Ο Δημήτρης Κουρέτας απαντάει για την επόμενη μέρα στα ελληνικά χωράφια: «Μετά τα μπλόκα, τι;»

Οι αγροτικές κινητοποιήσεις, για μια ακόμη χρονιά, απασχολούν μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Δέκα χρόνια μετά την κρίση και την ελληνική χρεοκοπία, ποια πρέπει να είναι η επόμενη μέρα στην γεωργία;

«Μετά τα μπλόκα, τι»; Αυτό ήταν το ερώτημα που θέσαμε στον καθηγητή βιοχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Δημήτρη Κουρέτα, έναν επιστήμονα που έχει ταυτίσει το έργο και το όνομά του με αυτόν τον τομέα, και που στις ερχόμενες εκλογές θέτει τη δική του υποψηφιότητα για την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Συνέντευξη στον Λευτέρη Παπαστεργίου

Πρόσφατα έγραψα ένα άρθρο υποστηρίζοντας πως οι αγροτικές κινητοποιήσεις λαμβάνουν πλέον την μορφή ενός «ετήσιου, καθιερωμένου, μνημόσυνου». Μετά από δέκα χρόνια κρίσης, πως θα χαρακτηρίζατε εσείς αυτές τις μορφές κινητοποίησης;

Προχθές ερχόμενος από Βόλο για Λάρισα σταμάτησα στα μπλόκα και είπα να περπατήσω για λίγο εκεί. Με γνώρισε κάποιος αγρότης και μου είπε: «Κύριε καθηγητά που είστε, εδώ σας θέλουμε».

«Δεν έρχομαι», του είπα «για να μην σας στενοχωρήσω. Γιατί δεν βλέπω εδώ τους συνεταιριστές της Ζαγορίν με τα μήλα; Ούτε τους αγρότες που φτιάχνουν το φασόλι Πρεσπών που έχει πενταπλή τιμή από ότι είχε πριν το πιστοποιήσουν. Ούτε αυτους που παράγουν τις γαλοπούλες με σήμα Αμερικάνικη Γεωργική σχολή , που παρόλο που έχει διπλή τιμή, φεύγει πριν μπει στα σούπερ μάρκετ. Τι θες να σου πω; Που έχετε εδώ 30 χρόνια και δεν μπορέσατε να βάλετε τη φακή σας σε σακουλάκι, και σας φταίει η Μέρκελ;»

Με κοίταξε μέσα στη χάντρα του ματιού και κατέβασε το κεφάλι. Τον προσπέρασα, γύρισα πίσω, μπήκα στο αμάξι μου και πήγα σπίτι.

Ευθύνονται μόνο αυτοί;

Ευθύνονται και αυτοί. Φυσικά, ευθύνεται και ο πολιτικός κόσμος, που εδώ και τριάντα χρόνια τους κλέβει τη στράτευση.

Δώστε μας την γεωργική «ταυτότητα» της Θεσσαλίας, να έχουμε μια βάση συζήτησης

Όσον αφορά τη Φυτική Παραγωγή, η Περιφέρεια Θεσσαλίας παράγει το 14,2% της αγροτικής παραγωγής της χώρας (η 2η μεγαλύτερη συμμετοχή μετά την Κεντρική Μακεδονία),  το   6,5%   της   μεταποιητικής  παραγωγής  και   το   5,2%   των   υπηρεσιών. Παράλληλα, όμως, με τον πρωτογενή τομέα έχει αναπτυχθεί και η βιομηχανία τροφίμων με πλήθος τυποποιητικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων.

Από τις πολυετείς καλλιέργειες η πιο διαδεδομένη είναι η καλλιέργεια της μηλιάς, κυρίως στο Πήλιο και την Αγιά, καλύπτοντας περίπου 42.000 στρ. Ακολουθεί η καλλιέργεια αμπελιού με 39 χιλ. στρέμματα. Έπονται η ροδακινιά και αχλαδιά που καλύπτουν περίπου  15.000 στρ. έκαστη. Οι κερασιές καλύπτουν περίπου 5000 στρ.

Οι εκτάσεις με βιολογικές καλλιέργειες το 2003 ανέρχονταν σε 61.319,6 στρ. Η πλειοψηφία των εκτάσεων αυτών αφορά βοσκότοπους (47.835 στρ.), ενώ ακολουθούν το σκληρό σιτάρι (5.993 στρ.) και η ελιά (3.132 στρ.).

