ΟΠΕΚΕΠΕ – Από ποια μεριά βρωμάει το ψάρι;

Του Γιώργου Καραβάνα*

Παρά τα προβλήματα και τις ατέλειές της, η Δημοκρατία εξακολουθεί να είναι το αποτελεσματικότερο πολίτευμα. Οι λαοί ωστόσο που έχουν την ατυχία να κυβερνώνται με άλλα συστήματα (π.χ. από δικτατορία ή βασιλεία), έχουν το εξής «προνόμιο»: μπορούν να κατηγορούν τον εκάστοτε κυβερνήτη, για κάθε κακό της μοίρας τους! Αν ζεις σε δικτατορία, μπορείς να λες: «ανάθεμα την τύχη μου, που έλαχε να με κυβερνάει ένας τόσο κακός και άχρηστος άνθρωπος». Αν έχεις βασιλιά, μπορείς να λες: «βρε τι κακό που με βρήκε, να βγάλει ο βασιλιάς έναν τόσο ηλίθιο γιο!». Παράλληλα, αν ζεις σε τέτοιο καθεστώς, μπορείς να ελπίζεις πως ένας καλός δικτάτορας ή ένας πολύ ικανός διάδοχος, ίσως μπορέσει να λύσει μόνος του όλα σου τα προβλήματα! Στις δημοκρατίες δεν έχεις αυτό το προνόμιο. Δεν μπορείς να ελπίζεις σε κυβερνήτες που θα είναι καλύτεροι από εσένα, ούτε μπορείς να κατηγορείς την κακή σου τύχη για τα δεινά που σε βρήκαν. Στις δημοκρατίες σε κυβερνάνε πάντα αυτοί που αξίζουν στην πλειοψηφία: ούτε καλύτεροι, ούτε χειρότεροι. Στα πολιτεύματα που σου δίνεται η δυνατότητα να ψηφίσεις, το ψάρι δεν βρωμάει ποτέ από το κεφάλι. Βρωμάει πάντα από το σώμα!

Για να αλλάξει δρόμο μια δημοκρατία πρέπει να αλλάξει τρόπο σκέψης ο λαός της – αυτός είναι ο μόνος τρόπος. Πρέπει να αλλάξουν τα θέλω και οι αξίες του – πρέπει δηλαδή να αλλάξει ο τρόπος που ψηφίζει. Κι από οθωμανικός να γίνει ο τρόπος του περισσότερο ευρωπαϊκός και δυτικός. Η χώρα μας ζει εδώ και δύο αιώνες μέσα σ’ έναν ψυχικό διχασμό: οι νεοέλληνες, από τη μία θέλουν να ζήσουν ως ευρωπαίοι, μέσα σ’ ένα αξιοκρατικό και δίκαιο κράτος κι από την άλλη, όσο δεν βλέπουν να συμβαίνει αυτό, επιχειρούν τουλάχιστον να πάρουν κι αυτοί μέρος στη μοιρασιά από το πλιάτσικο στο «δημόσιο χρήμα», γεγονός που όμως διαιωνίζει την αναξιοκρατία και την οπισθοδρόμηση. Η διττή αυτή ψυχολογία τέμνει τις παρατάξεις οριζόντια. Είναι παρούσα σε κάθε κόμμα! Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο – παρά τις αποτυχίες και τα σκάνδαλα – τα ποσοστά της κυβέρνησης και των άλλων κομμάτων μένουν πάνω κάτω τα ίδια. Στην Ελλάδα δεν έχουμε κάθετους διαχωρισμούς, με τους πολίτες που επιθυμούν τον πελατειασμό να ψηφίζουν το ένα κόμμα και τους πολίτες που επιθυμούν τον εκσυγχρονισμό να ψηφίζουν κάποιο άλλο. Αντίθετα, στο εσωτερικό κάθε κόμματος, θα βρει κανείς τόσο εκσυγχρονιστές όσο και θιασώτες του πελατειακού κράτους. Δεν υπήρξε κόμμα που να κυβέρνησε και να μην έκανε ρουσφέτια. Ακόμα και όσοι δεν κυβερνούν, δεν διστάζουν να σηκώσουν το τηλέφωνο για να τα ζητήσουν (δέχομαι κάμποσα κάθε βδομάδα ο ίδιος και ξέρω…). Δυστυχώς, το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν ξάφνιασε κανέναν. Ούτε η τραγωδία των Τεμπών και ο ρουσφετολογικός διορισμός σε θέση ευθύνης μας ξάφνιασε. Ο λαός αισθάνεται πως, όποιος και αν κυβερνούσε, περίπου τα ίδια θα έκανε. Κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν κατάφερε (ή έστω επιχείρησε) να μας πείσει για το αντίθετο!

