Πως η πανδημία επηρέασε ψυχολογικά τους Λαρισαίους – 3 επιστήμονες μιλούν στο onlarissa.gr

Ταυτόχρονα με την πρωτόγνωρη πανδημία του κορονοϊού, ολόκληρη η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτοφανή παγκόσμια ψυχολογική πίεση. Καθώς η πανδημία COVID-19 εξαπλώνεται γρήγορα σε όλο τον κόσμο, προκαλεί σημαντικό βαθμό φόβου, άγχους και ανησυχίας στον πληθυσμό γενικά και μεταξύ συγκεκριμένων ομάδων ειδικότερα.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Το onlarissa.gr ήρθε σε επαφή με Λαρισαίους γιατρούς του τομέα ψυχικής υγείας για να μας μιλήσουν για το πως η πανδημία επηρεάζει ψυχολογικά και συναισθηματικά τον τοπικό πληθυσμό.

Χρήστος Τσάλτας, Ψυχίατρος– Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής Αγ. Νικήτας – Επιστημονικός Συνεργάτης του University Of Columbia New York

Αυτό που συμβαίνει αυτή την περίοδο με την πανδημία του κορονοϊού είναι μια μεγάλη καταστροφή· χάνονται ανθρώπινες ζωές, είναι κάτι σαν τον πόλεμο ή μια μεγάλη φυσική καταστροφή. Και το πιο σημαντικό είναι ότι δεν γνωρίζουμε αυτό που αντιμετωπίζουμε. Ξέραμε φυσικά ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι κορονοϊών, αλλά τους αντιμετωπίζαμε σαν παγόβουνα που βλέπαμε μόνο και κορυφή και από πολύ μεγάλη απόσταση. Τώρα συγκρουστήκαμε με το παγόβουνο.

Η πανδημία είναι ένα φοβικό φαινόμενο, το οποίο, όπως κάθε τι φοβικό, δημιουργεί τεράστια πίεση, ανασφάλεια και αβεβαιότητα, που αποτελούν την κυρίαρχη πηγή για την δημιουργία του άγχους. Κατά τον Φρόιντ, το άγχος ανήκει στο ασυνείδητο που μπορεί να αγγίξει το παράλογο και η φοβία στο συνειδητό. Όταν το άγχος γίνεται τόσο έντονο δεν μπορεί να το διαχειριστεί κανείς και εκφράζεται με διάφορα συμπτώματα. Οι άνθρωποι σωματοποιούν το άγχος με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ή καλύτερα να πυροδοτούνται κρίσεις πανικού, αγχώδεις διαταραχές κατάθλιψης· οι βιοψυχαναγκαστικοί δε, ασθενείς αυτή την περίοδο αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες. Όταν κάποιος δεν μπορεί να αντέξει το άγχος, εμφανίζει διάφορες φοβίες· μπορεί να απομονωθεί, να διακατέχεται από σκέψεις θανάτου, για το τι θα γίνει αύριο.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν κάποιος υφίσταται μεγάλες απώλειες και παράλληλα πρέπει να συγκρουστεί με την αλήθεια, ενδέχεται να αντιδράσει υπερβολικά, να αρχίσει να αμφισβητεί την πραγματικότητα και να να δημιουργεί άμυνες απέναντι στο τι είναι επικίνδυνο, να πιστέψει ότι ο κίνδυνος της πανδημίας δεν υπάρχει. Ο φόβος είναι απαραίτητος στη ζωή μας· αν δεν είχαμε το φόβο να μας «κρατάει» θα οδηγούμασταν σε επικίνδυνες και παραβατικές συμπεριφορές. Αυτό θα πρέπει να το κατανοήσουμε. Δεν είναι κακό να αισθάνεται κανείς φόβο και ειδικά στην περίοδο που διανύουμε, ο φόβος είναι αυτός που θα μας οδηγήσει στην τήρηση των μέτρων που θα μας βοηθήσει να μην κολλήσουμε και να μην μεταδώσουμε τον ιό. Εννοείται πως μιλάμε πάντα για τον φόβο της λογικής και όχι για το φόβο της ακρότητας. Βρίσκω ιδιαιτέρως επικίνδυνο το γεγονός ότι πλέον έχουμε εξοικειωθεί με την πανδημία, ότι αρχίζουμε να τη συνηθίζουμε· το βλέπουμε έντονα να συμβαίνει αυτό στο δεύτερο lockdown.

Η αποδοχή του προβλήματος είναι η αρχή της λύσης. Δυστυχώς, είμαστε λαός που δεν έχει πειθαρχεία.

