Τι συμβαίνει με τη Λάρισα: Τραγωδίες, εγκλήματα, αυτοκτονίες και επεισόδια βίας – Ένας ειδικός, ο ψυχοθεραπευτής Γ. Γιαννούσης φωτίζει το σκοτεινό σκηνικό

Δεν είναι λίγες οι φορές που η Λάρισα έχει γίνει το επίκεντρο γεγονότων με αρνητικό πρόσημο τα τελευταία χρόνια, από τα στυγερά εγκλήματα που συγκλόνισαν το πανελλήνιο, μέχρι τα απανωτά τον τελευταίο κυρίως χρόνο επεισόδια βίας μεταξύ ανηλίκων έως και τις αυτοκτονίες του τελευταίου τριμήνου.

Είναι ενδεικτικό ότι τους τρεις τελευταίους μήνες καταγράφηκαν τέσσερις αυτοκτονίες στην πόλη οι τρις εκ των οποίων νέων ανθρώπων από 30 έως 50 ετών με πτώσεις από μπαλκόνι και ο απαγχονισμός ενός 62χρονου.

Ειδικότερα στις 15 Μαΐου λίγο πριν τις 11 το βράδυ στη συνοικία της ένας 50χρονος άνδρας περίπου έπεσε από το μπαλκόνι της οικίας του, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του.

Στις 16 Φεβρουαρίου μία νεαρή γυναίκα ηλικίας 30 με 40 ετών έπεσε από τον πέμπτο όροφο πολυκατοικίας. Στις 20 Μαρτίου ένας Λαρισαίος μόλις 43 ετών σκοτώθηκε πέφτοντας στο κενό από μπαλκόνι 4ου ορόφου στο κέντρο της πόλης. Στις 5 Μαΐου ένας 62χρονος βρέθηκε νεκρός στην αυλή του σπιτιού του.

Τα δε περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων ή πολύ νεαρών ατόμων όλο και πυκνώνουν με πιο πρόσφατο περιστατικό αυτό που καταγράφηκε την περασμένη Πέμπτη όταν έγινε επίθεση νεαρών σε βάρος ενός 19χρονου. την περιοχή της Νεράιδας, δίπλα σε πλατεία η οποία έχει γίνει στέκι ομάδων με παραβατική συμπεριφορά.

Όσο για τα στυγερά εγκλήματα, το πιο πρόσφατο, αυτό της περασμένης Δευτέρας, με τον 21χρονο μητροκτόνο να καταφέρνει 26 μαχαιριές στην μητέρα του και να την σκοτώνει στα 52 της χρόνια προσπαθώντας με τον ξάδερφό του 22 ετών να ξεφορτωθεί το πτώμα της, ήταν εκείνο που συγκλόνισε όλη την Ελλάδα.

Να θυμηθούμε επίσης την 9^η Φεβρουαρίου της φετινής χρονιάς, όταν έγινε το μακελειό στους Γόνους Λάρισας με έναν 60χρονο να σκοτώνει στο ξυλουργείο του δύο άτομα και έπειτα να θέτει τέλος στη ζωή του, ενώ στον χώρο του βρέθηκε ένα μικρό οπλοστάσιο.

Τον Νοέμβριο του 2024 δολοφονήθηκε ένας 85χρονος με τσάπα στο χωριό Βασιλί Φαρσάλων. Ένας Βουλγαρος προφυλακίστηκε για το έγκλημα, εργαζόταν στο κτήμα του 85χρονου.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2022 μια 35χρονη μητέρα ενός ανήλικου παιδιού 7ετών βρέθηκε σε υπόγειο διαμέρισμα της οδού Παπαναστασίου στη Λάρισα. Σε ισόβια κάθειρξη καταδικάστηκε από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου ένας 30χρονος υπήκοος Πακιστάν, για τη δολοφονίας της Κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία από πρόθεση σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, χωρίς την αναγνώριση ελαφρυντικών.

Ήταν Αύγουστος του 2021 όταν ένας 54χρονος σκότωσε την γυναίκα του στην οικογενειακή της ταβέρνα και ηχογραφούσε την δολοφονία της. Όλα έγιναν τότε στη Σωτηρίτσα Αγιάς. Ποινή ισόβιας κάθειρξης χωρίς ελαφρυντικά επιβλήθηκε στον δολοφόνο της συζύγου του. Ο 54χρονος είχε εισβάλει οπλισμένος στην ταβέρνα του αδελφού της συζύγου του και πυροβόλησε εν ψυχρώ οκτώ φορές την 43χρονη γυναίκα η οποία εργαζόταν εκεί, σκοτώνοντάς την ακαριαία.

