Αυτισμός: Πώς η παραπληροφόρηση αναβιώνει επικίνδυνες ιδέες ευγονικής λογικής

Ο Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ, υπουργός Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Πολιτειών, έδωσε πρόσφατα συνέντευξη τύπου κατά στην οποία ο αυτισμός ήταν για ακόμα μία φορά αντικείμενο παραπληροφόρησης.

Οι δηλώσεις του προκάλεσαν σάλο, ειδικά μεταξύ των ατόμων που βρίσκονται στο φάσμα ή έχουν άλλες αναπηρίες.

Η συνέντευξη τύπου αφορούσε μια νέα έκθεση των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ σχετικά με τον αυτισμό.

Μεταξύ άλλων, ο Κένεντι Τζούνιορ δήλωσε:

«Ο αυτισμός καταστρέφει οικογένειες και, το πιο σημαντικό, καταστρέφει τον μεγαλύτερο πόρο μας, που είναι τα παιδιά μας. Αυτά είναι παιδιά που δεν πρέπει να υποφέρουν έτσι… Και αυτά είναι παιδιά που δεν θα πληρώσουν ποτέ φόρους. Δεν θα έχουν ποτέ δουλειά. Δεν θα παίξουν ποτέ μπέιζμπολ. Δεν θα γράψουν ποτέ ένα ποίημα. Δεν θα βγουν ποτέ ραντεβού. Πολλά από αυτά δεν θα χρησιμοποιήσουν ποτέ τουαλέτα χωρίς βοήθεια».

Νωρίτερα, κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου, υποσχέθηκε να βρει την αιτία του αυτισμού μέχρι τον Σεπτέμβριο.

RFK Jr. on autism: “If the epidemic is an artifact of better diagnostic criteria or better recognition, then why are we not seeing it in older people? Why is this only happening in young people?” pic.twitter.com/t1KwEBzwwh

— The Post Millennial (@TPostMillennial) April 16, 2025

Αυτά τα σχόλια προκάλεσαν βαθιά ανησυχία, καθώς σύμφωνα με άρθρο του The Conversation θυμίζουν επικίνδυνες ιδέες που υποστηρίζονταν κατά τη διάρκεια του κινήματος της ευγονικής.

Οι ρίζες της ευγονικής

Η ευγονική είναι η πεποίθηση ότι η κοινωνία μπορεί και πρέπει να «βελτιωθεί» μέσω της επιλεκτικής αναπαραγωγής.

Βασίζεται σε μια ψευδοεπιστημονική κατάταξη των ανθρώπων σε μια ρατσιστική ιεραρχία, η οποία κρίνει τους μη λευκούς και τα άτομα με αναπηρία ως τα λιγότερο επιθυμητά.

Κατά την ακμή του κινήματος, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η ευγονική προωθήθηκε από επιστήμονες, γιατρούς, πολιτικούς και κληρικούς, πρόσωπα με κύρος που ενθάρρυναν τους «πιο κατάλληλους» να αναπαράγονται, ενώ συνιστούσαν την απομάκρυνση από την κοινωνία των ατόμων με «ανεπιθύμητα» σωματικά ή διανοητικά χαρακτηριστικά.

Μέρος της επίτευξης αυτού του στόχου ήταν η στείρωση ή ο εγκλεισμός των ατόμων με αναπηρία.

Η ευγονική εφαρμόστηκε στην πιο ακραία μορφή της στη ναζιστική Γερμανία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και του 1940.

Έξι εκατομμύρια Εβραίοι και εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων περίπου 250.000 άτομα με αναπηρίες, σκοτώθηκαν.

Η επίσημη καταδίκη των ναζιστικών πράξεων με τη μορφή των Δικών της Νυρεμβέργης προκάλεσε μια λαϊκή αντίδραση σε αυτά τα φρικτά εγκλήματα των Ναζί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με αποτέλεσμα την παγκόσμια απόρριψη των ευγονικών ιδεών και τη σταδιακή κατάργηση πρακτικών όπως η στείρωση και ο εγκλεισμός σε ιδρύματα των ατόμων με αναπηρίες.

Η «ευγονική λογική» είναι εμφανής σε πολλά μέρη

Ωστόσο, τα σχόλια του Κένεντι Τζούνιορ μας υπενθυμίζουν ότι οι ευγονικές ιδέες είναι ακόμα ζωντανές και υπαρκτές, μεταξύ άλλων, αλλά όχι αποκλειστικά, στο χώρο της ριζοσπαστικής δεξιάς και στις τεχνολογικά υποβοηθούμενες ιδέες για την επιστροφή στις αξίες του «ισχυρού ανθρώπου».

