Ο «αλγόριθμος» που… τρελαίνει τη ζωή μας! – Ένας Λαρισαίος μιλά για το θαυμαστό κόσμο του facebook

Του Λευτέρη Παπαστεργίου

Το Δεκέμβριο του 2017, στο εξωτερικό, ξεκίνησε μια συζήτηση για κάποιες αλλαγές στον αλγόριθμο του Facebook, τον μηχανισμό δηλαδή που μέσα από συγκεκριμένα κριτήρια αποφασίζει τι περιεχόμενο θα εμφανιστεί στην προσωπική μας σελίδα, αλλαγές που θα επέτρεπαν πλέον στους χρήστες να βλέπουν τα νέα από λίγους φίλους. Τον περασμένο Ιανουάριο η σχετική συζήτηση φούντωσε, ανεξαρτήτως αν το Facebook είχε ανακοινώσει πως πλέον οι χρήστες θα έβλεπαν περισσότερα νέα από τους φίλους τους, παρά από επιχειρήσεις ή ενημερωτικές σελίδες.

Μετά από αρκετό καιρό, όπως γίνεται σχεδόν πάντα, τα «νέα» του εξωτερικού μεταφέρθηκαν και στην χώρα μας, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μια φρενίτιδα ανάμεσα στους χρήστες, οι οποίοι επικολλώντας ένα κείμενο στον «τοίχο» τους, θεωρούσαν πως έτσι θα παρακάμψουν τον αλγόριθμο και θα έχουν πρόσβαση σε περισσότερους από 25 φίλους, τους οποίους, υποτίθεται, πως μπορούν να παρακολουθήσουν μόνο, σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους.

Την ίδια ώρα που στο μικρό Γαλατικό χωριό οι χρήστες του πιο δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης προσπαθούν να παρακάμψουν τον αλγόριθμο, το Facebook ανακοίνωνε πως οι ενεργοί χρήστες του, παγκοσμίως, έχουν αγγίξει το ασύλληπτο νούμερο των 2,23 δισεκατομμύρια μηνιαίως! Τι ακριβώς συμβαίνει στον μαγικό κόσμο του Facebook, που τείνει να γίνει ένα πλέον με την καθημερινότητά μας, σε σημείο που, σε κάποιες περιπτώσεις, να θεωρείται προέκταση της ανθρώπινης υπόστασης; Ποια είναι η γενιά “always online” και τα χαρακτηριστικά της; Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;

Συνάντησα τον Γιάννη Λάγγα (υπεύθυνο της εταιρείας ITBox), ένα μεσημεράκι στις αρχές της εβδομάδας, με σκοπό να πάρω απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα, θέλοντας να καταλάβω πόσο θα αλλάξει πλέον ο κόσμος μας. Με υποδέχτηκε με χαμόγελο και ξεκινήσαμε…

Ο αλγόριθμος, ο «κακός χαμός»!

Ναι! Είναι μια συζήτηση που ξεκίνησε πέρυσι στο εξωτερικό και φυσικά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το «πρόβλημα» του Facebook, αν μπορούμε να το βαφτίσουμε έτσι, ήταν να περιοριστούν στον τοίχο των χρηστών εμφανίσεις διαφημίσεων και νέων εταιρικών, τα οποία σε τελική ανάλυση ο χρήστης μπορεί να μην έχει επιλέξει να βλέπει. Αυτό όμως είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό από τους χρήστες που ακολουθούμε και θέλουμε να βλέπουμε τις αναρτήσεις τους.

Ο μηχανισμός του αλγόριθμου είναι σχετικά απλός. Όσοι κάνουν like στις αναρτήσεις σου, κάνουν σχόλια ή share και γενικά υπάρχει μια αλληλεπίδραση μεταξύ σας, τότε ο αλγόριθμος θα τις εμφανίζει πιο συχνά στους φίλους αυτούς. Κατά συνέπεια η αλληλεπίδραση μεταξύ σας μεγαλώνει. Όσο πιο «ενεργός» είσαι με κάποιους χρήστες, τόσο περισσότερο θα εμφανίζονται μπροστά σου. Άρα ο αλγόριθμος έχει να κάνει με ενέργειες και συνέπεια. Επίσης οι δημοσιεύσεις που συγκεντρώνουν τα περισσότερα likes, shares και σχόλια, βαθμολογούνται ως πιο δημοφιλείς, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται περισσότερο. Με λίγα λόγια όσο πιο δημοφιλή, σχετικά και πρόσφατα είναι αυτά που αναρτάς, τόσο πιο εμφανές σημείο θα καταλαμβάνουν στους τοίχους φίλων σου. Αν δηλαδή διαθέτεις 5.000 φίλους και έχεις αλληλεπίδραση με 20 από αυτούς, θα σου εμφανίζονται περισσότερο οι 20 αυτοί. Σε καμία όμως περίπτωση δεν υπάρχει κανένα όριο 25 ατόμων.

Ωστόσο η πραγματική και ουσιαστική κουβέντα που γίνεται αυτό το διάστημα, και που απασχολεί όλο και περισσότερο κόσμο, είναι η ασφάλεια των προσωπικών μας δεδομένων…

Ναι. Η ιστορία και το σκάνδαλο της “Cambridge Analytica” δημιούργησε εκ των πραγμάτων μεγάλα προβλήματα, που καλείται το Facebook να αντιμετωπίσει, κάτι που ήδη κάνει, ανακοινώνοντας τις νέες πολιτικές απορρήτου.