Το 2020, ένας 30χρονος προκάλεσε σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στη μητέρα του στο σπίτι τους σε έναν χωριό του Δήμου Κιλελέρ. Καταδικάστηκε σε κάθειρξη 10 ετών από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Λάρισας.

Η σκιά μιας κοινωνίας σε κρίση

Ο Λαρισαίος ψυχοθεραπευτής – συγγραφέας Δρ Γιώργος Γιαννούσης, μας εξηγεί τι μπορεί να κρύβεται πίσω από όλο αυτό το μαύρο σύννεφο που τελευταία σκέπασε τη Λάρισα, και όχι μόνο:

«Από την οικονομική κατάρρευση στην απορρύθμιση των σχέσεων και στην απρόσωπη βία: Τι κρύβεται πίσω από τα εγκλήματα, τις αυτοκτονίες και την παραβατικότητα στην Ελλάδα;

Τους τελευταίους μήνες, η ελληνική κοινωνία βιώνει ένα ανησυχητικό κύμα βίαιων γεγονότων. Δεν μένει απ’ έξω ούτε η πόλη της Λάρισας στην οποία τελευταία συγκλονιστήκαμε από μια τραγική μητροκτονία κι από αυτοκτονίες νέων ανθρώπων. Σε γενικότερο επίπεδο,  επίσης, η χώρα μας συγκλονίζεται από απρόσωπα εγκλήματα με αδιανόητη σκληρότητα, η οποία διατρέχει σαν σαράκι και τις εφηβικές και νεανικές ηλικίες. Η βία και η παραβατικότητα των εφήβων σοκάρει. Παράλληλα με τη φυσική βία, η αναπαραγωγή της στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και ο εμποτισμός μας στην εικονική βία, αποδίδουν στο φαινόμενο  χαρακτηριστικά «κανονικότητας. Ταυτόχρονα με τη βία των πολέμων δημιουργούν ένα περιβάλλον εξοικείωσης το οποίο σταδιακά οδηγεί στην ψυχική αποδιοργάνωση.

Τι έχει αλλάξει στη συλλογική μας ψυχολογία και ποιο είναι το βαθύτερο υπόστρωμα αυτών των φαινομένων;

Η ψυχοκοινωνική κόπωση μιας δεκαπενταετίας

Η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας δεν άφησε μόνο πληγές στην οικονομία αλλά και στο κοινωνικό σώμα, στις σχέσεις και στον ψυχισμό. Η μακρόχρονη ανεργία, η απώλεια του κοινωνικού κύρους, η αβεβαιότητα για το μέλλον συσσώρευσαν πολλά συναισθήματα ματαίωσης και ντροπής. Η ψυχική ανθεκτικότητα σε πολλούς ανθρώπους συρρικνώθηκε αργά, αθόρυβα ή σε ορισμένες περιπτώσεις με πολύ κρότο.

Σαν να μην έφτανε αυτό, ήρθε και η πανδημία επιτείνοντας το φόβο και την απομόνωση. Οι κοινωνικές σχέσεις ενοχοποιήθηκαν, η αίσθηση του «ανήκειν» ατρόφησε και η εσωτερική μοναξιά έγινε σχεδόν υπαρξιακή. Κυρίως βέβαια η πανδημία ανέδειξε την ταξικότητα των κοινωνιών μας και αύξησε το αίσθημα της αδικίας, ιδιαίτερα στους νέους. Τα παιδιά της πανδημίας μεγαλώσανε, είναι οι σημερινοί έφηβοι, όλα αυτά τα νέα παιδιά που αναζητούν αγωνιωδώς τα ίχνη που θα τους οδηγήσουν σε ένα ασφαλή λιμάνι μέσα σε ένα κόσμο αβεβαιοτήτων και ραγδαίων αλλαγών.

Όταν η πίεση ξεπερνά τα όρια

Δεν είναι τυχαίο που οι δείκτες ψυχικών διαταραχών, ιδίως στους εφήβους,  αυξήθηκαν σημαντικά. Κατάθλιψη, άγχος, αυτοτραυματισμοί, παρορμητικότητα, ακόμα και αυτοκτονικές σκέψεις καταγράφονται πιο συχνά από ποτέ.

Οι ψυχοπιεστικοί παράγοντες έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας, από την  εργασιακή ανασφάλεια, τις συχνές οικογενειακές εντάσεις, την κοινωνική απομόνωση, την γενικότερη έλλειψη προοπτικής. Σε αυτό το περιβάλλον, η βία μετατρέπεται σε μηχανισμό αποφόρτισης και η ανθρώπινη ζωή χάνει τα νοήματά της.