Οι ευγονικές ιδέες υπάρχουν με τη μορφή αυτού που η βιοηθικολόγος και μελετήτρια των ανθρωπιστικών επιστημών Ρόσμαρι Γκάρλαντ-Τόμσον αποκαλεί «ευγονική λογική».

Πρόκειται για την επίμονη πεποίθηση ότι η εξάλειψη της αναπηρίας και των ατόμων με αναπηρία είναι ένας επιθυμητός και λογικός στόχος.

Η δύναμη της ευγονικής λογικής μας περιβάλλει.

Το κάστρο Χάρτχαϊμ, ένα κέντρο ευθανασίας όπου άτομα με σωματικές και διανοητικές αναπηρίες σκοτώνονταν με αέρια και θανατηφόρες ενέσεις. Χάρτχαϊμ, Αυστρία, ημερομηνία αβέβαιη.

Διαμορφώνει την μεταναστευτική πολιτική που τιμωρεί την αναπηρία.

Σημαίνει ότι οι αναπαραγωγικές τεχνολογίες και οι ιατρικές πρακτικές χρησιμοποιούνται για την εξάλειψη ορισμένων καταστάσεων που προκαλούν αναπηρίες.

Για παράδειγμα, πρόσφατα, το Κολλέγιο Ιατρών του Κεμπέκ ζήτησε τη θέσπιση νομοθεσίας που θα επιτρέπει την ευθανασία σοβαρά ανάπηρων βρεφών.

Αυτό επιβεβαιώνει επίσης τις απόψεις του δημοφιλούς αλλά αμφιλεγόμενου φιλόσοφου Πίτερ Σίνγκερ, ο οποίος υποστηρίζει ότι τα μωρά με αναπηρίες στερούνται των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και, ως εκ τούτου, μπορούν να θανατωθούν.

Σύνδεση της ανθρώπινης αξίας με την «παραγωγικότητα»

Οι ευγονικές ιδέες του RFK Jr. έχουν σήμερα μεγάλη απήχηση. Συνάδουν πολιτικά με τον νεοφιλελευθερισμό, δημιουργώντας μια μορφή αντί-αναπηρικής διάκρισης που θεωρεί τον κάθε πολίτη ως «ένα ικανό επιχειρηματικό ον».

Ο νεοφιλελεύθερος ρατσισμός συνδέει την ανθρώπινη αξία με την ικανότητα του ατόμου να εργάζεται, με αυτό που οι μελετητές της αναπηρίας Νταν Γκούντι και Ρεμπέκα Λόθομ αποκαλούν «ικανότητα να συμβάλλει παραγωγικά… περιορισμένος και αποκομμένος από τους άλλους, ικανός, εύπλαστος και υποχωρητικός».

Τα άτομα με αυτισμό και άλλα άτομα που δεν μπορούν να υπηρετήσουν την κοινωνία με αυτόν τον τρόπο απειλούν τη νεοφιλελεύθερη τάξη και τον καπιταλισμό.

Έτσι θεωρούνται επιζήμια για την κοινωνία.

Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας

Οι ανενημέρωτες παρατηρήσεις για τον αυτισμό από άτομα που κατέχουν επίσημες θέσεις στην ηγεσία του τομέα της υγείας απειλούν να καταστρέψουν δεκαετίες προσπάθειας που οδήγησαν σε αξιοσημείωτα οφέλη για τα άτομα με αναπηρίες.

Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 αναπτύχθηκε αυτό που οι ακτιβιστές και οι μελετητές της αναπηρίας αποκαλούν κοινωνικό μοντέλο αναπηρίας.

Αυτό μετατόπισε την αντίληψη για την αναπηρία από το «πρόβλημα» των σωματικών/νοητικών καταστάσεων των ατόμων.

Η αναπηρία θεωρείται ως μια αναντιστοιχία μεταξύ της αναπηρίας και των εμποδίων που αντιμετωπίζει στο (κοινωνικό) περιβάλλον.

Αυτή η σημαντική αλλαγή στον τρόπο κατανόησης της αναπηρίας απέρριψε την αντίληψη ότι η αναπηρία είναι προσωπική ευθύνη ή ελάττωμα. Για πρώτη φορά, δόθηκε προσοχή στα περιβαλλοντικά, οικονομικά και συμπεριφορικά εμπόδια.

Αυτό επέτρεψε στα άτομα με αναπηρίες να έχουν άνευ προηγουμένου πρόσβαση στην εκπαίδευση και σε άλλους τομείς της κοινωνίας.

Η πρόοδος αν και έχει επιτευχθεί παραμένει ευάλωτη.