Οι ετήσιες καλλιέργειες, που κυριαρχούν στον κάμπο της Θεσσαλίας, είναι πλήρως μηχανοποιημένες σε όλα τα στάδια παραγωγής από τη σπορά ή μεταφύτευση έως και τη συγκομιδή και αφορούν κυρίως βαμβάκι και δημητριακά. Σημαντικές είναι και οι εκτάσεις με βιομηχανική τομάτα, κυρίως στο Ν. Λαρίσης. Η ύπαρξη εργοστασίων μεταποίησης  της  βιομηχανικής  τομάτας  επέκτεινε  τη  δυναμική  αυτή  καλλιέργεια  σε μεγάλες περιοχές της Θεσσαλίας και πιθανόν να τη διατηρήσει παρά τα σημερινά προβλήματα στη διάθεση των προϊόντων της διεθνώς όπως αυτά έχουν ανακύψει κυρίως στα τελευταία τρία χρόνια με τον ανταγωνισμό από χώρες χαμηλού κόστους παραγωγής (όπως Κίνα).

Η καλλιέργεια της μηλιάς γίνεται κυρίως σε δύο κέντρα, το Πήλιο και την Αγιά. Το αμπέλι καλλιεργείται κυρίως στο νομό Λαρίσης (26 χιλ. στρ.) κυρίως σε περιοχές   του Τυρνάβου και σε διάφορα άλλα κέντρα της Θεσσαλίας (Δαμάσι, Ραψάνη, Ελασσώνα). Ροδάκινα  παράγονται  επίσης  κυρίως  στην  ευρύτερη  περιοχή  Τυρνάβου  (Τύρναβος, Φαλάνη, Γιάννουλη, Αμπελώνας) και στο Πήλιο. Σημαντικό ποσοστό είναι τα συμπύρηνα ροδάκινα τα οποία κονσερβοποιούνται από τις τοπικές βιομηχανίες. Αχλάδια παράγονται κυρίως επίσης στην ευρύτερη περιοχή Τυρνάβου (Φαλάνης, Γιάννουλης, Αμπελώνα) (κύριο κέντρο παραγωγής αχλαδιών σήμερα για την Ελλάδα) και στα παράλια του Παγασητικού. Η παραγωγή βερύκοκου είναι σχετικά μικρή λόγω της επικινδυνότητας καταστροφής της παραγωγής από παγετούς. Η Θεσσαλία έχει κυρίαρχη θέση στην Ελλάδα στην παραγωγή αμύγδαλου. Στην κοιλάδα του Συκουρίου παράγεται το 1% του αμυγδάλου της γής. H καλλιέργεια της ελιάς επεκτείνεται και πιθανόν να συνεχίσει να αναπτύσσεται καθώς υπάρχουν αρκετές βιομηχανίες, οι οποίες μάλιστα ευρίσκονται σε συνεχή πορεία ανάπτυξης για παραγωγή και εμπορία κονσερβοποιημένης ελιάς και προϊόντων της σε όλο τον κόσμο και επιπρόσθετα πολλοί παραγωγοί εισήλθαν πρόσφατα στη βιολογική παραγωγή ελαιόλαδου, το οποίο και θα διατίθεται πιο εύκολα και σε καλές τιμές στο διεθνές εμπόριο.

Η μέση έκταση ανά εκμετάλλευση επίσης παρουσιάζει σημαντικές διαφορές ανά νομό, καθώς η μέση έκταση για τις ετήσιες καλλιέργειες στο Ν. Λαρίσης είναι 74 στρ. έναντι μόλις 35 στρ. για το νομό Τρικάλων (ΕΣΥΕ, 2000).

Εντυπωσιακά στοιχεία… Η ποιότητα των προϊόντων μας;

Τα αγροτικά προϊόντα στη Θεσσαλία παράγονται όχι βάσει της ζήτησης και προσφοράς της αγοράς αλλά βάσει της τοπικής κουλτούρας (γνώση καλλιέργειας συγκεκριμένων ειδών από δεκαετίες έως και αιώνες) και βάσει των επιδοτήσεων που χορηγούνταν τις τελευταίες δεκαετίες. Η Θεσσαλία διαθέτει, επίσης, σημαντικές περιοχές με ονομαστά προϊόντα υψηλής ποιότητας συμβατικά ή βιολογικά.  Πολλές από τις περιοχές έχουν υψηλή ποιότητα λόγω θέσης και κλίματος (υψόμετρο) αλλά άλλες περιοχές είναι γνωστές από τη δράση ομάδων παραγωγών που επέβαλλαν το όνομα. Υψηλή ποιότητα πατάτας παράγεται σε περιοχές με μέσο ή μεγάλο υψόμετρο όπως η Μαρμάργιαννη στην περιοχή Αγιάς και η Καλιπεύκη στον Όλυμπο (πρώην λίμνη Νιζηρού με υψόμετρο 1000 μ περίπου). Πολλές από τις ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας παρήγαγαν   υψηλής ποιότητας λαχανικά όπως η Ανατολή Αγιάς (φασολάκια) , η Σπηλιά στον Κίσσαβο (επιτραπέζια τομάτα)  αλλά «ευφυείς» πολιτικές των Κυβερνήσεων στις δεκαετίες του 70 και 80 κατέστρεψαν την παραγωγική βάση με διατιμήσεις των προϊόντων. Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν σημαντικές δυνατότητες της Θεσσαλίας να παράγει προϊόντα υψηλής ποιότητας που θα βρουν αγορές στη χώρα ή στο εξωτερικό που παράγουν βότανα βιολογικά ή συμβατικά.  Ο Συνεταιρισμός Γυναικών του Λαύκου διαθέτει και χώρο πώλησης των προϊόντων στο Λαύκο.