 Από τα εγκλήματα τιμής και πάθους στα εγκλήματα της ψυχικής αποσύνδεσης

Τα εγκλήματα της εποχής μας διαφέρουν από εκείνα προηγούμενων δεκαετιών. Δεν συντελούνται στο πλαίσιο ενός σκηνικού πάθους ή διάρρηξης της τιμής. Συχνά, βλέπουμε πράξεις χωρίς εμφανές κίνητρο, χωρίς συναισθηματική εμπλοκή. Ο δράστης δεν γνωρίζει το θύμα ή δεν φαίνεται να συναισθάνεται τα αποτελέσματα των πράξεων του. Η βία δεν έχει κανένα νόημα, ακολουθώντας την εξάλειψη του νοήματος και στις ζωές των ανθρώπων.

Πίσω από αυτού του είδους τα εγκλήματα δεν κρύβονται μόνο ατομικές αλλά και  κοινωνικές παθολογίες και πολιτισμικές ρωγμές. Η βία αποκτά απρόσωπο χαρακτήρα γιατί ο ίδιος ο κόσμος των σχέσεων έχει γίνει ρηχός, αντιφατικός και εύθραυστος. 

Οικογένεια σε κρίση, νέοι χωρίς ηθικά και αξιακά στηρίγματα

Ο θεσμός της οικογένειας μετασχηματίζεται με ρυθμούς που δεν προλαβαίνουμε να αφομοιώσουμε. Από τη μια παραμένει ενεργό το φαινόμενο της υπερ-προστατευτικότητας και της αυξημένης συν-εξάρτησης μεταξύ γονέων και παιδιών. Από την άλλη η ελληνική οικογένεια δυσκολεύεται να θέσει υγιή όρια και να είναι ουσιαστικά συναισθηματικά παρούσα στο μεγάλωμα των παιδιών. Πολλά παιδιά και έφηβοι μεγαλώνουν χωρίς σταθερότητα, χωρίς σαφή πρότυπα, χωρίς να νιώθουν την απαιτούμενη ασφάλεια για να τολμήσουν την υγιή διαφοροποίηση τους.

Η εφηβεία γίνεται επικίνδυνο πέρασμα. Η ενήλικη ζωή συχνά μοιάζει με αδιέξοδο. Κι όταν ο ψυχικός πόνος δεν βρίσκει λέξεις ή ανθρώπους να τον αγκαλιάσουν, γίνεται πράξη – ενίοτε βίαιη.

Μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτή την πορεία;

Η αντιμετώπιση της βίας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με κατασταλτικά μέσα και πολιτικές. Δεν αρκούν ούτε οι αυστηρές ποινές, ούτε ο στιγματισμός των δραστών και ιδιαίτερα η σύνδεσή τους με την ψυχική ασθένεια. Οι ψυχικά ασθενείς δεν είναι κατ’ ανάγκη επικίνδυνοι, αυτό δείχνουν όλες οι έρευνες, ούτε όλα τα εγκλήματα γίνονται από ψυχικά ασθενείς, το αντίθετο. Χρειαζόμαστε επομένως μια νέα πολιτισμική πρόταση με καθοριστικότερη κατεύθυνση την ενίσχυση της εκπαίδευσης. Χρειαζόμαστε μια παιδεία που να καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και την ψυχική ανθεκτικότητα. Παράλληλα χρειάζονται κοινωνικές πολιτικές που να μειώνουν τις ανισότητες και την αίσθηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Οι οικονομικές ανισότητες σε πολλές περιπτώσεις γεννούν βία. Και τέλος χρειαζόμαστε ένα δημόσιο σύστημα ψυχικής υγείας προσβάσιμο και ουσιαστικό, ενίσχυση των φορέων της πρόληψης και εν τέλει ενίσχυση της κοινωνικότητας. Οι άνθρωποι μπορούν να αγαπήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους, και να απομακρυνθούν από τη βία, μόνο αν νιώθουν ασφαλείς και ανήκουν σε ομάδες και κοινότητες που έχουν στόχους και νοήματα.

Γιατί η βία είναι το σύμπτωμα. Το πρόβλημα είναι η απουσία ενός ασφαλούς κοινωνικού πλαισίου και ενός ουσιαστικού δικτύου σχέσεων. Μόνο έτσι ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες να θεριέψει η βία και να επικρατήσει η αλληλεγγύη και η συνεννόηση».

Αθανασία Παύλου