Αξιολόγηση εκπαιδευτικών: “Αγκάθι” στην Ελλάδα – Λαρισαίοι εκπαιδευτικοί στο εξωτερικό εξηγούν τι ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας: «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» το οποίο απαρτίζεται συνολικά από 245 άρθρα και περιλαμβάνει διατάξεις, μεταξύ άλλων, για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, τις επιλογές στελεχών εκπαίδευσης και τις νέες δομές υποστήριξης εκπαιδευτικού έργου, πυροδότησε σειρά αντιδράσεων από τον εκπαιδευτικό κόσμο που αντιτίθεται στην αξιολόγηση και την αυτοαξιολόγηση.

Πορείες, συγκεντρώσεις, απεργίες διοργανώθηκαν από τους συνδικαλιστικούς φορείς…

Στις 13 Οκτωβρίου εκδόθηκε η απόφαση του Εφετείου, με την οποία η απεργία-αποχή των εκπαιδευτικών από την αξιολόγηση κρίθηκε παράνομη, προσωρινώς εκτελεστή και για κάθε παράβαση της απόφασης ορίστηκε χρηματική ποινή 3.000 ευρώ.

Η ΟΛΜΕ ανακοίνωσε την αναστολή της απεργίας/απόχης, αλλά όχι τον αγώνα κατά του νομοσχεδίου.

Παράλληλα, στα σχολεία φθάνει η εγκύκλιος του υπουργείου με τις οδηγίες για την αξιολόγηση, στην οποία ορίζεται παράταση της προθεσμίας κατάθεσης των εκθέσεων αξιολόγησης του περσινού σχολικού έτους καθώς και της συγκρότησης ομάδων σχεδίων δράσης για την αυτοαξιολόγηση των σχολείων του τρέχοντος σχολικού έτους 2021-22. Μέχρι την Τρίτη που μας πέρασε, 19 Οκτωβρίου, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΙΕΠ, κατατέθηκαν οι εκθέσεις  από 7094 σχολεία, σε σύνολο  13.700 σχολείων· αναφέρεται ότι μέχρι την Τρίτη 6 Οκτωβρίου, ο αριθμός των σχολείων που είχαν καταθέσει της έκθεσή τους ήταν 5.280.

Οι αντιδράσεις στο θέμα της αξιολόγησης δεν περιορίστηκαν στους κόλπους των εκπαιδευτικών. Παρέσυραν την κοινή γνώμη, που στην πλειοψηφία της απορεί και εξανίσταται για ποιο λόγο οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι δικαιούνται ή νομιμοποιούνται να μην αξιολογούνται για τις επιδόσεις τους σε μια εποχή που όλοι καθημερινά αξιολογούνται και κρίνονται για το έργο τους…

Σχολιάζοντας το θέμα στο onlarissa.gr ο φιλόλογος καθηγητής Θωμάς Ψύρρας αναρωτιέται γιατί η ΟΛΜΕ δεν προτείνει ένα εναλλακτικό πρόγραμμα αξιολόγησης, τονίζοντας ότι η μεταφορά μοντέλων του εξωτερικού είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στην Ελλάδα, καθώς στη χώρα μας παρατηρείται τεράστια γεωγραφική ανισοκατατανομή η οποία οδηγεί «Όχι σε σχολεία δύο ταχυτήτων, αλλά πολλών ταχυτήτων. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε το σχολείο ενός αστικού κέντρου με αυτό σε ένα νησί ή ένα ορεινό χωριό με ελάχιστους μαθητές». Παράλληλα, ένα άλλο ζήτημα το οποίο πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη είναι οι καθηγητές-νομάδες σε πολλά σχολεία και η πολυδιάσπαση των διδακτικών αντικειμένων που αναγκάζεται να καλύψει ο κάθε καθηγητής διδάσκοντας συχνά μαθήματα έξω από την ειδικότητά του. «Πως θα κριθούν σωστά όλες αυτές οι περιπτώσεις με ένα οριζόντιο σύστημα αξιολόγησης που θέτει σταθερά και γενικά κριτήρια;» αναρωτιέται ο κ. Ψύρρας.

Αυτό που έχει ενδιαφέρον από την τοποθέτηση του Θωμά Ψύρρα είναι ότι υπονοεί ότι πριν τον σχεδιασμό του νομοσχεδίου για την εκπαίδευση, θα έπρεπε να προηγηθεί ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης ώστε να εντοπιστούν πλεονεκτήματα και αδυναμίες, κίνδυνοι και ευκαιρίες, όπως ακριβώς δηλαδή γίνεται με τις SWOT αναλύσεις που χρησιμοποιούνται στο μάρκετινγκ. Παράλληλα, τέτοιου είδους αλλαγές σε θεσμούς που επί δεκαετίες έχουν καταργηθεί στην ελληνική επικράτεια – συγκεκριμένα η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών σταμάτησε στην Ελλάδα από το 1980 – θα έπρεπε να γίνουν σταδιακά, ώστε να υπάρξει χρόνος να δημιουργηθεί ο νέος φορέας των αξιολογητών που θα πρέπει να έχουν την κατάλληλη εκπαιδευτική κατάρτιση.

