Αυτή είναι η φημισμένη σχολή της Λάρισας όπου φοίτησαν επί 57 χρόνια σχεδόν οι μισοί Λαρισαίοι (φωτό)

Πίσω από μια ιδέα συνήθως υπάρχει ένας ευφυής, δραστήριος και ταλαντούχος άνθρωπος. Η εφαρμογή της ιδέας, η διατήρηση και η ανάπτυξη της δημιουργεί ένα success story. Όταν το success story συνδέεται με την διαδρομή μιας ολόκληρης πόλης και γίνεται σύμβολο μιας εποχής, τότε μιλάμε για ιστορία.

Ο Χρήστος Γουμενόπουλος και η «Λαρισαϊκή Σχολή» γράψανε τις δικές τους σελίδες στην ιστορία της πόλης της Λάρισας. Και οι σελίδες υπήρξαν πολλές. Μετρούν 57 χρόνια διαδρομής.

Το timeline της ζωής του κ. Γουμενόπουλου έχει πολλά ορόσημα… 1923, 1945, 1951, 1957, 1960, 1962, 1965, 1966, 1980, 1992, 2008, 2013. Τρία μόλις από αυτά σχετίζονται με την προσωπική ζωή του – γέννηση, έναρξη επαγγελματικής δράσης, θάνατος· όλα τα υπόλοιπα σχετίζονται με τη «Λαρισαϊκή Σχολή», την πρώτη τεχνολογική σχολή που ιδρύθηκε στην ελληνική επαρχία.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Η «Λαρισαϊκή Σχολή» άλλαξε πολλά πρόσωπα. Ξεκίνησε ως κατωτέρα, μετά έγινε και μέση, μετά αναβαθμίστηκε σε ΤΕΙ, μετατράπηκε σε ΚΑΤΕ, ΤΕΛ, ΤΕΣ και τέλος ΤΕΕ. Ακολούθησε και διαμόρφωσε όλη τη διαδρομή της τεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Και εκπαίδευσε σχεδόν τη μισή Λάρισα και τις περιοχές της ευρύτερης Θεσσαλίας. Κάποια στιγμή, για να κατανοήσουμε την τάξη μεγέθους, ο ΟΣΕ πρόσθεσε ειδικό βραδινό δρομολόγιο για να εξυπηρετήσει τους σπουδαστές της σχολής.

Απόφοιτοι αυτής στελεχώσανε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΟΣΕ, ΜΟΜΑ και ΟΡΚΟ τα στρατιωτικά εργοστάσια), οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Πολεοδομία) δημιούργησαν βιοτεχνίες, βιομηχανίες, ιδιωτικές επιχειρήσεις, εργάστηκαν ως εξειδικευμένοι τεχνίτες και υπάλληλοι σε πλήθος επιχειρήσεων της ευρύτερης περιοχής.

…

Η ιστορική διαδρομή της Σχολής

Όλα ξεκίνησαν από το Θαυμαστό Δομοκού, ένα χωριουδάκι, το 1923 όταν γεννήθηκε ο  Χρήστος Γουμενόπουλος. Με γαϊδουράκι πήγαινε από το χωρίο στο Δομοκό κάθε μέρα για να πάει στο σχολείο και το γυμνάσιο. Τον πετυχαίνει ο πόλεμος. Συνεχίζει τις σπουδές του, στο μηχανολογικό σχέδιο, στη σχολή «Ευκλείδης» στον Πειραιά.

Με το τέλος του πολέμου, το 1945, ξεκινά την καριέρα του ως καθηγητής τεχνολογικών θεμάτων σε διάφορες τεχνικές σχολές στον Πειραιά και την Αθήνα. Τότε του έρχεται η ιδέα… Συνειδητοποιεί το ρόλο που πρόκειται να παίξει στο άμεσο και έμμεσο μέλλον η τεχνική εκπαίδευση· η Ελλάδα, ειδικά και μετά το τέλος του εμφυλίου, αρχίζει να βαδίζει τα πρώτα βήματα της ανάπτυξης. Η έκφραση «μάθε τέχνη… κι άστηνε» αποκτά νέο νόημα. Ειδικευμένοι τεχνίτες θα χρειαστεί να επανδρώσουν τις βιοτεχνίες, βιομηχανίες και τους δημόσιους οργανισμούς που αρχίζουν να εμφανίζονται στη χώρα. Αυτό είναι το ένα σκέλος της ιδέας. Το δεύτερο αφορά τη συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχουν πουθενά τεχνικές σχολές σε όλη την επαρχία. Η ευκαιρία είναι τεράστια.

