H παχυσαρκία «τρώει» όλα τα ζωτικά συστήματα του οργανισμού

Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος γιατρός που πίστευε ότι στόχος είναι η θεραπεία του ασθενή, έτσι ώστε να τον επαναφέρει στην κατάσταση της ομοιόστασης, όπου ο οργανισμός μπορεί να αυτορυθμίζεται για να παραμένει υγιής.

Από τότε η επιστήμη προχώρησε και η παρατήρηση που τη συνόδευσε, οδήγησε σε μια εξειδίκευση που έφτασε μέχρι την ανάλυση του ανθρώπινου γονιδιώματος, για να τεκμηριώσει την αιτία που κάποιοι άνθρωποι παρουσιάζουν μία ασθένεια και κάποιοι άλλοι μιαν άλλη.

Τώρα, όλη αυτή η γνώση, μαζί με τη συνέχιση της παρατήρησης, βλέπει την ανάγκη θεραπείας του ασθενή συνολικά, καθώς όλα τα συστήματα του οργανισμού συνδέονται και η επιβάρυνση σε ένα από αυτά, έχει αναπόφευκτα επιπτώσεις σε κάποιο άλλο σύστημα.

Η παχυσαρκία είναι ένα από αυτά τα νοσήματα, καθώς επιβαρύνει ολόκληρο τον οργανισμό.

Πρώτη πρόσθετη ασθένεια που προκαλεί είναι ο διαβήτης, εξαιτίας των μεταβολικών προβλημάτων που την ακολουθούν, κουράζοντας το ήπαρ και το πάγκρεας.

Ακολουθούν τα νεφρά, η καρδιά και τα αγγεία, στα οποία η αθηρωμάτωση επιταχύνεται και η υπέρταση καραδοκεί.

Όλα τα παραπάνω, οδήγησαν ομάδα έγκριτων γιατρών να προχωρήσουν σε ανασκόπηση για τον ορισμό του νέου καρδιονεφρομεταβολικού συνδρόμου και τη διαχείρισή του, προκειμένου να ανακοπεί ο φαύλος κύκλος και να προληφθούν τα χειρότερα στους πάσχοντες.

Στατιστικά στοιχεία από τις ΗΠΑ, αναφέρουν ότι το 90% του πληθυσμού της πάσχει από το σύνδρομο αυτό, ενώ το 15% του αμερικανικού πληθυσμού βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο.

Το θέμα είναι πώς θα προλάβουμε από την παιδική ηλικία τις επιπτώσεις, με παρεμβάσεις από το σημείο μηδέν

O καθηγητής Παθολογίας – Μεταβολικών Νοσημάτων της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

Ο καθηγητής Παθολογίας – Μεταβολικών Νοσημάτων της Ιατρικής Σχολής Αθηνών στην Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Λαϊκού νοσοκομείου και μέλος του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης, Ευάγγελος Λυμπερόπουλος, μίλησε στο in.gr για την αναγνώριση του συνδρόμου αυτού, τονίζοντας ότι η παχυσαρκία είναι η λέξη – κλειδί για την πολλαπλή νοσηρότητα του οργανισμού, στην οποία εκτός από την καρδιά και τα μεταβολικά προβλήματα, μπαίνουν τώρα στη συζήτηση και τα άλλα ζωτικά όργανα, όπως τα νεφρά, το ήπαρ και ο εγκέφαλος.

«Αιτία είναι ο λιπώδης ιστός που δημιουργεί μεταβολικά προβλήματα», εξήγησε ο κ. Λυμπερόπουλος, επισημαίνοντας ότι το πρόβλημα είναι η έκτοπη εναπόθεση λιπώδους ιστού στο ήπαρ, την καρδιά, στα σπλάχνα, στους μυς και στο πάγκρεας. Ο λόγος είναι ότι το λίπος αυτό βρίσκεται σε θέσεις που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα δημιουργείται όταν υπάρχει κεντρική παχυσαρκία, όπου το λίπος συγκεντρώνεται στον κορμό του σώματος. Και για να υπάρξει σημαντική βελτίωση, ο ασθενής χρειάζεται να χάσει πάνω από το 10-15% του βάρους του. Επιπλέον, δε, τα κιλά που χάθηκαν θα πρέπει να παραμείνουν, γιατί όταν αρχίζουν οι αυξομειώσεις του βάρους (φαινόμενο γιο-γιο), χάνεται ακόμη περισσότερη μυϊκή μάζα, κάτι που δεν θέλουμε..

Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλος αναγνωρίζει ως απειλή το αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας, το μεταφράζει δυνητικά σε στέρηση τροφής και κάνει ό,τι μπορεί για να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και να αυξήσει την πείνα για να επαναφέρει τα κιλά που χάθηκαν.

Στη σημερινή εποχή, η κάλυψη της πείνας μπορεί να γίνει από το ντουλάπι ή το ψυγείο ή με ένα χτύπημα στην πόρτα από το delivery, κάτι που παλαιότερα δεν υπήρχε και ο άνθρωπος έπρεπε να κυνηγήσει και να καλλιεργήσει για να έχει διαθέσιμη τροφή.

Σε αυτό το σημείο, η παρέμβαση στον εγκέφαλο είναι συμπεριφορική και φαρμακευτική.

Ο άνθρωπος από κάποιο σημείο που ξεκινά στην παιδική ηλικία, αρχίζει να αθροίζει λίπος που οδηγεί σε μεταβολικές επιπλοκές, προκαλώντας αυξημένα λιπίδια, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, βλάβη στα αγγεία και στον εγκέφαλο, το νεφρό, το ήπαρ και την καρδιά. Και κάποια από αυτά μπορεί να είναι μη αντιστρέψιμα, όπως η κίρρωση του ήπατος, η νεφρική ανεπάρκεια, η καρδιακή ανεπάρκεια, το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Το θέμα είναι πώς θα προλάβουμε από την παιδική ηλικία τις επιπτώσεις, με παρεμβάσεις από το σημείο μηδέν.

Αναπόφευκτα, για τη διαχείριση του ασθενή χρειάζεται ομάδα ειδικών γιατρών η οποία να συνεργάζεται προκειμένου να επιτευχθεί οποιαδήποτε δυνατή υποστροφή ή να χορηγηθεί η αναγκαία αγωγή για τη διαχείριση των προβλημάτων υγείας που έχουν ήδη αναπτυχθεί.

Διάγνωση

Αναφερόμενος στα κριτήρια για τη διάγνωση του συνδρόμου, ο καθηγητής επισήμανε ότι «Ουσιαστικά πρέπει να αποδείξουμε την παχυσαρκία, όχι με το δείκτη μάζας σώματος μόνο, αφού υπάρχουν περιπτώσεις που ο ασθενής είναι σαρκοπενικός και στη ζυγαριά τα κιλά να δείχνουν φυσιολογικά.

Δύο μέθοδοι για να διαπιστωθεί το έκτοπο λίπος είναι η περίμετρος μέσης που για τους άνδρες είναι περίπου το ένα μέτρο και για τις γυναίκες τα 90 εκατοστά. Ο άλλος τρόπος είναι η περίμετρος μέσης δια το ύψος να μην είναι πάνω από 0,5, διαφορετικά δείχνει υπερβάλλοντα λιπώδη ιστό στην κοιλιά. Για να διαπιστωθούν μεταβολικές επιπλοκές χρειάζεται να μετρήσουμε το ζάχαρο, τα τριγλυκερίδια, την πίεση, και το λίπος στο συκώτι.

Θεραπεία

Συνεχίζοντας, ο κ. Λυμπερόπουλος επισήμανε ότι η βασική αρχή της θεραπείας για το σύνδρομο είναι η σωστή διατροφή και η άσκηση. Όσο πιο νωρίς διαπιστώνεται, η λύση είναι να χάσει κανείς το υπερβάλλον βάρος, με διατροφή και άσκηση. Ανάλογα με το μέγεθος του προβλήματος, μετά προστίθεται φαρμακευτική αγωγή κατά της παχυσαρκίας, ή ακόμη και μεταβολικό χειρουργείο. Επιπρόσθετα, πρέπει να αντιμετωπιστούν με ειδική αγωγή οι επιπλοκές του συνδρόμου, όπως η υπέρταση, οι διαταραχές στα λιπίδια, καθώς και η νεφρική, η καρδιακή και η νεφρική βλάβη.