Ωστόσο, όλα αυτά τα αντικειμενικά προβλήματα, δεν φαίνεται να είναι η ουσία της αντίδρασης των εκπαιδευτικών, οι οποίοι μοιάζει να καλύπτουν την αντίθεσή τους με όποια μορφής και μοντέλου αξιολόγηση χρησιμοποιώντας συχνά ιδεολογικές και πολιτικές πανοπλίες.

Πως ακριβώς όμως λειτουργούν επιτυχημένα μοντέλα αξιολόγησης στην εκπαίδευση επί σειρά ετών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, Δανία και Βέλγιο…

Το onlarissa.gr προχώρησε σε ένα ρεπορτάζ σχετικά με τα συστήματα αξιολόγησης στις παραπάνω χώρες και ήρθε σε επαφή με δύο Λαρισαίες εκπαιδευτικούς οι οποίες ζουν στο εξωτερικό, διδάσκουν ή έχουν διδάξει σε σχολεία εκεί, οι οποίες μας εξηγούν το εκπαιδευτικό μοντέλο που εφαρμόζεται σε σχέση με την αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

Η Χάιδω Βογιατζή, η οποία δουλεύει ως εκπαιδευτική ψυχολόγος στο Surrey της Αγγλίας – ξεκίνησε την καριέρα της ως εκπαιδευτικός και στη συνέχεια μετεκπαιδεύτηκε στην ψυχολογία – σχολιάζοντας το αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα και δη την αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών, τονίζει ότι πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο αποδίδει και παραμένει ίδιο εδώ και πάρα πολλά δεκαετίες.

«Είναι ένα μοντέλο καθόλα αξιοκρατικό αλλά απαιτητικό και συχνά κουραστικό για τους εκπαιδευτικούς και στηρίζεται στο θεσμό λήψης ειδικών μέτρων, special measures και grades που έχει θέσει ο αυτόνομος κυβερνητικός φορέας, το Ofsted (Office for Standards in Education) που κατατάσσει τα σχολεία και την επίδοση των εκπαιδευτικών σε 4 κατηγορίες: Outstanding (εξαιρετική), Good (καλή), Requires Improvement (χρήζει βελτίωσης) και  Inadequate (ανεπαρκή)» λέει χαρακτηριστικά.

Συμπληρώνει, ότι η μισθολογική εξέλιξη βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την επίδοση (performance) κάθε εκπαιδευτικού, όπως ακριβώς συμβαίνει σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους, και ότι σε περίπτωση κακής βαθμολόγησης ένας εκπαιδευτικός μπορεί να δεχθεί tips βελτίωσης της απόδοσής του, να μπει σε καθεστώς  capability (δοκιμαστικής περιόδου) ή και ακόμη να απολυθεί αν κριθεί πλήρως ακατάλληλος. Επίσης, το σύστημα διαρκούς αξιολόγησης του Ofsted, κατά τα λεγόμενα της κα Βογιατζή, μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο ενός σχολείου ή στη μετατροπή του σε Academy, όπου μιλάμε για την περίπτωση που ένα κρατικό σχολείο αγοράζεται από ιδιώτες ή federations.

«Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι να καταλάβουμε το πως οι Άγγλοι αντιλαμβάνονται την παιδεία και ότι συνδέουν την εκπαίδευση με την αγορά εργασίας. Οι μαθητές, στα 16 τους, αξιολογούνται και διαχωρίζονται σε αυτούς που θα προχωρήσουν στο πανεπιστήμιο και σε αυτους που θα κατευθυνθούν σε κολέγια για να εκπαιδευτούν σε τεχνικά επαγγέλματα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας 15χρονης κοπέλας, την οποία παρακολουθώ, η οποία δήλωσε πως θέλει να ασχοληθεί με την γεωργία και μου εξήγησε το πλάνο της… Θα δώσει, στα 16 της, εξετάσεις για συγκεκριμένο κολέγιο, στο οποίο θα κάνει θεωρητικά μαθήματα πάνω στο farming δουλεύοντας παράλληλα σε φάρμα που θα της προτείνει το κολέγιο και στη συνέχεια θα αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε πανεπιστημιακές σπουδές πάνω στο αντικείμενο ή αν θα μπει στην αγορά εργασίας. Αυτό που θέλω να πω, είναι το σύστημα δίνει ξεκάθαρες διεξόδους στα παιδιά ανάλογα με τις δεξιότητές τους και αυτό που ονειρεύονται να κάνουν, αφού πρώτα τα έχει αξιολογήσει και κατευθύνει σωστά και δύναται να το κάνει μέσα από ένα σταθερό και ευρύτερο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και των σχολείων» λέει χαρακτηριστικά στο onlarissa.gr.

Η Λαρισαία νηπιαγωγός Μαρία Παπανδρέου με τη σειρά της μας εξηγεί το σύστημα αξιολόγηση στο γαλλόφωνο Βέλγιο. «Φυσικά και υπάρχει αξιολόγηση» λέει έντονα «και για πολλούς εκπαιδευτικούς είναι μια πολύ αγχωτική διαδικασία. Η αξιολόγηση γίνεται από τον Επιθεωρητή της Κοινότητας σε ετήσια βάση μέχρι το τέλος του Δημοτικού ή και σε κάποιες περιπτώσεις από τον Διευθυντή της σχολικής μονάδας. Από το Γυμνάσιο και μετά η αξιολογήσεις των επιθεωρητών αραιώνουν και αντικαθίστανται από τους διευθυντές.

