Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Λάρισας: «Η πόλη και το μνημείο: Ανάμεσα στη μνήμη και την ευθύνη»

«Η Λάρισα βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο δίλημμα. Η απόφαση του Δήμου Λαρισαίων να προχωρήσει στην κατεδάφιση των κτιρίων στο οικοδομικό τετράγωνο 867Γ, ακριβώς απέναντι από το Α’ Αρχαίο Θέατρο, δεν είναι απλώς μια τεχνική ή πολεοδομική επιλογή. Είναι μια βαθιά πολιτισμική και πολιτική πράξη. Έχει να κάνει με το πώς αντιλαμβανόμαστε τη σχέση του παρελθόντος με το παρόν και, κυρίως, το μέλλον αυτής της πόλης.

Η κατεδάφιση χωρίς σχέδιο γεννά αστικό κενό

Η λογική της “καθαίρεσης χωρίς πρόταση” γεννά μια σειρά κινδύνων. Ο μεγαλύτερος εξ αυτών είναι η εμπορευματοποίηση του κενού που θα δημιουργηθεί. Σε μια πόλη επιβαρυμένη από καταλήψεις δημόσιων χώρων με τραπεζοκαθίσματα και άναρχες χρήσεις, η δημιουργία ενός ασαφούς “ανοίγματος” δίπλα σε ένα μνημείο παγκόσμιας αξίας ενδέχεται να οδηγήσει σε υποβάθμιση της ιστορικής του φυσιογνωμίας.

Το αρχαίο θέατρο δεν χρειάζεται μια πλατεία ακόμα. Χρειάζεται σιωπή, αφήγηση και πλαίσιο. Χρειάζεται συνομιλητές, όχι καταναλωτές.

Η επανάχρηση ως πολιτιστική και πολεοδομική στρατηγική:

Η διεθνής εμπειρία αλλά και οι αρχές της προστασίας μνημείων – όπως κατοχυρώνονται στη Χάρτα της Βενετίας και σε άλλα διεθνή κείμενα – τονίζουν τη σημασία της επαναχρησιμοποίησης του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος ως εργαλείου διατήρησης της πολιτιστικής ταυτότητας των πόλεων.

Στην περίπτωση του ΟΤ 867Γ, τα υπάρχοντα κτίρια, αντί να κατεδαφιστούν, μπορούν να μετατραπούν σε λειτουργικούς και ευέλικτους χώρους στήριξης του αρχαιολογικού χώρου:

Εκδοτήρια και σημεία πληροφόρησης. Αίθουσες μικρών εκθέσεων ή ψηφιακής αφήγησης της ιστορίας και του ιστορικού της αποκάλυψης του θεάτρου, Εργαστήρια για δράσεις πολιτιστικής εκπαίδευσης, Υποδομές φιλοξενίας επιστημονικών ή εκπαιδευτικών ομάδων.

Με ήπιες επεμβάσεις, το υπάρχον κτιριακό σύνολο μπορεί να αποκτήσει νέα ταυτότητα, να μετατραπεί σε έναν αστικό “προθάλαμο” του αρχαίου θεάτρου, έναν χώρο σύνδεσης μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.

Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, η επανάχρηση αστικών κελυφών σε περιοχές με αρχαιολογικό ενδιαφέρον λειτουργεί υποδειγματικά:

Στη Ρώμη, δίπλα από το Teatro di Marcello, παλιά κτίρια έχουν ενταχθεί σε πολιτιστική χρήση χωρίς να αλλοιώσουν την αξία του μνημείου.

Στη Βαρκελώνη, στο Born Centre de Cultura, ολόκληρο ιστορικό οικοδομικό σύνολο μετατράπηκε σε ερμηνευτικό χώρο γύρω από αρχαιολογικά κατάλοιπα.

Στην Πάτρα και την Αθήνα, η διατήρηση μετώπων ή κτιρίων γίνεται όλο και πιο συχνά για να υποστηρίξει τη βιώσιμη ανάδειξη του πολιτιστικού τοπίου.

Γιατί να μην αποτελεί και η Λάρισα τέτοιο παράδειγμα;

Το θέατρο δεν είναι μόνο του.

Το Α’ Αρχαίο Θέατρο δεν μπορεί να υπάρξει ως “νησίδα”. Το αφήγημά του ενισχύεται από την ποιότητα του περιβάλλοντος χώρου του. Όχι από το κενό, αλλά από τη συνομιλία. Τα κτίρια του ΟΤ 867Γ – είτε το βλέπουμε ως αστική πρόκληση είτε ως ιστορική ευκαιρία – μπορούν να αποτελέσουν ένα πολιτιστικό αντίβαρο στην κυριαρχία της εμπορευματοποίησης.

Το ερώτημα δεν είναι μόνο τι θα γκρεμίσουμε. Είναι τι θα χτίσουμε ως αφήγημα για την ταυτότητα της πόλης.

Συμπέρασμα: Η μνήμη θέλει τόπο.

Η Λάρισα έχει την ευκαιρία να επιλέξει: θα είναι μια πόλη που διαγράφει ή μια πόλη που συνθέτει; Μια πόλη που διαχειρίζεται τον δημόσιο χώρο ως τετραγωνικά για εκμετάλλευση ή ως τόπους νοήματος και κοινής εμπειρίας;

Η αρχιτεκτονική δεν είναι διακόσμηση. Είναι πράξη πολιτισμού και πράξη ευθύνης. Καλούμαστε όλοι: πολίτες, αρχιτέκτονες, αυτοδιοίκηση να υπερασπιστούμε την αρχή ότι η σύγχρονη πόλη δεν χτίζεται σε ερείπια ιστορικής αμνησίας, αλλά με σεβασμό στη μνήμη και όραμα για το μέλλον».