Κλαίρη Μπακούρα: Να γίνει η Λάρισα κόμβος πολιτισμού και επιστήμης, μέσω των γεύσεων της!

Συνέντευξη στον Λευτέρη Παπαστεργίου

Τι σχέση έχει το πρόγραμμα start Create Cultural Change το οποίο υλοποιείται μέσω του Ιδρύματος Robert Bosch σε συνεργασία με το Goethe-Institut Θεσσαλονίκης, τη μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Μποδοσάκη, με τη Λάρισα;

Τι έτρωγαν οι άνθρωποι των προηγούμενων γενιών στη Θεσσαλία; Πως χρησιμοποιούσαν την τροφή για γιατροσόφια; Γιατί αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας ενδιαφέρει; Πως μπορεί η Λάρισα να γίνει ένας κόμβος επιστήμης και πολιτισμού; Μπαίνει, τελικά, η γεύση σε ένα μουσείο;

Σπούδασε σκηνογραφία και ενδυματολογία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Ναυπλίου και στη συνέχεια βρέθηκε στο Λονδίνο όπου ολοκλήρωσε δύο μεταπτυχιακά προγράμματα: ένα στις πολιτισμικές σπουδές και ένα δεύτερο με αντικείμενο την επιμέλεια εκθέσεων. Επέστρεψε στη Λάρισα, στην πόλη που γεννήθηκε και αγαπά και την ερχόμενη Τρίτη παρουσιάζει στο Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων το project “The Heritage of Taste”. Η Κλαίρη Μπακούρα είναι ένας νέος άνθρωπος που το μυαλό της απογειώνεται πέρα από τα όρια του συνηθισμένου.

Με μεγάλη χαρά κάθισα απέναντί της σε μια κουβέντα όλο γεύσεις, αρώματα, και σχέδια για το μέλλον…

Τι αφορά η συγκεκριμένη πρωτοβουλία; Τι είναι το “Heritage of taste”;

Είναι μια πρωτοβουλία που προσπαθεί να εξετάσει τη σχέση της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς με τη γαστρονομία και την υγεία. Χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος start Create Cultural Change το οποίο υλοποιείται μέσω του Ιδρύματος Robert Bosch σε συνεργασία με το Goethe-Institut Θεσσαλονίκης, τη μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Μποδοσάκη

Πως μια νέα κοπέλα ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο; Ποιο ήταν το κίνητρο;

Όταν ήμουν στο Λονδίνο για την εκπόνηση της διατριβής μου για το Μεταπτυχιακό μου έκανα μια έρευνα σχετικά με την ανθρωπολογία της διατροφής και της υγείας και πιο συγκεκριμένα για τη γαστρονομική και μεταναστευτική ιστορία της Ελληνικής και Ελληνοκυπριακής κοινότητας του Λονδίνου. Για την εν λόγω μελέτη μου έλαβα και μια χρηματοδότηση και στη συνέχεια, με βάση αυτό, σκεφτόμουν πως θα αναδειχθεί, αφού μελετηθεί, η γαστρονομική παράδοση της Θεσσαλίας.

Ο στόχος;

Αυτό που με ενδιέφερε ήταν αφενός να διασωθεί η γνώση των παλαιότερων γενεών και αφετέρου να απαντηθεί η ερώτηση «μπαίνει η μνήμη στο μουσείο»; Όταν μιλάω φυσικά για μνήμη δεν εννοώ ενός υλικού αντικειμένου, το οποίο φυσικά και μπαίνει, όπως για παράδειγμα ένας αρχαίος αμφορέας, που κουβαλάει την ιστορική γνώση πάνω του. Μιλάω για την άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά. Μπαίνει δηλαδή η γεύση σε ένα μουσείο;

Τι είναι η γεύση;

Γεύση είναι η μνήμη. Η αισθητηριακή γεύση που αναπαράγει στιγμές και καταστάσεις.

Με ποιον τρόπο λοιπόν καταφέρατε να συλλέξετε τις πληροφορίες που χρειάζεστε;

Μέσω αφηγήσεων ηλικιωμένων ανθρώπων που δέχθηκαν να μας μιλήσουν. Μας ενδιέφερε να μάθουμε τι έτρωγαν, που έβρισκαν την τροφή, πως τη χρησιμοποιούσαν, ακόμα και ως μέσο πρόληψης ασθενειών. Έτσι, με τον τρόπο αυτό, θα καταφέρναμε στη συνέχεια, να δούμε πως εξελίχθηκαν οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων.