Όταν είσαι αναπληρωτής, όπως εγώ, η αξιολόγηση παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή σου σε μόνιμο καθηγητή. Χρειάζεται να έχεις συμπληρώσει κάποιες ώρες στο ίδιο σχολείο στην ίδια κοινότητα για ανέβεις σιγά σιγά στη λίστα και σε περίπτωση που πάρεις άσχημο report, ενώ κανείς δεν σου το λέει επίσημα, την επόμενη χρονιά δεν σε ξαναπροσλαμβάνει και χρειάζεται να ψάξεις δουλειά σε άλλη κοινότητα. Για τους μόνιμους δεν υπάρχει αυτό, αλλά το ηθικό βάρος μιας κακής αξιολόγησης είναι για τους Βέλγους πολύ μεγάλο θέμα και η ντροπή τεράστια. Να διευκρινίσουμε εδώ, ότι οι αξιολογήσεις δεν επηρεάζουν την μισθολογική εξέλιξη η οποία καθορίζεται με άλλα κριτήρια από το Υπουργείο.

Το Υπουργείο έχει σταθερούς μαθησιακούς στόχους για κάθε κύκλο φοίτησης, οι οποίοι βέβαια κάθε 2-3 χρόνια αναπροσαρμόζονται αν και ο βασικός κορμός παραμένει ο ίδιος. Οι μαθητές στην Β΄, Δ΄και ΣΤ’ Δημοτικού δίνουν εξετάσεις για να περάσουν στον επόμενο κύκλο. Μέχρι πριν δύο χρόνια, αν κάποιο παιδί δεν τα κατάφερνε το κρατούσαμε στον ίδιο κύκλο για μία ακόμη χρονιά, αλλά πλέον αυτό καταργήθηκε.

Η κάθε κοινότητα έχει τον δικό της Επιθεωρητή, ο οποίος είναι ο ίδιος και στην πορεία του χρόνου και αυτός μετεκπαιδεύεται. Η επιθεώρηση γίνεται μία φορά το χρόνο, σε γνωστή ημερομηνία που σου ανακοινώνεται κάποιες εβδομάδες πριν, και μπαίνοντας στην αίθουσα ο επιθεωρητής ελέγχει το ντοσιέ με τα lessons plans, που πρέπει να είναι πλήρως οργανωμένα, χωρισμένα σε κατηγορίες, και το εβδομαδιαίο πλάνο. Παρακολουθεί το μάθημα, κάνει στο τέλος κάνει μια συζήτησή μαζί σου που λέει τη γνώμη του και στη συνέχεια συντάσσει το επίσημο report».

Κατά την κα Παπανδρέου, το εκπαιδευτικό σύστημα στο Βέλγιο είναι αρκετά καλό, αλλά παραμένει μέτριο αν συγκριθεί με άλλα, όπως αυτό της Φιλανδίας. Αυτό που υπάρχει έντονα είναι το άγχος των γονιών σε σχέση με την εκπαίδευση των παιδιών τους, το οποίο χαρακτηρίζει ως “educational fever”. Η περίοδος που διανύει το Βέλγιο είναι μεταρρυθμιστική σε σχέση με την εκπαίδευση και η νυν Υπουργός Παιδείας ξεκινά μεγάλες αλλαγές που θα ισχύσουν από την επόμενη σχολική χρονιά, όπως αυτή του «7 + 2» που αφορά στο κυλιόμενο μοντέλο 7 εβδομάδες μάθημα και 2 εβδομάδες διακοπές, καθώς έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά δεν αντέχουν και δεν αποδίδουν σε μεγαλύτερα διαστήματα συνεχούς διδασκαλίας.

Ας δούμε αναλυτικά τα σύστημα αξιολόγησης όπως αυτά ισχύουν σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες:

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Η ευθύνη για το εκπαιδευτικό σύστημα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας μοιράζεται ανάμεσα στην Ομοσπονδία και τα Κρατίδια, τα οποία έχουν την αποκλειστική ευθύνη της διοίκησης. Σε επίπεδο Ομοσπονδίας, για τις ανάγκες της διασφάλισης της ποιότητας και της αξιολόγησης αξιοποιούνται οι κρατικές εποπτικές αρχές για τα σχολεία και την ανώτατη εκπαίδευση, στατιστικές έρευνες που διενεργούνται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία και τις Στατιστικές Υπηρεσίες των Κρατιδίων καθώς και εκπαιδευτικές έρευνες που διεξάγουν ινστιτούτα επιχορηγούμενα από τα Ομοσπονδιακά Υπουργεία ή τα Κρατίδια.