Σημαντικές προσπάθειες παραγωγής υψηλής ποιότητας κρασιών υπάρχουν σε όλο το Θεσσαλικό χώρο. Οι παραδοσιακές περιοχές παραγωγής κρασοστάφυλων και υψηλής ποιότητας κρασιών όπως η Ραψάνη (Τσάνταλης ΑΕ), Κρανιάς (Κατσαρός), Μεσηνικόλα (Συνεταιρισμός) έχουν ακολουθηθεί από νέες προσπάθειες σε πολλές περιοχές.  Εκτός των Βιολογικών κρασιών του Σαρανταπόρου, πολύ πετυχημένη μονάδα αναπτύχθηκε στη Βούναινα (Βιολογικά κρασιά Καρυπίδη), στη Ελλασσώνα (Λόλλας ) κλπ.

Τι πρέπει να σχεδιάσουμε λοιπόν, σύμφωνα με την ταυτότητα που μόλις αποτυπώσατε; Ποιο θα πρέπει να είναι το όραμά μας;

Όλα τα παραπάνω παραδείγματα αποτυπώνουν το σημαντικό δυναμικό της περιοχής της Θεσσαλίας τόσο σε δυνατότητα παραγωγής υψηλής ποιότητας πρώτων υλών αλλά και κυρίως ένα υψηλό ανθρώπινο δυναμικό επιχειρηματιών που μπορούν να πρωτοστατήσουν στην ανάπτυξη της μεταποίησης.

Το  όραμα  για  την  παραγωγή τροφίμων  στη  Θεσσαλία είναι  αφενός  η  παραγωγή υψηλής ποιότητας ειδικών προϊόντων γεωργίας και μεταποίησης, που θα απευθύνονται σε υψηλού εισοδήματος ή ειδικών διατροφικών απαιτήσεων κοινό που είναι διατεθειμένο να πληρώσει την υψηλή ποιότητα και αφετέρου η μαζική παραγωγή προϊόντων μέσης ποιότητας και χαμηλού κόστους για το ευρύ κοινό.

Τα προϊόντα αυτά με ένα πλήρες σύστημα  ιχνηλασιμότητας και σήμανση ειδικής ονομασίας προελεύσεως ώστε να είναι αναγνωρίσιμα για τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, μπορούν να καλύψουν σημαντικά τμήματα της εγχώρια αγοράς και να δημιουργήσουν προοπτικές εξαγωγών. Αυτό για να γίνει πρέπει τα ΑΕΙ να καταλάβουν ότι δεν σημαίνει ντε και καλά, ότι επειδή το ΜΙΤ κάνει ρομποτική έρευνα θα κάνουμε και μείς.  Αξίζει να σημειωθεί πως η Θεσσαλία έχει μια σειρά από περιοχές συνδεδεμένες με την Ελληνική Μυθολογία (Όλυμπος‐ Θεοί, Τέμπη‐ Μούσες, Φάρσαλα‐ Αχιλλέας, Πήλιο – Κένταυροι) που μπορούν να δώσουν χαρακτηριστικές ονομασίες προέλευσης εύκολα αναγνωρίσιμες σε διάφορα προϊόντα.

Ποια λοιπόν θα πρέπει να είναι η επόμενη μέρα των αγροτών;

Σήμερα λειτουργούντα συστήματα παραγωγής προϊόντων υψηλής ποιότητας είναι ο συνεταιρισμός βιοκαλλιεργητών του Σαρανταπόρου με παραγωγή λαχανικών  (μπρόκολο, κουνουπίδι κλπ) αλλά και βιολογικών σταφυλιών για οινοποίηση με τοπικό οινοποιείο μεταποίησης. Επομένως η νέα εποχή για τους αγρότες της Θεσσαλίας πρέπει να περιλαμβάνει μίγμα των παραπάνω σκέψεων και δράσεων για να μπορέσει ο νέος αγρότης να πάει στην εποχή της ποιοτικής και ανταγωνιστικής γεωργίας. Αν το αφήσουν τα μπλόκα βέβαια και οι κακές πολιτικές που αναπτύχθηκαν και τώρα και πρίν. Εδώ μπαίνει και η τεράστια ολιγωρία των προγραμμάτων της περιφέρειας Θεσσαλίας που θα μπορούσαν να φτάσουν στον παραγωγό, που όμως τελικά μείναμε μόνο στους δρόμους, γεφύρια κλπ. Ουσία για τον παραγωγό όχι. Αυτά αφορούν το φίλο Κώστα Αγοραστό.