Κατά την περίοδο του πρώτου lockdown, παρατηρήθηκε μια μεγάλη μείωση της προσέλευσης στο ιατρείο. Θα έλεγα ότι υπήρξε μια σιγή. Με την άρση των περιοριστικών μέτρων όμως, υπήρξε μια αύξηση της τάξεως του 40-50% που αφορούσε ένα τεράστιο ηλικιακό εύρος, από 18 έως 85 ετών· ένα μεγάλο ποσοστό ήταν νέα περιστατικά και το υπόλοιπο ήταν ασθενείς που είχαν υποτροπιάσει, οι οποίοι χρειάστηκαν τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. Πολλά από τα νέα περιστατικά, χρειάστηκαν επίσης φαρμακευτική βοήθεια. Οι άνθρωποι είχαν την ανάγκη να μιλήσουν για όλο αυτό που συμβαίνει, να ζητήσουν βοήθεια.

Στο δεύτερο lockdown, η κατάσταση είναι διαφορετική· υπήρξε μια μείωση τις πρώτες μέρες και έκτοτε τα περιστατικά αυξάνονται. Εκτιμώ ότι θα υπάρξει αύξηση των ανθρώπων που θα χρειαστούν βοήθεια και θα την ζητήσουν. Όσοι νόσησαν πενθούν για την υγεία τους και ενδέχεται να εμφανίσουν μετατραυματική νεύρωση που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή κατάθλιψη. Υπάρχουν και οι άνθρωποι που πενθούν το χαμό δικών τους ανθρώπων. Την αντιπροσωπευτική εικόνα θα τη δούμε τους επόμενους μήνες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την επόμενη διετία ο ιός θα είναι ανάμεσά μας· θα τον θυμόμαστε και θα τον συζητάμε.

Ζωή Γκελσίνη, Ψυχολόγος Υγείας

Από το Μάρτιο του 2020 μέχρι σήμερα, έχουν επέλθει πολλές αλλαγές στην καθημερινότητά μας, τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο. Στην αρχή, κληθήκαμε να κλειστούμε οι περισσότεροι από εμάς στα σπίτια μας, από τη μία μέρα στην άλλη, προσπαθώντας αρχικά να ανταπεξέλθουμε τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά, και προσπαθώντας να αντλήσουμε πληροφορίες για τον καινούριο ιό που φαινόταν άκρως επικίνδυνος. Οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν ποικίλες, άλλοι φοβηθήκαμε περισσότερο, άλλοι λιγότερο, και άλλοι προσεγγίσαμε την όλη κατάσταση με αρκετή δυσπιστία. Το καλοκαίρι ήρθε για να μας χαλαρώσει λιγάκι, να ανακτήσουμε δυνάμεις και όλα αυτά που ενδεχομένως είχαμε στερηθεί τους μήνες του εγκλεισμού. Φτάνουμε λοιπόν στο σήμερα, που η κατάσταση δείχνει να γίνεται χειρότερη, με αποτέλεσμα να οξυνθούν και οι επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία.

Από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, τα κύρια θέματα για τα οποία ανησυχούν οι θεραπευόμενοι μου είναι η απομόνωση, η οικονομική κατάσταση και ο φόβος. Άρα, αυτό που παρατηρώ τους τελευταίους μήνες είναι ότι αυξήθηκε η καταθλιπτική συμπτωματολογία, το άγχος, οι διαταραχές ύπνου, οι διατροφικές διαταραχές, οι εξαρτήσεις, καθώς και τα προβλήματα στις συντροφικές σχέσεις. Παρατηρώ ότι γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσουν το κίνητρο τους ώστε να καταπιαστούν με ασχολίες που τους προσφέρουν ικανοποίηση και απόλαυση, με αποτέλεσμα να νιώθουν έντονη ανηδονία και να μπαίνουν σε ένα φαύλο κύκλο δυσλειτουργικών πεποιθήσεων.

Η αβεβαιότητα φυσικά γίνεται το καύσιμο ώστε να ενεργοποιηθεί η ανησυχία και ο φόβος, φόβος για να μη νοσήσουμε, μη χάσουμε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο, μήπως δεν καθαρίσαμε σχολαστικά, μήπως ξοδέξαμε πολλά, μήπως βάλουμε κιλά, και η λίστα δεν έχει τελειωμό. Οι περισσότεροι θεραπευόμενοι μου έχουν αναπτύξει, εξαιτίας όλου αυτού, περισσότερες ελεγκτικές συμπεριφορές, ώστε να κατευνάσουν έστω και προσωρινά τη δυσφορία που νιώθουν. Για παράδειγμα, άνθρωποι με τελειοθηρικά στοιχεία (κυνηγούν την τελειότητα), επειδή δεν έχουν τον έλεγχο ή στερούνται βασικούς τομείς της ζωής τους- όπως εργασία, πανεπιστήμιο, κοινωνικοποίηση- στρέφονται προς το φαγητό, είτε καταναλώνοντας μεγαλύτερες ποσότητες τροφής που τους δίνει μια πρόσκαιρη μόνο απόλαυση, είτε ακολουθώντας στερητικές δίαιτες καθώς το χαμηλό βάρος μετατρέπεται στην κύρια πηγή της αυτό-αξίας τους.