Τον Ιούνιο του 2006, η Διαρκής Σύνοδος των Υπουργών Παιδείας και Πολιτισμού των Κρατιδίων (KMK) υιοθέτησε μια ενιαία στρατηγική για την εποπτεία του εκπαιδευτικού έργου, η οποία περιλαμβάνει τέσσερις αλληλένδετους τομείς δράσης:

• Τη συμμετοχή σε διεθνείς συγκριτικές μελέτες της επίδοσης των μαθητών,
• Τη συγκριτική αξιολόγηση της επίδοσης στα Ομόσπονδα Κράτη με βάση τα εκπαιδευτικά standards, όπως αυτά καθορίζονται από το Ινστιτούτο για την Ανάπτυξη της Ποιότητας στην Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου
• Τις συγκριτικές μελέτες εντός των Ομόσπονδων Κρατών με σκοπό την αξιολόγηση της αποδοτικότητας των επιμέρους σχολείων,
• Τη σύνταξη κοινής έκθεσης της Ομοσπονδίας με τη συνεργασία των Ομόσπονδων Κρατών.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν ξεκινήσει πρωτοβουλίες σε όλα τα Κρατίδια με σκοπό την ανάπτυξη μέτρων διασφάλισης της ποιότητας της εκπαίδευσης στο επίπεδο του σχολικού συστήματος συνολικά αλλά και στο επίπεδο των επιμέρους σχολικών μονάδων:

• η βελτίωση-ανάπτυξη του πλαισίου των προγραμμάτων σπουδών,
• η διεξαγωγή συγκριτικών εξετάσεων μεταξύ των Κρατιδίων και των επιμέρους σχολείων σε βασικά γνωστικά αντικείμενα
• η διεύρυνση και επέκταση της εξωτερικής αξιολόγησης
• η ανάπτυξη εκπαιδευτικών standards και η αξιολόγησή τους
• η ανάπτυξη της διοίκησης ποιότητας στα σχολεία
• η διεξαγωγή εθνικών τελικών εξετάσεων στην κατώτερη και ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Σε όλα σχεδόν τα Κρατίδια, τα σχολεία αξιολογούνται από εξωτερικούς φορείς ποιότητας /αξιολόγησης, μέσω των σχολικών επιθεωρητών (Schulaufsichtsbeamter) οι οποίοι έχουν πολυετή εκπαιδευτική εμπειρία και κατά κανόνα εμπειρία σε θέση διευθυντή σχολικής μονάδας ή σε άλλες θέσεις στελεχών εκπαίδευσης.

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προβλέπει επισκέψεις στην τάξη από τον διευθυντή και τους σχολικούς επιθεωρητές, σύνταξη εκθέσεων απόδοσης από τον διευθυντή, συναντήσεις για διάλογο και αξιολόγηση του έργου των μαθητών. Διαστάσεις που αξιολογούνται είναι η διδακτική ικανότητα και οι επαγγελματικές δεξιότητες των εκπαιδευτικών.

Παράλληλα, υπάρχει το σύστημα της αυτοαξιολόγησης των σχολικών μονάδων που αποτελεί βασική διαδικασία για τον απολογισμό και τη διάγνωση της κατάστασης του σχολείου καθώς παρέχει πληροφόρηση σχετικά με τα ισχυρά σημεία και τις αδυναμίες του.

ΓΑΛΛΙΑ

Η αξιολόγηση του γαλλικού συστήματος σχολικής εκπαίδευσης υποστηρίζεται από τη Διεύθυνση Αξιολόγησης, Σχεδιασμού και Επίδοσης (DEPP -Direction de l’ Évaluation, de la Prospective et de la Performance) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας καθώς και από τους Φορείς Γενικής Επιθεώρησης:IGEN (Γενική Επιθεώρηση Εθνικής Παιδείας) και IGAENR (Γενική Επιθεώρηση της Διοίκησης της Εθνικής Εκπαίδευσης και της Έρευνας).

Το 2005 ιδρύθηκε το Ανώτατο Συμβούλιο της Εκπαίδευσης, ως συμβουλευτικό όργανο, το οποίο δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις και υποβάλλει προτάσεις σχετικά με τα παιδαγωγικά, τα προγράμματα, την οργάνωση και τα αποτελέσματα του εκπαιδευτικού συστήματος καθώς και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, υποστηριζόμενο από συμβουλευτική επιτροπή με εκπρόσωπους των επαγγελματικών και συνδικαλιστικών ενώσεων, των οργανώσεων γονέων και μαθητών, και άλλων σχετικών φορέων.

Σε περιφερειακό επίπεδο, η αξιολόγηση αποτελεί ευθύνη των περιφερειακών αρχών επιθεώρησης. Η δραστηριότητά τους εντάσσεται στο έργο των 30 Ακαδημιών υπό την εποπτεία των Διευθυντών των Ακαδημιών σε συνεργασία με έναν Γενικό Επιθεωρητή που διορίζεται από τον Υπουργό για τρία χρόνια ως εξωτερικός συνεργάτης. Οι Περιφερειακοί Επιθεωρητές είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, μέσω παρατήρησης της διδασκαλίας και διαλόγου, με βάση παιδαγωγικά και διοικητικά κριτήρια. Η συχνότητα των αξιολογήσεων ποικίλει ανάλογα με την περιφέρεια και τη διαθεσιμότητα των επιθεωρητών ενώ μπορεί να διεξαχθεί αξιολόγηση μετά από αίτημα των εκπαιδευτικών για λόγους προαγωγής τους. Οι εκπαιδευτικοί των κολλεγίων και των λυκείων αξιολογούνται περίπου κάθε 6 – 7 χρόνια, αν και η συχνότητα αυτή σταδιακά βελτιώνεται.