Πόσοι άνθρωποι συμμετείχαν στις συνεντεύξεις σας και ποια τα χαρακτηριστικά τους;

Μιλήσαμε με 40 περίπου ανθρώπους. Συλλέξαμε προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων με καταγωγή από την Ήπειρο, τη Μακεδονία, Πόντιους, Βλάχους, και άλλους που βρέθηκαν να κατοικούν στη Λάρισα. Ρωτήσαμε για τα παιδικά τους φαγητά και πως αυτά άλλαξαν όταν εγκαταστάθηκαν εδώ.

Γιατί επιμένετε στα παιδικά χρόνια;

Επειδή τα παιδικά χρόνια όλων εμπεριέχουν φαγητό. Ειδικά στην Ελλάδα, όλα είναι συνυφασμένα με το τραπέζι. Είναι η ίδια η ζωή και επιπλέον είναι ένα κομμάτι που δημιουργεί κοινωνική συνοχή.

Ποια τα συμπεράσματα της έρευνας λοιπόν που σας έκαναν εντύπωση;

Αυτό που καταλάβαμε από τις μαρτυρίες ήταν πως οι Θεσσαλοί είναι πολύ ανοιχτοί άνθρωποι. Η Λάρισα ήταν πάντοτε το κέντρο της αγροτικής παραγωγής και η σημερινή ζωντάνια και ζωηράδα της πόλης συνδέεται με το γεγονός πως η Λάρισα παράγει. Επιπροσθέτως διαπιστώσαμε πόσο σημαντικός είναι ο τόπος στον οποίο μεγαλώνουμε.

Από κει και πέρα, μου έκανε μεγάλη εντύπωση το πώς χρησιμοποιούσαν οι παλαιότερες γενιές τις τροφές για γιατροσόφια. Για παράδειγμα χρησιμοποιούσαν ιστό αράχνης ή κοκκινόχωμα για να επουλώσουν τις πληγές. Ή χρησιμοποιούσαν, για τον ίδιο λόγο, στουμπισμένα κρεμμύδια και πατάτες. Επίσης χρησιμοποιούσαν κρυσταλλοποιημένη σκόνη από τη χολή της κότας, για να γιατρέψουν την ανθρώπινη χολή.

Εντυπωσιακό, ειδικά για τις γενιές τις δικές μας, είναι και το αίσθημα της πείνας που μεταφέρουν οι άνθρωποι των παλαιότερων γενεών. Ζέσταιναν το αλεύρι με το νερό και το έτρωγαν. Και φυσικά δεν πετούσαν τίποτα από το ζώο που έσφαζαν.

Γι’ αυτό και προέκυψε ο πατσάς για παράδειγμα.

Ακριβώς! Μια γιαγιά μας εξηγούσε πως το κολλαγόνο που έμενε στην κατσαρόλα, αφότου έβραζαν τα ποδαράκια, μετά το χρησιμοποιούσαν στο δικό τους δέρμα.

Εντυπωσιακές πληροφορίες…

Ναι! Σκεφτόμουν λοιπόν, επεξεργαζόμενη τις πληροφορίες αυτές, πως αν είναι δύσκολο στις δικές μας γενιές να συνδεθούμε με αυτό που συνέβαινε τότε, φαντάσου τι θα συμβαίνει στις επόμενες…

Πως βλέπουν οι ίδιοι αυτό που συμβαίνει σήμερα, όσον αφορά τη δική μας διατροφή;

Οι άνθρωποι αυτοί είναι πιο ισορροπημένοι από μας. Τους φαίνεται εξωφρενικό για παράδειγμα το γεγονός πως παραγγέλνουμε και τρώμε απ’ έξω. Μου έλεγε μια γιαγιά πως εγώ έπαιρνα κάποιες φορές δυο δραχμές από τον πατέρα μου για να αγοράσω σάμαλι!

Μπαίνει λοιπόν η γεύση σε ένα μουσείο;

Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να αναδείξουμε τις γεύσεις μας ως τουριστικό προϊόν. Η γεύση είναι πολιτισμός. Ένας από τους μελλοντικούς μας στόχους λοιπόν είναι η δημιουργία ενός κόμβου που θα συνδυάζει τον πολιτισμό με την επιστήμη, που θα καταγράφει τις αφηγήσεις γεύσεων και γιατρικών και θα προωθεί τη μοναδικότητα και την αυθεντικότητα του τόπου και της περιοχής. Αυτό θα πρέπει να κάνει η Λάρισα.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω το δήμο Λαρισαίων, την αντιδημαρχία Πολιτισμού και Κοινωνικής Πολιτικής, τους κυρίους Σάπκα και Δεληγιάννη, τον Σύλλογο «Ο Ιπποκράτης στη Λάρισα», τον Ιατρικό Σύλλογο Λάρισας καθώς και τη διοίκηση του Αστικού ΚΤΕΛ Λάρισας.