Κάνοντας μια προσωπική «έρευνα αγοράς», περισσότερο με χαρτογράφηση της δυναμικής της χώρας μοιάζει σήμερα, ο Χρήστος Γουμενόπουλος στρέφει το βλέμμα του στη Λάρισα. Απορρίπτει την Λαμία, που αποτελεί την πρώτη και αναμενόμενη σκέψη λόγω καταγωγής, και καταλήγει ότι η Λάρισα πληροί πολλές και διαφορετικές προδιαγραφές· γεωγραφική θέση, πληθυσμιακή συγκέντρωση, δυναμική και προοπτική ανάπτυξης ως κομβικό αστικό κέντρο της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ο Γιάννης Λυμπερόπουλος παίζει και αυτός το ρόλο του· τον ενθαρρύνει ως προς την επιλογή της Λάρισας ο τότε γενικός Επιθεωρητής του Υπουργείου Βιομηχανίας, ο άνθρωπος που ήταν υπεύθυνος για την τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα.

Το 1951 λοιπόν, ο Γουμενόπουλος – συν γυναιξί και τέκνοις, είχε μόλις γεννηθεί ο πρώτος του γιος Γιώργος – εγκαθίσταται στη Λάρισα άγνωστος μεταξύ αγνώστων, μόνο με το πτυχίο και την ιδέα του για να ιδρύσει την πρώτη τεχνική σχολή στην επαρχία. Τον βοηθά βέβαια ο τότε δήμαρχος Λαρίσης, Δημήτρης Καραθάνος ως προς την εύρεση του χώρου που θα στεγαζόταν η σχολή, το 7^ο Δημοτικό Σχολείο στην συνοικία του Αγίου Αντωνίου. Νοικιάζει από το Δήμο τη χρήση του κτιρίου για τις απογευματινές ώρες, μετά τη λήξη των μαθημάτων των παιδιών του Δημοτικού.

Η πρώτη σχολική χρονιά που λειτουργεί είναι αυτή του 1951-1952 ως κατωτέρα σχολή με δύο μόνο ειδικότητες, τα τμήματα μηχανοτεχνιτών και ηλεκτροτεχνιτών. Υπήρξε από τη πρώτη στιγμή επιτυχία. Εγγράφηκαν 500 μαθητές.

Μέσα στα δύο με τρία πρώτα χρόνια, η σχολή γίνεται ευρέως γνωστή σε όλη τη Θεσσαλία. Η ταχύτητα ανάπτυξης ακολουθεί την ταχύτητα των εξελίξεων στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα. Το 1957 καταργούνται οι Σχολές Υπομηχανικών και αρχίζουν να λειτουργούν οι Μέσες Τεχνολογικές Σχολές. Η «Λαρισαϊκή Σχολή» εκτός από Κατωτέρα αποκτά και Μέση, που αντιστοιχεί στα σημερινά Λύκεια. Οι ειδικότητες πολλαπλασιάζονται. Εργοδηγοί, μηχανολόγοι ηλεκτρολόγοι, σχεδιαστές δομικών έργων, τοπογράφοι, γεωμέτρες, διακοσμητικών τεχνών, ψυκτικών και υδραυλικών εγκαταστάσεων, τεχνιτών αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών προγραμματιστών, ηλεκτρονικών υπολογιστών, ραδιοτεχνιτών, χημικών και οικιακής οικονομίας.