Πάντα το επίκεντρο είναι ο πλεονάζοντας λιπώδης ιστός και οι επιμέρους επιπλοκές αντιμετωπίζονται με έξτρα αγωγή από την κατάλληλη ιατρική ομάδα, ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα του προβλήματος», κατέληξε ο κ. Λυμπερόπουλος.

Η μελέτη

Σύμφωνα με τη μελέτη, ο δυσλειτουργικός λιπώδης ιστός, προκαλεί μεταβολικά προβλήματα που με τη σειρά τους βοηθούν δυσάρεστες αλλαγές στη δομή και λειτουργία του μυοκαρδίου και των νεφρών, υποκλινικά, δηλαδή χωρίς οι αλλαγές αυτές να φαίνονται από την αρχή.

Πρόκειται για τον ίδιο μηχανισμό που δημιουργεί την υπέρταση, τα αυξημένα λιπίδια και τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου.

Στην εμφάνιση του καρδιονεφρομεταβολικού συνδρόμου, συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, χρόνιας νεφρικής νόσου ή καρδιαγγειακής νόσου, διαταραχές ύπνου ή ψυχικής υγείας, χρόνιες φλεγμονώδης καταστάσεις όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα. Πιο επιρρεπείς είναι οι άνδρες και οι γυναίκες σε πρώιμη εμμηνόπαυση ή με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Στάδια

Ανάλογα με τη βαρύτητα της βλάβης, το καρδιονεφρομεταβολικό σύνδρομο χωρίζεται σε 4 στάδια, ως εξής:

• Στάδιο 0: Απουσία παραγόντων κινδύνου (φυσιολογικός ∆ΜΣ και περίµετρος µέσης, φυσιολογική ρύθμιση σακχάρου, φυσιολογική αρτηριακή πίεση, φυσιολογικό λιπιδαιµικό προφίλ και καμία ένδειξη για ΧΝΝ ή υποκλινική καρδιαγγειακή νόσο).
• Στάδιο 1: Υπερβάλλων ή δυσλειτουργικός λιπώδης ιστός (σπλαχνική εναπόθεση λίπους και αντίσταση στην ινσουλίνη) ή και τα δύο, που συνοδεύεται συχνά από εµφάνιση προδιαβήτη.
• Στάδιο 2: Μεταβολικοί παράγοντες κινδύνου (Σ∆τ2, υπέρταση, δυσλιπιδαιµία) ή και ΧΝΝ.
• Στάδιο 3: Υποκλινική καρδιαγγειακή νόσος ή καρδιακή ανεπάρκεια που επικαλύπτεται µε μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου.
• Στάδιο 4: Εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσος (στεφανιαία νόσος, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια, κολπική μαρμαρυγή) µε μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου. Το στάδιο 4 χωρίζεται περαιτέρω σε στάδια 4α (χωρίς ΧΝΝ) και 4β (µε ΧΝΝ).

Παρότι το σύνδρομο μπορεί να προληφθεί, για όσους ήδη πάσχουν, η νέα τάση είναι η στόχευση στην αιτία του προβλήματος με τις νεότερες θεραπείες, που μπορούν όχι μόνο να μειώσουν το λίπος, αλλά και να προστατεύσουν την καρδιά και τα νεφρά. Στην κατεύθυνση αυτή, η μελέτη κάνει λόγο για τους αναστολείς των SGLT2 υποδοχέων που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων και θανάτου και να επιβραδύνει την εξέλιξη της ΧΝΝ, ενώ συμβάλλουν στον έλεγχο της γλυκόζης και στη μείωση του σωματικού βάρους, της επιβάρυνση του ήπατος και της αρτηριακής πίεσης. Αντίστοιχα, οι αγωνιστές των υποδοχέων των GLP-1, συμβάλλουν στη μείωση της γλυκόζης και του σωματικού βάρους. Στη μελέτη σημειώνεται ότι υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν αθροιστικά οφέλη στις καρδιονεφρική πορεία των ασθενών, με τη συγχορήγηση των δύο κατηγοριών.