Ιδιαίτερα σημαντικός, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής αξιολόγησης είναι ο ρόλος των αποτελεσμάτων των λυκείων, καθώς μέσω της ετήσιας δημοσίευσής τους το Υπουργείο Παιδείας αποδίδει λόγο για τα αποτελέσματα της δημόσιας εκπαίδευσης και παράσχει στους διευθυντές των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και στους εκπαιδευτικούς τα εργαλεία για τη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους.

Το 2000 ιδρύθηκε το Haut Conseil de l’évaluation de l’école (Ανώτατο Συμβούλιο Σχολικής Αξιολόγησης) που εστιάζει στην αξιολόγηση των επιτευγμάτων των μαθητών και της επίδοσης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ή πρακτικών. Περιλαμβάνει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ακόμα και την Ανώτατη Εκπαίδευση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων.

Το 1994 εφαρμόστηκε από το DEPP ένα σύστημα που περιελάβανε μια ευρύτερη ποικιλία δεικτών (IPES– Ιndicateurs pour le pilotage des établissements du second degré) για την αξιολόγηση στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση με σκοπό να παράσχει ανατροφοδότηση στα κολλέγια και λύκεια για την καθοδήγηση του έργου τους. Οι δείκτες επικεντρώνονται σε τρεις τομείς:

Οι δείκτες αυτοί αναθεωρούνται κάθε δύο χρόνια.

• δομή του σχολείου και χαρακτηριστικά της διδασκαλίας,
• χαρακτηριστικά των μαθητών κατά την αρχή του πρώτου τριμήνου (φύλο, ηλικία, εκπαιδευτικό υπόβαθρο κ.λπ.)
• αποτελέσματα (ποσοστό επιτυχίας στο baccalauréat ανά τομέα σπουδών, ποσοστό πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση κ.λπ.)

Το DEPP έχει επίσης διαμορφώσει τρεις δείκτες (IVAL), που σχετίζονται με τη συμμετοχή και την επιτυχία στις εξετάσεις του baccalauréat, για την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων του κάθε λυκείου με βάση την προστιθέμενη αξία που έχει στο επίπεδο των μαθητών του, με στόχο την ανατροφοδότηση και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους.

ΑΓΓΛΙΑ

Στην Αγγλία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία τα εκπαιδευτικά ιδρύματα υπόκεινται σε εξωτερική αξιολόγηση /επιθεώρηση από εθνικούς φορείς καθώς και από τις Τοπικές Αρχές στις οποίες ανήκουν. Το έργο της επιθεώρησης ανέλαβε, με τον Εκπαιδευτικό Νόμο του 1992, ο αυτόνομος κυβερνητικός φορέας, το Ofsted (Office for Standards in Education) που στοχεύει στην οργάνωση της επιθεώρησης όλων των σχολείων σε τακτικούς κύκλους, καθώς και ο καθορισμός των διαδικασιών και των κριτηρίων της αξιολόγησης βάσει του θεσμικού πλαισίου. Το σύστημα αυτό εισήγαγε το θεσμό λήψης «ειδικών μέτρων» (special measures) για τα «μη αποτελεσματικά» σχολεία και καθιέρωσε τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των σχολείων με σκοπό την ενημέρωση των γονέων για την επιλογή σχολείου.

Η συχνότητα των επιθεωρήσεων εξαρτάται από τα αποτελέσματα της προηγούμενης επιθεώρησης, ενώ η αυτοαξιολόγηση και η ετήσια αξιολόγηση της απόδοσης των σχολείων βασίζεται στα δημοσιευμένα αποτελέσματα της επίδοσης των μαθητών.

Σε γενικές γραμμές η αξιολόγηση ενός Εκπαιδευτικού σε οποιοδήποτε Αγγλικό κρατικό σχολείο γίνεται μέσω των εξής τρόπων:

• Επίσημα lesson observations

Τα lesson observations είναι επίσημες παρατηρήσεις κατά την ώρα των μαθημάτων, και διεξάγονται από κάποιους προϊστάμενους του σχολείου. Σκοπός τους είναι να ελέγξουν την απόδοση των δασκάλων, την πιθανή βαθμολόγησή τους σε τυχόν επίσκεψη του OFSTED, αλλά και να δώσουν tips για βελτίωση της διδασκαλίας. Τα Teachers Unions, δηλαδή οι ομοσπονδίες Εκπαιδευτικών, έχουν πιέσει τα κρατικά σχολεία ώστε νομικά να μπορούν να παρατηρήσουν τον κάθε Δάσκαλο το πολύ για τρείς ώρες συνολικά μέσα σε ένα χρόνο ούτως ώστε αυτό να μην επηρεάζει τη διδασκαλία του.