Δέκα χρόνια περίπου από τη λειτουργεία της, ο Γουμενόπουλος παίρνει δάνειο και δημιουργεί νέο ιδιόκτητο κτιριακό συγκρότημα της Σχολής επί της Ηπείρου 98. Το αρχικό κτίριο είναι διώροφο. Σε τρία χρόνια αγοράζει και το διπλανό οικόπεδο και κτίζει νέο κτίριο το οποίο ενοποιεί με το ήδη υπάρχον. Λίγο αργότερα κτίζεται και ο τρίτος όροφος. Η  «Λαρισαϊκή Σχολή» παίρνει την τελική της μορφή με 40 αίθουσες. Κάθε όροφος είναι επιφάνειας 800 τ.μ. Στο υπόγειο είναι συγκεντρωμένα τα εργαστήρια, στον πρώτο και δεύτερο όροφο οι αίθουσες διδασκαλίας και τα γραφεία και στον τρίτο στεγάζεται το χημείο και το σχεδιαστήριο.

Σχεδόν ταυτόχρονα κτίζει δεύτερο διώροφο κτίριο στη συμβολή των οδών Ολύμπου, Γεωργιάδου και Ερυθρού Σταυρού, όπου εγκαθιστά μηχανολογικά εργαστήρια και αίθουσες διδασκαλίας. Ο χώρος στο κτίριο της Ηπείρου είχε φτάσει στην πληρότητα του, στο υπόγειο δεν χωρούσαν άλλα εργαστήρια και μηχανήματα όπως τόρνοι και άλλα για τους μηχανοτεχνίτες.

Για εκείνη την εποχή ο εξοπλισμός της «Λαρισαϊκής Σχολής» θεωρείται εξωπραγματικός. Η μηχανή της ΔΕΥΑΛ έρχεται να απογειώσει τις εργαστηριακές εγκαταστάσεις. Μιλάμε για μία από τις πρώτες μηχανές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Λάρισα, η οποία ηλεκτροδοτήθηκε για πρώτη φορά το 1914 επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα με τη δημιουργία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το ΟΥΗΛ, πίσω από τη Νομαρχία. Όταν το 1960 η ΔΕΗ εξαγόρασε τις εγκαταστάσεις της ΔΕΥΑΛ που βρισκόταν στο ΟΥΗΛ, αγόρασε νέες μηχανές. Κάποιες από τις παλιές θα τις χρησιμοποιούσε επικουρικά, κάποιες τις διέλυε και θα τις πουλούσε για παλιοσίδερα. Μία από αυτές, της γερμανικής εταιρίας ΜΑΝ, είναι αυτή που αγοράζει ο Χρήστος Γουμενόπουλος το 1962. Θέλει αφενός να την σώσει για να μην γίνει παλιοσίδερα και αφετέρου να τη χρησιμοποιήσει για την εκπαίδευση των σπουδαστών του. Πείθει τον διευθυντή της ΔΕΗ κ. Πεντζόπουλο και την αγοράζει για 180.000 δρχ., ποσό διόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή. Με 20 μαθητές την αποσυρναμολογήσαν στο ΟΥΗΛ και με ένα γερανό της 2^ης ΜΟΜΑ την μεταφέρανε και την εγκαταστήσανε στο υπόγειο της Ηπείρου. Κάποια στιγμή η γερμανική εταιρία μαθαίνει για την ύπαρξή της και ζητά να την αγοράσει για να εκτεθεί στο Τεχνικό Μουσείο του Μονάχου. Αλλά ο Χρήστος Γουμενόπουλος αρνείται. Δεν θέλει η μηχανή να φύγει από τη Λάρισα. Αργότερα την δωρίζει στη ΔΕΥΑΛ· είναι αυτή που κοσμεί τον εξωτερικό χώρο στο κτίριο της Λαγού.

 Το 1965, το Υπουργείο Παιδείας εγκρίνει τη δημιουργία της Ανωτέρας Σχολής της Λαρισαϊκής, η οποία λειτουργεί ως Ανωτέρα Σχολή Ηλεκτρονικών μέχρι το 1982. Οι απόφοιτοι της απορροφήθηκαν σχεδόν απευθείας στη ΔΕΗ και τον ΟΤΕ.