Το ευχάριστο είναι πως πλέον πολλοί είναι εκείνοι που νιώθουν τον κόμπο να φτάνει στο χτένι! Σε ερώτηση πρόσφατης δημοσκόπησης, το ποσοστό όσων δηλώνουν αγανάκτηση για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και όσων θεωρούν υπεύθυνες όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις, είναι πλέον πολύ υψηλό – αγγίζει το 70% με 80%. Και το μοιράζονται οι ψηφοφόροι όλων των παρατάξεων, όποιο κι αν είναι το κόμμα προτίμησής τους! Φαίνεται πως κάτι πάει να αλλάξει – κάτι που είναι πιθανό να οδηγήσει σε σκηνικό ανατροπής – πλην όμως, όχι κομματικής ανατροπής! Γιατί όπως είπαμε, το παλιό και το καινούργιο δεν απαντώνται σε διαφορετικά κόμματα αλλά συνυπάρχουν στο εσωτερικό κάθε κόμματος! Δεν υπάρχει εκλεγμένος βουλευτής (ίσως να αδικώ κάποιους λίγους…), σε όποιο κόμμα κι αν ανήκει, που να μην χρησιμοποίησε παλαιοκομματικές μεθόδους για να εκλεγεί. Δεν

υπάρχει εκλεγμένος που να μην έταξε, που να μην σήκωσε το τηλέφωνο, που να μην επιχείρησε να παρέμβει αθέμιτα προς όφελος ψηφοφόρου του. Αν θέλουμε να αλλάξει η χώρα, αυτό πρέπει να αλλάξουμε!

Παρά τις κυβερνητικές αστοχίες, ο Πρωθυπουργός πείθει ακόμα τους περισσότερους για την ειλικρινή του πρόθεση να αλλάξει τις παθογένειες του πελατειακού κράτους. Οι πολίτες δείχνουν να γνωρίζουν ότι ο Κ. Μητσοτάκης παλεύει και ενάντια σε δυνάμεις του δικού του κόμματος. Και μόνο ένας πολύ ρομαντικός θα πίστευε πως ο εκάστοτε αρχηγός μπορεί να σταθεί στη θέση του χωρίς να συμβιβαστεί με εκείνους που φέρνουν στο κόμμα, τους περισσότερους ψήφους. Η αντιπολίτευση από την άλλη, δεν έχει κομίσει μέχρι στιγμής κάτι καινούργιο. Στο σύνολό της πλέον αποτελείται από κόμματα διαμαρτυρίας που απλώς καταγγέλλουν χωρίς να προτείνουν κάτι διαφορετικό ή καινούργιο. Με τους πολίτες να γνωρίζουν ενδόμυχα πως και τα ίδια τα ίδια θα έκαναν, αν είχαν την ευκαιρία. Γι’ αυτό και αδυνατούν να καρπωθούν την όποια κυβερνητική φθορά. Ο εκσυγχρονιστής πολίτης λοιπόν, που θέλει να ζήσει σε ένα γνήσια ευρωπαϊκό κράτος, αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα:

– Θέλει μεν τον Μητσοτάκη, επειδή πιστεύει στη σοβαρότητα και στις προθέσεις του, αλλά τον βλέπει να υποχωρεί και να μην καταφέρνει να ανατρέψει τις παλαιοκομματικές πρακτικές των στελεχών του

– Θέλει την αλλαγή, αλλά δεν βρίσκει κανένα κόμμα να προτείνει – και πολύ λιγότερο να εγγυάται – κάτι πραγματικά διαφορετικό

– Βρίσκεται παγιδευμένος ανάμεσα σε ένα κόμμα σωστής κατεύθυνσης που όμως δεν μπορεί να απαλλαγεί από τα εσωκομματικά του βαρίδια και μια αλλαγή που θα έφερνε στο προσκήνιο νέα πρόσωπα, διακινδυνεύοντας όμως την ικανοποιητική πορεία της χώρας στα μεγάλα (ψηφιοποίηση, μακροοικονομικά, εξωτερική πολιτική, πολιτική άμυνας κ.α.).