Κατά τη διάρκεια ενός lesson observation οι προϊστάμενοι ελέγχουν:

• Τη συμμετοχή των μαθητών
• Το κατά πόσο οι ερωτήσεις είναι appropriate για τη θεματική ενότητα
• Το κατά πόσο οι μαθητές κατάλαβαν τί πρέπει να κάνουν και ανταποκρίνονται στο Learning Objective.
• Το differentiation στο planning αλλά και στη διδασκαλία σας.
• Την καταλληλόλητα του εκπαιδευτικού υλικού και των υλικών που έχουν οι μαθητές για να δουλέψουν.

Στο τέλος κάθε επίσημου observation οι προϊσταμένοι βαθμολογούν τη διδασκαλία έναντι των Grades του OFSTED (Outstanding, Good, Requires Improvement, Inadequate).

Ένα lesson observation δεν οδηγεί συνήθως σε άμεση απόλυση, αν και είναι δυνατόν για όσους κρίνονται πλήρως ακατάλληλοι. Επιπλέον, είναι δυνατόν να βάλει το Δάσκαλο στη διαδικασία capability, δηλαδή σε δοκιμαστική περίοδο. Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις οδηγεί απλά σε μια ανασκόπιση των ικανοτήτων και στην παροχή tips για το τί θα μπορούσε να βελτιωθεί.

• Επιθεωρήσεις των βιβλίων και του προγράμματος

Γνωστό ως monitoring, η επιθεώρηση αυτή γίνεται επίσης από τους προϊσταμένους και σκοπός της είναι να δουν το Planning, τα βιβλία των παιδιών και τα Learning Journals και το κατά πόσο είναι προετοιμασμένο και σε καλό επίπεδο το εκπαιδευτικό προσωπικό για τον OFSTED και βαθμολογείται τα Grades του OFSTED. Το book monitoring είναι συνεχές και πολλές φορές γίνεται χωρίς προειδοποίηση.

• Εξέταση των Attainment Levels των μαθητών

Η κρατική γραμμή όσον αφορά την πρόοδο όλων των μαθητών στα κρατικά σχολεία είναι ότι κάθε μαθητής πρέπει να κάνει πρόοδο 3 levels σε κάθε learning area μέσα σε ένα χρόνο.

Οι στατιστικές των επιδόσεων των μαθητών κάθε σχολείου παίζουν σημαντικό ρόλο για την πορεία του σχολείου αλλά και τη μοίρα των Δασκάλων του. Εάν ένα σχολείο δεν έχει καλές στατιστικές επιδόσεων, ή αν οι μαθητές pupil premium δε δείχνουν σημαντική πρόοδο τότε μια ξαφνική επίσκεψη του OFSTED ή επιθεωρητών του Δήμου είναι αναμενόμενη και μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο του σχολείου και στο να τεθούν οι Δάσκαλοι υπό capability.

• Appraisals

Τα appraisals είναι κοινή τακτική για τους εργαζόμενους του κρατικού αλλά και του ιδιωτικού τομέα σε κάθε επάγγελμα. Πρόκειται για μια ιδιωτική συνάντηση ανάμεσα σε στον εργαζόμενο και τον προϊστάμενό του για να συζητήσουν πορεία, τις ανησυχίες και το ποιο πεδίο χρειάζεται βελτίωση. Τα appraisals γίνονται συνήθως 1-2 φορές το χρόνο αλλά κάθε επιχείρηση έχει τη δική της συχνότητα.

• Επιθεωρήσεις του OFSTED

Η άποψη και το πόρισμα του OFSTED για την κάθε σχολική μονάδα καθορίζει το μέλλον της. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο σχολείων να καταλαμβάνονται από federations και να μετατρέπονται σε Academies μετά από ένα κακό OFSTED inspection.

Συνήθως ο OFSTED επισκέπτεται ένα σχολείο μια φορά κάθε τρία χρόνια εάν και εφόσον η προηγούμενη  βαθμολογία του σχολείου ήταν Good ή Outstanding. Εάν ένα σχολείο λάβει κακή βαθμολογία τότε οφείλει να βελτιωθεί στο χρονικό περιθώριο που του έχει δοθεί μέχρι το επόμενο Inspection που συνήθως συμβαίνει μετά από μερικούς μήνες.

• Moderation visits και Learning Walks

Τα moderation visits στην περίπτωση των κρατικών σχολείων λαμβάνουν χώρα συνήθως μια φορά μέσα σε ένα χρόνο από επισκέπτες του Δήμου και από προϊσταμένους άλλων σχολείων. Σκοπός τους είναι να συγκρίνουν τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου έναντι των υπόλοιπων στην περιοχή και να βεβαιωθούν ότι το σχολείο αξιολογεί και προετοιμάζει σωστά τους μαθητές του.

• Μισθοδοσία

Η μείωση μισθού δε συνηθίζεται στην Αγγλία, ωστόσο η αύξηση του μισθού τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον κρατικό τομέα αντικατοπτρίζει την απόδοσή και την εμπειρία του εκπαιδευτικού στο χώρο. Στην περίπτωση των κρατικών σχολείων ο μισθός αυξάνεται με βάση την κλίμακα Teacher Payscale.