Το 1977 οι Κατωτέρες και οι Μέσες Τεχνικές και Επαγγελματικές Σχολές καταργούνται σε όλη την Ελλάδα. Η «Λαρισαϊκή» μετατρέπεται σε δύο διαφορετικές σχολικές μονάδες του Ν.576/1977, που περιλαμβάνουν αφενός το Τεχνικό και Επαγγελματικό Λύκειο με τομέα Μηχανολογικό (θερμικών και ψυκτικών εγκαταστάσεων), Ηλεκτρολογικό ((Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων), Ηλεκτρονικό (Ηλεκτρονικών Εγκαταστάσεων και Αυτοματισμού), Πληροφορικής (Προγραμματιστών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών), Δομικός (Σχεδίαση έργων Πολιτικών Μηχανικών Αρχιτεκτόνων), Χημικός και Μεταλλουργικός (Χημικών Εργαστηρίων) και Κοινωνικών Υπηρεσιών (Βοηθών Ιατρικών και Βιολογικών Εργαστηρίων). Αφετέρου δε τις Τεχνικές και Επαγγελματικές Σχολές με αντίστοιχα περίπου τμήματα.

Το 1978, βρίσκεται στο πικ της με 1.650 μαθητές και 130 καθηγητές.

Τα μαθήματα γίνονται πάντα απόγευμα, σε τρεις ζώνες… στις 2 χτυπούσε το κουδούνι για την Ανωτέρα Σχολή, στις 3:15 για τα μικτά τμήματα και στις 5:30 για την απογευματινή σχολή εργοδηγών και την κατωτέρα.

Εκτός από τον εξοπλισμό, τις κτιριακές εγκαταστάσεις και τους δεκάδες καθηγητές, αυτό που αποτέλεσε την μεγάλη καινοτομία της Σχολής και εκτόξευσε την επιτυχία της ήταν η διασύνδεση με την αγορά εργασίας, την οποία ανέλαβε προσωπικά ο κ. Γουμενόπουλος. Οι περισσότεροι μαθητές τα πρωινά δουλεύαν σε εργαστήρια και συνεργεία και τα απογεύματα πηγαίναν στη Σχολή. Μετά την αποφοίτησή τους έβρισκαν δουλειά σχεδόν αμέσως λόγω της κατάρτισης και του κύκλου γνωριμιών που είχε δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια.

Το 1980 έρχονται νέες αλλαγές, τις οποίες παρακολουθεί η σχολή Γουμενόπουλου. Μετατρέπεται σε σχολή νέου τύπου και ενσωματώνει νέα τμήματα υπαλλήλων γραφείων και εμπορικών καταστημάτων που δημιουργεί τους πρώτους αποφοίτους εμπορουπαλλήλων και υπαλλήλων φαρμακείων. Το 1992, προστέθηκαν ως ειδικότητες αυτές των μηχανικών εσωτερικής καύσεως, εργαλειομηχανικών, ψυκτικών εγκαταστάσεων, υδραυλικών εγκαταστάσεων και ηλεκτρολογικού συστήματος αυτοκινήτων.

Το 1993, αποτελεί ένα διαφορετικό σταθμό ορόσημο. Ήδη έχουν αρχίσει να λειτουργούν τα δημόσια τεχνικά λύκεια και τα δημόσια ΤΕΙ που επηρεάζουν όπως είναι αναμενόμενο τη «Λαρισαϊκή Σχολή», αλλά εκείνη τη χρονιά δημιουργούνται οι σχολές μαθητείας του ΟΕΑΔ. Για πολλούς η λειτουργία της σχολής Γουμενόπουλου σε αυτή τη χρονολογία ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής, κάτι που δεν αντιστοιχεί ακριβώς στην πραγματικότητα, καθώς η σχολή συνεχίζει να λειτουργεί πιο περιορισμένα. Ο Χρήστος Γουμενόπουλος μάχεται μέχρι τελικής πτώσεως. Το 2008, την πρώτη ουσιαστικά χρονιά που το κουδούνι δεν χτυπά στη «Λαρισαϊκή» ο Χρήστος Γουμενόπουλος, στα 85 του, περιμένει την απόφαση για μετατροπή της Σχολής από ΤΕΕ σε Επαγγελματική Σχολή.

