«Ο καταστροφικός σεισμός της Λάρισας το 1941, οδηγός για το μέλλον»

Το βιβλίο του Λαρισαίου πολιτικού μηχανικού- ερευνητή ιστορικής Σεισμολογίας κ. Γιάννη Παπαϊωάννου με τίτλο «Ο σεισμός της Λάρισας της 1^ης Μαρτίου 1941» παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο.

Για το βιβλίο μίλησαν ο κ. Παναγιώτης Καρύδης, Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών και ιδρυτής του Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογίας του Ε.Μ.Π., ο κ. Σπύρος Παυλίδης Ομότιμος Καθηγητής Γεωλογίας του Α.Π.Θ και Πρόεδρος τους ΔΣ Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας καθώς και ο κ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Διευθυντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

«Όπου έχει γίνει σεισμός θα ξαναγίνει και με τον τρόπο που έχει γίνει ο σεισμός αυτός, με τον ίδιο τρόπο θα ξαναγίνει», τόνισε ο κ. Καρύδης, ο οποίος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις κατασκευές των κτιρίων της Θεσσαλίας, και όχι μόνο, των δεκαετιών 1960-1980, οι οποίες χαρακτηρίζονται «επικίνδυνες», χωρίς ωστόσο, ό ίδιος, όπως και η επιστημονική κοινότητα της χώρας να ανησυχεί ιδιαίτερα, «αν τηρούνται όοι οι κανόνες ασφαλών κατασκευών».

«Στην Ελλάδα, δυστυχώς, είμαστε επιμηθείς και όχι προμηθείς», επεσήμανε ο κ. Παπαδόπουλος, σημειώνοντας πως «η γνώση των κατοίκων της χώρας, όσον αφορά την σεισμική δραστηριότητα είναι ελλιπής». Όπως σημείωσε ο ίδιος «ευτυχώς που στην Ελλάδα έχουμε πολλά ρήγματα. Πλέον, η επιστημονική πρόοδος είναι τέτοια που μας επιτρέπει να χτίζουμε με ασφάλεια», ενώ όπως είπε, «η Ελλάδα, σε σχέση με γείτονες χώρες, όπως η Τουρκία ή η Ιταλία, αλλά και σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη μετράει μικρό αριθμό νεκρών».

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στην εισήγησή του ο κ. Παυλίδης, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο του κ. Παπαϊωάννου, «ο ακούραστος ερευνητής ιστορικών σεισμών του ελλαδικού χώρου Γιάννης Παπαϊωάννου καταπιάνεται με έναν χαρακτηριστικό σεισμό, εκείνον της Λάρισας του 1941, που δεν μελετήθηκε μέχρι σήμερα όσο θα έπρεπε», επισημαίνοντας πως «ο σεισμός της 1^ης Μαρτίου 1941 υπήρξε ένας ισχυρός επιφανειακός σεισμός, με επίκεντρο ανατολικά – βορειοανατολικά της Λάρισας, που προκάλεσε ανθρώπινα θύματα και εκτεταμένες υλικές ζημιές στην πόλη και σε γειτονικά χωριά. Η ιδιαιτερότητα του σεισμού αυτού οφείλεται στο ότι:

Είναι ανεπαρκώς μελετημένος, αφού συνέβη κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41 και πριν τα δύσκολα χρόνια της κατοχής

Υπήρξε σύγχυση ως προς τις ζημιές του σεισμού σε σχέση με τους βομβαρδισμούς της ιταλικής αεροπορίας της 21^ης Δεκεμβρίου 1940, καθώς και στους βομβαρδισμούς που έγιναν από τους Γερμανούς, μετά τον σεισμό, τον Απρίλιο του 1941, πριν από την είσοδο τους στην Λάρισα

Ήταν ο ισχυρότερος σεισμός της ευρύτερης περιοχής της Λάρισας του 20^ου αιώνα, μετά από πολλά χρόνια σχετικής σεισμικής ηρεμίας

Ο σεισμός έγινε έντονα αισθητός σε ολόκληρη τη Θεσσαλία. Μόνο στη Λάρισα είχε ανθρώπινα θύματα, αρκετούς νεκρούς και πολλούς τραυματίες, ενώ στα χωριά ανατολικά και βόρεια της πόλης υπήρξαν πολλές υλικές ζημιές.