Θα μπορούσε ίσως κάποιος ικανότερος πρωθυπουργός να αλλάξει αυτή την ισορροπία; Η απάντηση δυστυχώς είναι «όχι»! Γιατί; Μα για τον λόγο που ανέφερα στην αρχή: γιατί σε χώρες όπου ψηφίζεις, το ψάρι – όταν βρωμάει – βρωμάει από το σώμα!

Ωστόσο, μέσα στις λίστες των υποψηφίων κάθε κόμματος, υπάρχουν και ικανά και τίμια στελέχη. Άνθρωποι που επιθυμούν να δουλέψουν για μια πιο σύγχρονη Ελλάδα (το γνωρίζω καλά από μέσα). Είναι αυτοί οι υποψήφιοι, που συνήθως δεν εκλέγονται! Καιρός να το αλλάξουμε αυτό. Αν συνεχίσουμε να ψηφίζουμε αυτούς που μας κάνουν τα περισσότερα χατίρια, σκάνδαλα σαν του ΟΠΕΚΕΠΕ θα υπάρξουν ακόμα πολλά! Θα τα πληρώνουμε όλοι μαζί, συνεχίζοντας να βλέπουμε τη χώρα μας να αργοπορεί και να φτωχαίνει. Την ίδια ώρα, οι γείτονές μας θα συνεχίσουν να τρέχουν και να πλουτίζουν (μόνο οι Βούλγαροι έμειναν πίσω μας – σε λίγο θα μας περάσουν κι αυτοί). Αν εκτός από τα κόμματα, αρχίσουμε να επιλέγουμε πιο προσεκτικά και τα πρόσωπα, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν προς το καλύτερο! Στις τελευταίες δύο τρεις εκλογές, δείξαμε ωριμότητα ως προς το πρώτο. Ας δείξουμε την ίδια ωριμότητα και ως προς το δεύτερο. Ας επιλέξουμε μέσα από τις λίστες του κόμματος της προτίμησής μας, εκείνους τους υποψήφιους που προτάσσουν το δίκαιο των πολλών, απέναντι στα προσωπικά ή συντεχνιακά μας χατίρια. Βάζοντας έτσι κι εμείς το δικό μας λιθαράκι για μια χώρα καλύτερη για τα παιδιά μας. Είναι στο χέρι μας. Ζούμε σε δημοκρατία: αν δεν το κάνουμε, δεν θα υπάρξει κανείς για να κατηγορήσουμε, πέρα από τον εαυτό μας!

[Εκτός από τα πρόσωπα (μια και τα πρόσωπα με τον καιρό χαλάνε), ακόμα σημαντικότερο είναι να αλλάξει και κάτι άλλο: να ελαχιστοποιηθεί το μέρος του ΑΕΠ που διαχειρίζεται το κράτος. Να ελαχιστοποιηθεί δηλαδή αυτό που ονομάζουμε «δημόσιο χρήμα» (εγχώριο ή ευρωπαϊκό), που στην πραγματικότητα είναι απλώς το χρήμα των φορολογούμενων πολιτών. Γιατί ως γνωστόν, όταν διαχειρίζεσαι χρήμα που δεν είναι δικό σου, ο πειρασμός κακής διαχείρισης είναι πάντα πολύ μεγαλύτερος. Αυτό λοιπόν που πρέπει να διεκδικούν οι παραγωγοί, είναι το να διαχειρίζονται οι ίδιοι – και όχι το κράτος – το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου που παράγουν. Σήμερα, πάνω από το 70% του εθνικού πλούτου τον διαχειρίζεται το κράτος! Αλλά αυτή είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση και αντικείμενο κάποιου άλλου μελλοντικού άρθρου].

*Ο Γ. Καραβάνας είναι Μοριακός Βιολόγος