Ο κύκλος όμως κάπου εδώ έχει ολοκληρωθεί.

Η προσωπικότητα του Χρήστου Γουμενόπουλου

Εκτός από ευφυή και μόνιμα δραστήριο, οι άνθρωποι που τον γνώριζαν μιλούν για μια πολύ έντονη προσωπικότητα με μεγάλο ταλέντο στις δημόσιες σχέσεις. Ο άνθρωπος από το Θαυμαστό Δομοκού ήρθε στη Λάρισα χωρίς να γνωρίζει κανέναν και μέσα σε εντυπωσιακό σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε όχι μόνο να ενταχθεί στην αστική κοινωνική ζωή της πόλης αλλά να καθορίσει το μέλλον χιλιάδων ανθρώπων.

Ιδιαίτερα κοινωνικός, με έντονη κοινωνική δράση στην πόλη.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ροταριανού Ομίλου Λάρισας, διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου Ρουμελιωτών, σύμβουλος των σωματείων «Αριστεύς», πρόεδρος του συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 1^ου Δημοτικού και του 1^ου Γυμνασίου, μέλος σε εκπολιτιστικά σωματεία και επιτροπές. Επίσης, λάτρης του αθλητισμού, υπήρξε ο ιδρυτής και ο πρώτος πρόεδρος της ΕΑΛ, ενώ ασχολήθηκε ενεργά και με την ΑΕΛ. Ο όγκος των μαθητών του επέτρεξε να δημιουργήσει στη Σχολή ομάδες Α΄ Κατηγορίας στο ποδόσφαιρο, στο βόλεϊ, στο μπάσκετ. Αρκετοί από τους μαθητές του στελέχωσαν την πρώτη ομάδα της ΕΑΛ, ενώ προμήθευε παίκτες και στην ΑΕΛ που ήταν μαθητές του όπως ο Βαλαώρας.

Προσέδωσε στον εαυτό του έναν ιδιαίτερο ρόλο όσον αφορά τους μαθητές τους, τους οποίους γνώριζε σχεδόν όλους προσωπικά. Τους επιτηρούσε και τους φρόντιζε. Ένιωθε υπεύθυνος για αυτούς τους ίδιους και απέναντι στους γονείς που του εμπιστεύτηκαν τα παιδιά τους. Ακούγεται ίσως κάπως περίεργο και υπερβολικό σήμερα, αλλά οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε προφανώς δεν άφηναν και πολλά περιθώρια. Στη «Λαρισαική» ερχόταν να φοιτήσουν παιδιά από πολλές περιοχές εκτός Λάρισας, που πολλά από αυτά σε ηλικία μόλις 12 και 15 ετών έπρεπε να ζήσουν μόνα τους στην πόλη και να επιβιώσουν.

Ο Χρήστος Γουμενόπουλος είχε πολύ μεγάλη εμπλοκή σε αυτή τη διαδικασία. Εκείνος ήταν που έβρισκε τα σπίτια στα οποία θα διέμεναν τα παιδιά, εκείνος τους έβρισκε πρωινή δουλεία για να βγάζουν το χαρτζιλίκι τους όσο σπουδάζουν, εκείνος φρόντιζε με τις διασυνδέσεις για την επαγγελματική τους αποκατάσταση τόσο σε δημόσιους φορείς όσο και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Εκείνος φρόντιζε μέχρι για το που φάνε. Υπήρξε για πολλά χρόνια μια συνεργασία με την ταβέρνα «Περικοκλάδα» του Βαγγέλη Καλογιάννη· γύρω στους 50 μαθητές τρώγανε εκεί καθημερινά δωρεάν. Παράλληλα, γύρω στα 150 παιδιά που το είχαν ανάγκη φοιτούσαν δωρεάν κάθε χρόνο, ενώ σχεδόν το 1/3 πλήρωνε μειωμένα δίδακτρα ανάλογα και την οικονομική οικογενειακή τους κατάσταση.