Εκτός της Θεσσαλίας έγινε αισθητός στις κεντρικές περιοχές του ηπειρωτικού κορμού της χώρας

Παρ’ όλες τις περιγραφές για πολλές επιφανειακές διαρρήξεις ανατολικά της πόλης, δεν είχε μέχρι σήμερα αποσαφηνιστεί το σεισμογόνο ρήγμα και οι διαστάσεις του, ούτε ότι η διάρρηξη του ρήγματος παρουσίασε κατευθυντικότητα με φορά προς την πόλη

Επισημαίνεται ένα σχεδόν άγνωστο, μέχρι τότε φαινόμενο, η εκτεταμένη ρευστοποίηση εδαφών, που παρουσιάστηκε στη Λάρισα τότε, και που αποτελεί και σήμερα σημαντικό πρόβλημα.

Δεν είχαν διερευνηθεί οι τοπικές γεωλογικές συνθήκες και η επίδρασή τους στις κατασκευές.

Συνοψίζοντας, θα πρέπει να τονιστεί πως το βιβλίο του Γιάννη Παπαϊωάννου είναι ένα σημαντικό ιστορικό κείμενο με διαχρονική αξία και ταυτόχρονα επιστημονικό με ουσιαστική συμβολή στον καθορισμό της σεισμικής επικινδυνότητας της περιοχής».

Από την πλευρά του ο συγγραφέας ερευνητής, περιγράφοντας το υλικό που χρησιμοποίησε για την ιστορική του έρευνα, συνόψισε πως από την επανεξέταση του σεισμού, «καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα:

Ο σεισμός είχε μικρό εστιακό βάθος.

Το ρήγμα το οποίο ενεργοποιήθηκε βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πόλη και είχε διεύθυνση από Ανατολή προς Δύση και όχι από Βορειοδυτικά προς Νοτιοανατολικά όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα

Εμφανίστηκαν φαινόμενα «κοντινού πεδίου»

Η μεγάλη ένταση του σεισμού, η οποία παρατηρήθηκε σε ορισμένες περιοχές της πόλης, οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους: στο κακό έδαφος θεμελίωσης της κεντρικής περιοχής και του λόφου, στο φαινόμενο της «τοπογραφικής ενίσχυσης», ειδικά στον λόφο της πόλης, και στις εκτεταμένες ρευστοποιήσεις οι οποίες έγιναν σε διάφορα σημεία της.

Οι μεγάλες βλάβες που παρατηρήθηκαν στα κτίρια της πόλης, αφού, κατά τις επίσημες εκτιμήσεις, το 60%-70% των κτιρίων της ήταν εξ ολοκλήρου κατεστραμμένα ή είχαν τμήματα μη επισκευάσιμα, οφείλεται επιπλέον και στις κακές κατασκευές λόγω: της γήρανσης των οικοδομών, της μη πλήρωσης, κατά την κατασκευή τους, των στοιχειωδών στατικών κανόνων και της οικοδομικής τέχνης, της έλλειψης αντισεισμικής προστασίας.

Οι βομβαρδισμοί των Ιταλών, τρεις τον αριθμό, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν πριν εκδηλωθεί ο σεισμός, ήταν μικρής έντασης και έκτασης και επηρέασαν ένα πολύ μικρό αριθμό κτιρίων, αντίθετα από όσα υποστηρίζονταν κάποια χρόνια μετά την εκδήλωση του σεισμού».

Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιγράφονται στο βιβλίο του κ. Παπαϊωάννου «συνολικά, ο αριθμός των νεκρών από τον σεισμό του 1941 θα πρέπει να ξεπέρασε τους 60, των τραυματιών με σοβαρά τραύματα τους 200 και των τραυματιών με ελαφρά τραύματα τους 1000, ενώ προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στη Λάρισα και στα χωριά Ομορφοχώρι, Μελισσοχώρι, Πλατύκαμπο, Γλαύκη, Ελευθέριο, Δήμητρα, Μαρμαρίνη, Χειμάδι, Καλοχώρι, Νέσσων, Κουλούρι, Δασοχώρι και Γιάννουλη».

Αξίζει να σημειωθεί πως το βιβλίο του κ. Παπαϊωάννου αποτελεί έκδοση του δήμου Λαρισαίων, ενώ το παρόν στην εκδήλωση έδωσαν, ανάμεσα σε άλλους ο δήμαρχος Λαρισαίων κ. Καλογιάννης, ο αντιδήμαρχος κ. Σούλτης, ο δήμαρχος Τυρνάβου κ. Σαρχώσης και πλήθος Λαρισαίων.

Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος κ. Αλέξης Καλέσης 

Λ.Π.