε αιγιαλό επί του οποίου υπάρχουν έργα χωρίς νομιμοποίηση, το αντάλλαγμα διπλασιάζεται.