Τον ενδιέφερε πολύ η καθαριότητα και η ευταξία των μαθητών. Έλεγχε τα νύχια των παιδιών. Μέχρι και ντουζ είχε στην πίσω αυλή για όσους δεν είχαν στα σπίτια τους. Ήταν αυστηρός, αλλά και δίκαιος. Το τσιγάρο και το μακρύ μαλλί τα απεχθανόταν. Συχνά έκανε αιφνίδιες επισκέψεις τα βράδια στα σπίτια των μαθητών για να ελέγξει αν όλα έβαιναν καλώς. «Έπρεπε να είμαι αυστηρός, οι γονείς τα εμπιστεύτηκαν σε μένα. Και γω όφειλα να τα προστατέψω. Τα μπλεξίματα και οι κίνδυνοι ελλοχεύουν»… αυτά είναι δικά του λόγια σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα «Ελευθερία».

Οι διασυνδέσεις του όμως δεν χρησιμοποιούνταν μόνο για τους μαθητές τους, αλλά και γνωστούς και φίλους. Όποιος χρειαζόταν κάτι τον Γουμενόπουλο έπαιρνε τηλέφωνο. Ακόμη και για ιατρικά θέματα. Είχε μια περιπετειώδη υγεία επί σειρά ετών. Το 1979 έκανε το πρώτο Bypass στο Χιούστον του Τέξας, στον Ντέντον Κούλεϊ, τον προωτοπόρο αμερικανό καρδιοχειρουργό – εκείνος έκανε την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς.

Έτσι ήταν και με τα δικά του παιδιά, αυστηρός και γλυκός ταυτόχρονα, απαιτητικός και παρεμβατικός. Ο Γιώργος και ο Δημήτρης όταν ήταν μαθητές τους υποχρέωνε τα απογεύματα, αφού τελειώνανε τα δικά τους μαθήματα στο σχολείο τους, να φοιτούν κι εκείνοι εκ περιτροπής στη Σχολή. Και οι δύο ακολούθησαν τελικά διαφορετικές καριέρες. Ο Γιώργος Γουμενόπουλος έγινε αρχιτέκτονας· πέθανε δυστυχώς το 2020, υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματα του Covid στη Λάρισα. Ο Δημήτρης Γουμενόπουλος είναι καθηγητής φυσικής, δίδαξε και δύο χρόνια στη σχολή, υπήρξε ο Γυμνασιάρχης του 4^ου Λυκείου.

Τα εκπαιδευτικά ταξίδια στο εξωτερικό και οι παρελάσεις

Τα ταξίδια μαθητών στο εξωτερικό για εκπαιδευτικούς λόγους πραγματοποιούνταν σταθερά επί δεκαπενταετίας. Γινόταν κάθε Πάσχα για δύο εβδομάδες και πολλές φορές η συμμετοχή ξεπερνούσε το ένα πούλμαν. Το ταξίδι είχε ως προορισμό την επίσκεψη σε μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες και εργοστάσια στην Ευρώπη. Ξεκινούσαν από τη Λάρισα, συνέχιζαν στην Αυστρία μέσω Γιουγκοσλαβίας. Βασικός προορισμός ήταν η Γερμανία και το εργοστάσιο της Mercedes στη Στουτγκάρδη και το εργοστάσιο της FIAT στην Ιταλία.

Κάτι σαν τα πρώτα Erasmus, τα εκπαιδευτικά ευρωπαϊκά προγράμματα του σήμερα.

Επίσης ο Χρήστος Γουμενόπουλος έιχε μεγάλο πάθος για τις παρελάσεις. Η «Λαρισαϊκή Σχολή» είχε πάντα το μεγαλύτερο όγκο μαθητών και πολλές φορές ολόκληρη η οδός Κύπρου καλυπτόταν από τους «Παγωτατζήδες», έτσι ήταν το παρατσούκλι τους στην πόλη λόγω του λευκού πηλίκιου που φορούσαν.

*Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τους κληρονόμους που μου έδωσαν πρόσβαση στο χώρο και στο μεγάλο αρχείο της Σχολής.