ΔΑΝΙΑ

Τη διερεύνηση και τη βελτίωση της ποιότητας των παιδικών σταθμών, των σχολείων και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων έχει αναλάβει το Δανέζικο Ινστιτούτο Αξιολόγησης (The Danish Evaluation Institute – EVA), ανεξάρτητος κρατικός φορέας που ιδρύθηκε το 1999 από το Υπουργείο Παιδείας (Ministeriet for Børn og Undervisning) με αντικείμενο τη διασφάλιση της ποιότητας του έργου των σχολείων, συνδυάζοντας στοιχεία από δυο προσεγγίσεις:

• την παραδοσιακή προσέγγιση της πιστοποίησης της ποιότητας μέσω της υποχρεωτικής αυτοαξιολόγησης, της αξιολόγησης από συναδέλφους (peer review) και, σε ένα βαθμό, της διαμόρφωσης κριτηρίων ποιότητας
• τη μεθοδολογία της κοινωνιολογικής έρευνας με την προαιρετική χρήση ελέγχων, μελετών περίπτωσης (case studies), στατιστικών δεδομένων κ.λπ.

Στο πλαίσιο του έργου του, το Ινστιτούτο διεξάγει αξιολογήσεις, που είναι υποχρεωτική για τα δημόσια σχολεία, και έρευνες με σκοπό την ανατροφοδότηση των σχολείων, των τοπικών αρχών και άλλων ενδιαφερομένων φορέων. Διαμορφώνει εργαλεία και οργανώνει σεμινάρια σχετικά με την αξιολόγηση και την ανάπτυξη της ποιότητας σε διάφορους τομείς της εκπαίδευσης, όπως στην οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, στη διαφοροποιημένη διδασκαλία και στην ειδική αγωγή. Παράλληλα, διοργανώνει παρουσιάσεις, σεμινάρια, εργασίες, συνέδρια καθώς και τις «Ημέρες Αξιολόγησης» (EVA days) που ξεκίνησαν από το 2009.

Το Πρόγραμμα «EVA days» περιλαμβάνει την παροχή συμβουλευτικού έργου σε όλες τις τοπικές αρχές (98 κοινότητες) για μια ημέρα, προκειμένου να υποστηρίξει την ανάπτυξη των διαδικασιών αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητάς τους. Οι «Ημέρες EVA» επικεντρώνονται σε τέσσερις θεματικές περιοχές:

• Εκθέσεις ποιότητας (quality reports)
• ΤΠΕ στα σχολεία
• Πλάνα μαθητών (student plans) για την αξιολόγηση της προόδου των μαθητών και την καταγραφή των προτεινόμενων δράσεων βελτίωσής της
• Διδασκαλία δίγλωσσων μαθητών

Περαιτέρω, το Ινστιτούτο EVA εισήγαγε την αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων στη Δανία και στηρίζεται στις ακόλουθες μεθόδους:

• Η αυτοαξιολόγηση είναι υποχρεωτική για την τεκμηρίωση της εξωτερικής αξιολόγησης.
• Η αξιολόγηση οφείλει να εστιάζεται στις διαδικασίες και στα αποτελέσματα ενώ οι μέθοδοι της ποικίλουν και προσαρμόζονται στις διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθμίδες.
• Την ευθύνη για την αξιολόγηση έχει μια εξωτερική ομάδα, η οποία απαρτίζεται από εξειδικευμένους επιστήμονες.
• Η ανάλυση, η αξιολόγηση και οι προτάσεις της ομάδας παρουσιάζονται σε μια τελική έκθεση, η οποία δημοσιοποιείται.
• Τα σχολεία που αυτοαξιολογούνται και η αντίστοιχη αρχή εκδίδει ένα σχέδιο δράσης εντός 6 μηνών μετά τη δημοσίευση της έκθεσής τους.

Το σύστημα αξιολόγησης των σχολείων βασίστηκε σε πιλοτικό πρόγραμμα το οποίο υλοποίησε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση το Ινστιτούτο σε συνεργασία με δύο δήμους (12 σχολεία συνολικά) που εστίασε στην εφαρμογή της πολιτικής του σχολείου, όπως είχε διαμορφωθεί από το συμβούλιο του δήμου, με κεντρικά θέματα την αλληλεπίδραση μεταξύ του δήμου και του σχολείου καθώς και τη συνεργασία σχολείου – γονέων.

Η αξιολόγηση του Ινστιτούτου EVA ακολουθεί μια αλληλουχία διαδικασιών, η οποία περιλαμβάνει:

• προκαταρκτική έρευνα
• διαμόρφωση των πεδίων αναφοράς
• δημιουργία μιας ομάδας αξιολόγησης
• αυτοαξιολόγηση με βάση τις οδηγίες του EVA
• επιτόπια επίσκεψη και συνεντεύξεις με βάση τις εκθέσεις αυτοαξιολόγησης των σχολείων
• συλλογή άλλων γραπτών τεκμηρίων
• διεξαγωγή ποσοτικών ερευνών
• έκθεση με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις
• δημοσίευση της έκθεσης
• σχέδιο δράσης (follow–up) του σχολείου και των τοπικών αρχών.

