Τεχνολογία: Ποιος προηγείται στην παγκόσμια κούρσα;

Η τεχνολογία και η τεχνολογική υπεροχή αποτελούν πλέον καθοριστικούς παράγοντες για την οικονομική ανάπτυξη, τη γεωπολιτική επιρροή και τη στρατιωτική ισχύ. Ωστόσο, η αξιολόγηση του ποια κράτη προηγούνται σε συγκεκριμένους τομείς παραμένει μια σύνθετη και πολυπαραγοντική διαδικασία.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ παρουσίασαν έναν νέο δείκτη που επιχειρεί να αποτυπώσει την τεχνολογική ισχύ των κρατών. Ο δείκτης κατατάσσει 25 χώρες σε πέντε κρίσιμους τομείς: τεχνητή νοημοσύνη, ημιαγωγούς, βιοτεχνολογία, διαστημική τεχνολογία και κβαντική τεχνολογία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν το προβάδισμα στις περισσότερες κατηγορίες, ωστόσο άλλες χώρες, όπως η Κίνα, μειώνουν σταδιακά τη διαφορά, σημειώνει ο Economist.

Ανάμεσα σε όλους τους τεχνολογικούς τομείς, η τεχνητή νοημοσύνη συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη πολιτική προσοχή. Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, χαρακτήρισε πρόσφατα την ανάπτυξή της ως «αγώνα εξοπλισμών». Η Αμερική διατηρεί ισχυρό προβάδισμα, χάρη στις πρωτοποριακές ανακαλύψεις της, την υπεροχή στην κατασκευή υπολογιστικής ισχύος και την κυριαρχία εταιρειών όπως οι OpenAI και Nvidia.

Η Κίνα, ωστόσο, αμφισβητεί αυτή την πρωτοκαθεδρία. Το κινεζικό DeepSeek R1 ανταγωνίζεται τα δυτικά μοντέλα με κόστος που αποτελεί κλάσμα των αντίστοιχων δυτικών επενδύσεων. Οι πιο χαλαρές προσεγγίσεις της Κίνας στην προστασία προσωπικών δεδομένων και οι εκτεταμένες δεξαμενές ταλέντου στην επιστήμη υπολογιστών και τη μηχανική της προσφέρουν σημαντικό πλεονέκτημα. Το 2023, οι Κινέζοι ερευνητές παρήγαγαν περίπου το 23% όλων των δημοσιευμένων επιστημονικών άρθρων για την τεχνητή νοημοσύνη, ξεπερνώντας τους Αμερικανούς (9%) και τους Ευρωπαίους (15%).

Ινδία, Κίνα και Ευρώπη

Η Ινδία, που εδώ και χρόνια θεωρείται υποψήφια για να αναδειχθεί σε παγκόσμια τεχνολογική δύναμη, κατατάσσεται δέκατη συνολικά και έβδομη στην ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης. Διαθέτει άφθονο ταλέντο και εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες διαδικτύου. Ωστόσο, η περιορισμένη επενδυτική δραστηριότητα και η έλλειψη δεδομένων εκπαίδευσης που απαιτούνται για μεγάλα γλωσσικά μοντέλα έχουν επιβραδύνει την πρόοδό της. Μέχρι σήμερα, η Ινδία δεν έχει καταφέρει να παράγει κάποια σημαντική ανακάλυψη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο ανταγωνισμός στην τεχνητή νοημοσύνη εξαρτάται άμεσα από τους ημιαγωγούς, οι οποίοι έχουν τη μεγαλύτερη βαρύτητα στον δείκτη του Χάρβαρντ. Το αμερικανικό προβάδισμα εδώ είναι πιο περιορισμένο: οι ΗΠΑ προηγούνται στον σχεδιασμό τσιπ, αλλά η Ανατολική Ασία παραμένει το κέντρο βάρους της βιομηχανικής παραγωγής. Η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ταϊβάν και η Νότια Κορέα ξεπερνούν την Αμερική στην κατασκευαστική ικανότητα και στην πρόσβαση σε εξειδικευμένα υλικά.

Μια χώρα μπορεί να σημειώνει υψηλή βαθμολογία στην κατασκευή χωρίς να παράγει τσιπ αιχμής. Η Κίνα, για παράδειγμα, δεν διαθέτει εργοστάσια ικανά να κατασκευάζουν τα πιο σύνθετα τσιπ αλλά κατατάσσεται ψηλά χάρη στην τεράστια κλίμακα παραγωγής τσιπ χαμηλότερης ποιότητας. Ο δείκτης παραλείπει επίσης κρίσιμα σημεία συμφόρησης στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού. Η ASML, που εδρεύει στην Ολλανδία και κατατάσσεται 15η, αποτελεί τον μοναδικό κατασκευαστή των πιο προηγμένων μηχανών κατασκευής τσιπ παγκοσμίως. Η Ταϊβάν, που κατατάσσεται όγδοη, φιλοξενεί την TSMC, η οποία παράγει έως και το 90% των πιο ισχυρών τρανζίστορ.

Σε άλλους τομείς, η κορυφαία θέση είναι περισσότερο ανταγωνιστική. Η Αμερική εξακολουθεί να ηγείται στη βιοτεχνολογία λόγω της υπεροχής της στην έρευνα εμβολίων και τη γενετική μηχανική. Η Κίνα, όμως, προηγείται στην παραγωγή φαρμάκων και διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων βιοτεχνολογίας. Την τελευταία δεκαετία, η Κίνα έχει αυξήσει σημαντικά τις ερευνητικές της δυνατότητες στη βιοτεχνολογία. Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί, η Κίνα θα μπορούσε σύντομα να ξεπεράσει την Αμερική.

Η Ευρώπη, για άλλη μια φορά, απογοητεύει, καθώς οι ακαδημαϊκές της δυνάμεις δεν έχουν μεταφραστεί σε εμπορική επιτυχία. Η υψηλότερη βαθμολογία της Ρωσίας προέρχεται από τον διαστημικό τομέα, κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, ενώ υστερεί σε όλους τους άλλους τομείς.

Το προβάδισμα της Αμερικής στις κρίσιμες τεχνολογίες κάποτε φαινόταν αδιαμφισβήτητο. Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ κινδυνεύει να υπονομεύσει αυτή τη θέση: αποθαρρύνοντας το κορυφαίο ξένο ταλέντο και περικόπτοντας τη χρηματοδότηση της έρευνας, ενδέχεται να περιορίσει τη ροή ιδεών που έχει διατηρήσει την Αμερική στην κορυφή. Οι ερευνητές του Χάρβαρντ που ανέπτυξαν τον δείκτη δεν είναι άγνωστοι στις επιθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ κατά των πανεπιστημίων.

Η άνοδος της Κίνας, εν τω μεταξύ, υπήρξε ταχεία και συντονισμένη. Η κινεζική προώθηση στην τεχνητή νοημοσύνη επικεντρώνεται στην πρακτική εφαρμογή και όχι τόσο στις θεωρητικές ανακαλύψεις. Η επόμενη φάση της παγκόσμιας τεχνολογικής ισχύος ενδέχεται να κριθεί όχι μόνο από το ποιος εφευρίσκει τα πιο ισχυρά εργαλεία, αλλά και από το ποιος τα αξιοποιεί πρώτος και αποτελεσματικότερα.