Πολλοί άνθρωποι οδηγούνται στη μεγαλύτερη κατανάλωση ουσιών έτσι ώστε να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητα τους και να καταπραΰνουν το αίσθημα της μοναξιάς που νιώθουν λόγω της κοινωνικής απόστασης. Ολοένα και περισσότερα ζευγάρια δυσκολεύονται να διαχειριστούν το θυμό τους και τη συναισθηματική τους κατάσταση γενικότερα, με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί οι καβγάδες, και σε χειρότερες περιπτώσεις, ακόμη και τα περιστατικά οποιασδήποτε μορφής βίας. Δε θα πρέπει να παραλείψω, ότι λόγω της κατάστασης, έχει επηρεαστεί και η σεξουαλική επιθυμία των συντρόφων, που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί σε σεξουαλικές δυσλειτουργίες.

Τους τελευταίους μήνες, όλο και περισσότεροι άνθρωποι με επισκέπτονται στο γραφείο μου για ψυχοθεραπεία. Όταν νιώσουμε ότι παρά τις προσπάθειες μας, κάποια πράγματα δε μπορούμε πλέον να τα διαχειριστούμε, καλό είναι να ζητήσουμε τη συνδρομή ενός ειδικού. Είναι πολύ σημαντικό, αυτούς τους δύσκολους καιρούς να δώσουμε έμφαση στην αυτό-φροντίδα, στην επικοινωνία με τους αγαπημένους μας έστω και διαδικτυακά, και να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας, ώστε να βρούμε το νόημα που θέλουμε να δώσουμε στη ζωή μας από εδώ και έπειτα.

Θεοδώρα – Νικολέτα Λωρίτη, Ψυχολόγος

Αυτό που παρατηρούμε αυτή την περίοδο είναι την αύξηση τους άγχους, των κρίσεων πανικού, της θλίψης και της μελαγχολίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, το άγχος και η θλίψη δεν προέρχεται από την πανδημία· προϋπήρχε, αλλά κρυβόταν και τώρα πυροδοτήθηκε.

Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στα ζευγάρια. Τα περιστατικά έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Ερχόμενοι στο ιατρείο, δηλώνουν ότι αυξήθηκε η ένταση και η απομόνωση μεταξύ τους καθώς έχουν χάσει τη ρουτίνα τους, τις κοινωνικές επαφές τους, τον τρόπο ζωής τους λόγω της καραντίνας με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι τριβές. Αυτό όμως που συνειδητοποιούν μέσω της διαδικασίας με τον ψυχολόγο είναι ότι τα προβλήματα προϋπήρχαν και δεν το καταλάβαιναν, καθώς οι ρυθμοί της καθημερινότητας το κάλυπταν. Η πανδημία δεν έχει γεννήσει νέα προβλήματα στις σχέσεις, ανέδειξε τα ήδη υπάρχοντα.

Αλληλοκατηγορούνται χωρίς να συνειδητοποιούν τα θέματα που είχε και έχει ο καθένας με τον εαυτό του. Τώρα που ο χρόνος έχει παγώσει, σε αυτή την παύση, όλα αυτά βγαίνουν στην επιφάνεια, αλλά είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσεις τον εαυτό σου και πολύ πιο εύκολο να κατηγορήσεις τον άλλο. Η αναγκαστική παύση λόγω της πανδημίας ωστόσο είναι μια παύση χωρίς ενοχές και είναι ευκαιρία να δούμε, να δουλέψουμε τους εαυτούς μας αντί να προβάλουμε αυτά που εμείς έχουμε στον άλλο.

Παράλληλα, θα πρέπει να διευκρινίσω ότι δεν παρατηρείται τόσο αύξηση της σωματικής βίας, αλλά της συναισθηματικής που εκδηλώνεται με την απομάκρυνση. Θα περιμέναμε στη συνθήκη αυτή να λειτουργήσει το συναίσθημα και οι άνθρωποι να έρθουν πιο κοντά για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Αυτό όμως που παρατηρούμε είναι απομόνωση εσωτερική και κοινωνική.

Εκτιμώ, ότι με το πέρας της πανδημίας, οι άνθρωποι θα ξεχάσουν εύκολα και γρήγορα και θα επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους όπως την ήξεραν. Ελπίζω να συμβεί το αντίθετο. Αν κάνουμε όλοι μας έναν επαναπροσδιορισμό των αξιών, θα μάθουμε κάτι για μας, θα έχουμε εκπαιδευτεί και θα έχουμε κάτι κερδίσει συναισθηματικά από αυτή την κρίση. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι ξεχνούν πολύ γρήγορα, οφείλεται στην άρνηση του φόβου· αρνούνται να δουν το φόβο, άρα αρνούνται να δουν την απειλή, γιατί δεν έχουν μάθει να αποδέχονται και να αγκαλιάζουν τους φόβους τους.