Στην περίπτωση της αυτοαξιολόγησης που ξεκινά με πρωτοβουλία του σχολείου ή του δήμου, οι διαδικασίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν τουλάχιστον:

• μια προκαταρκτική φάση προετοιμασίας με επικεφαλής μια& ομάδα ευθύνης
• την κύρια φάση της αυτοαξιολόγησης
• τη φάση& σχεδιασμού δράσης(follow–up)

ΒΕΛΓΙΟ

Το Βέλγιο είναι ομοσπονδιακό κράτος και η ευθύνη για την εκπαιδευτική πολιτική ανήκει, από το 1991, κατά κύριο λόγο στις Κοινότητες – Φλαμανδόφωνη, Γαλλόφωνη και Γερμανόφωνη. Βασικό όργανο διοίκησης των σχολικών μονάδων είναι τα Διοικητικά Συμβούλια, τα οποία οργανώνονται ανάλογα με τον τύπο του σχολείου σε «Εκπαιδευτικά Δίκτυα» (δημόσια, επιχορηγούμενα ή ιδιωτικά).

Τα τελευταία δέκα χρόνια τα «Εκπαιδευτικά Δίκτυα», τα Πανεπιστήμια και τα επιμέρους σχολεία έχουν αναπτύξει εργαλεία και μεθοδολογίες για την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής τους πολιτικής αυτόνομα και χωρίς παρεμβάσεις. Εφόσον όμως τα σχολεία χρηματοδοτούνται ή επιχορηγούνται από την κυβέρνηση, οι μορφές αξιολόγησης αναθεωρούνται συνεχώς και τα σχολεία οφείλουν να προσαρμόζονται σε αυτές. Η ελευθερία δηλαδή που δίνει η κυβέρνηση στα σχολεία να αποφασίζουν για την εκπαιδευτική τους πολιτική συνεπάγεται την υποχρέωσή τους να την αξιολογούν συνεχώς και να τη βελτιώνουν προκειμένου να λαμβάνουν χρηματοδότηση. Οι παράλληλες ευθύνες που έχει το Υπουργείο, η Επιθεώρηση και οι σχολικές μονάδες οδήγησε πρόσφατα σε μια προσπάθεια ευθυγράμμισης της αυτοαξιολόγησης με την εξωτερική αξιολόγηση.

Η ευθύνη για τη διασφάλιση της ποιότητας στην εκπαίδευση βαρύνει πολλούς φορείς και η αξιολόγηση της σχολικής εκπαίδευσης στο Φλαμανδόφωνο Βέλγιο περιλαμβάνει:

• την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας,
• την αξιολόγηση σε συνεχή βάση από συνεργατικές δομές, δηλ. τις Σχολικές Συμβουλευτικές Υπηρεσίες που προσφέρουν υποστήριξη σε ομάδες σχολείων, και
• την εξωτερική αξιολόγηση από την Επιθεώρηση, η οποία εποπτεύει τη συμμόρφωση των σχολείων με τους κανονισμούς προκειμένου να χρηματοδοτηθούν καθώς και τον συστηματικό έλεγχο της ποιότητας της εκπαίδευσης που παρέχουν στο πλαίσιο της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής.

Η αυτοαξιολόγηση έχει οριστεί ως προσπάθεια με δύο κατευθύνσεις: τη λογοδοσία και την ανάπτυξη του σχολείου (accountability versus development). Η αυτοαξιολόγηση εξαρτάται από την εκπαιδευτική πολιτική που υιοθετεί το σχολείο και από τους στόχους που το ίδιο θέτει, ενώ οι Σχολικές Συμβουλευτικές Υπηρεσίες στηρίζουν τα σχολεία στην εφαρμογή της αυτοαξιολόγησης. Η Σχολική Επιθεώρηση υιοθέτησε το 2009 τη «διαφοροποιημένη προσέγγιση» στην εξωτερική αξιολόγηση, που εστιάζει σε επιμέρους πεδία και όχι στην αξιολόγηση του σχολείου ως σύνολο. Το σύστημα της εξωτερικής αξιολόγησης πραγματοποιείται σε τρία στάδια και βασίζεται στο μοντέλο CIPO (2010), το οποίο εστιάζει στα πεδία «Πλαίσιο – Δεδομένα – Διαδικασίες – Αποτελέσματα» με Δείκτες που αφορούν την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Η σχέση μεταξύ της αυτοαξιολόγησης και της εξωτερικής αξιολόγησης χαρακτηρίζεται ως «επικοινωνιακή οδός» με την έννοια ότι η Σχολική Επιθεώρηση προβαίνει σε συχνούς εξωτερικούς ελέγχους στις περιπτώσεις που τα σχολεία έχουν αδύναμα εσωτερικά συστήματα αυτοαξιολόγησης. Η βασική πρόκληση που αντιμετωπίζει η Σχολική Επιθεώρηση είναι αφενός να ελέγχει τα σχολεία στο πλαίσιο της απόδοσης λόγου για το έργο τους (accountability) και αφετέρου να σέβεται την ελευθερία τους να θέτουν στόχους για την ανάπτυξή τους (development).

Ρεπορτάζ: Εύη Μποτσροπούλου