Στο σημείο αυτό καλό θα ήταν να θυμηθούμε λίγο τι αφορούσε η υπόθεση “Cambridge Analytica”. Πρόκειται για μια εταιρεία η οποία κατάφερε να αποσπάσει προσωπικά δεδομένα περίπου 50.000.000 χρηστών του Facebook, τα οποία εν συνεχεία επεξεργάστηκε για να σκιαγραφηθούν προφίλ Αμερικάνων χρηστών, με στόχο την υποστήριξη και εκλογή του Ντόναλντ Τράμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Επίσης, η συγκεκριμένη εταιρεία είχε εμπλοκή στην καμπάνια υπέρ του «Brexit» της Μεγάλης Βρετανίας.

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Τάσο Οικονόμου, ο οποίος έγραψε για το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, «το 2012, ο διδακτορικός φοιτητής Ψυχολογίας στο Cambridge, Μίκαελ Κοσίνσκι, συνέθεσε μία θεωρία με την οποία μπορούσε να ταξινομήσει τους ανθρώπους σε συμπεριφορικές κατηγορίες και με βάση αυτήν την ταξινόμηση, να προβλέψει πτυχές της προσωπικότητας των ανθρώπων μέσα από τις σελίδες που επισκέπτονται στο Διαδίκτυο, όπως οι πολιτικές αντιλήψεις. Κάθε αγορά online, κάθε αναζήτηση, κάθε κίνηση στον χάρτη, κάθε «like» αποθηκεύονται.  

Αυτήν τη μέθοδο, απέκτησε η Cambridge Analytica και κατόπιν ενεπλάκη στην καμπάνια υπέρ του Brexit και μετά στις αμερικανικές εκλογές. Η εταιρεία ενεπλάκη στις καμπάνιες του Τεντ Κρουζ και μετά του Ντόναλντ Τραμπ, με δημοσιεύματα να κάνουν λόγο για «dark posts», δηλαδή χορηγούμενα posts στο Facebook που μπορούσαν να βλέπουν μόνο χρήστες με συγκεκριμένα προφίλ. Μέσω των συγκεκριμένων ψυχομετρικών μεθόδων και τεχνικών μεγάλων δεδομένων είναι δυνατή η διαμόρφωση προφίλ χρηστών με τέτοιο βαθμό ακριβείας, που καθίσταται δυνατή η μαζική αποστολή στοχευμένων, εξατομικευμένων μηνυμάτων με καταλυτικά αποτελέσματα.  Κατόπιν, με τη βοήθεια της Global Science Research (GSR), η οποία έστησε ένα κουίζ με ονομασία “thisiyourdigitallife” και το διαφήμισε ως “κοινωνικό πείραμα που χρησιμοποιούν ψυχολόγοι“ πήρε τα προσωπικά δεδομένα από περίπου 270.000 χρηστών που ασχολήθηκαν με την εφαρμογή. Από αυτούς πήραν σε πληροφορίες που αφορούσαν τον τόπο κατοικίας, τις λίστες με τους φίλους τους και τα likes που έχουν κάνει».

Τον Μάρτιο του 2018 ο ιδρυτής του κοινωνικού δικτύου Mαρκ Ζάκερμπεργκ,  σε γραπτή ανακοίνωσή του, την οποία ανάρτησε στο προφίλ του στο Facebook, έγραφε: «Έχω την υποχρέωση να προστατεύω τα δεδομένα σας και εάν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό τότε δεν μας αξίζει να σας υπηρετούμε. Εργάζομαι για να κατανοήσω ακριβώς τι συνέβη και να διασφαλίσω ότι κάτι τέτοιο δεν θα ξανασυμβεί… Εγώ ξεκίνησα το Facebook και στο τέλος της ημέρας είμαι υπεύθυνος για το τι συμβαίνει στην πλατφόρμα μας. Θα μάθουμε από αυτή την εμπειρία για να κάνουμε την πλατφόρμα μας και την κοινότητά μας πιο ασφαλή για όλους από τούδε και στο εξής».

Τα συζητώ όλα αυτά με τον Γιάννη.

«Η κουβέντα που έχει ανοίξει είναι πολύ μεγάλη… Πλέον, μην έχεις καμία αμφιβολία, πως μιλάμε για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ και θα είναι η νέα μεγάλη επανάσταση. Η γενιά αυτή, η γενιά που ονομάζεται «Generation Always-on», δηλαδή είναι μονίμως συνδεδεμένη με την πληροφορία και μεταξύ τους, χρησιμοποιεί το internet σαν επέκταση του μυαλού της, έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις προηγούμενες. Η τεχνολογία πλέον έχει κάνει άλματα και θα διαμορφώσει τη νέα πραγματικότητα σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας…», μου λέει και αρχίζει να μου απαριθμεί παραδείγματα.

Η αλήθεια είναι πως όλα όσα συμβαίνουν δίπλα μας, αλλάζουν τον τρόπο της ζωής μας. Οι «έξυπνες συσκευές», οι ηλεκτρικές συσκευές του σπιτιού που αυτορυθμίζονται, το αυτοκίνητο που δεν θα χρειάζεται οδηγό, τα εργοστάσια που δεν θα χρειάζονται εργάτες, απομακρυσμένα ο γιατρός μπορεί να χειρουργεί με μεγάλη ακρίβεια, τεχνητά όργανα θα εκτυπώνονται σε ειδικούς 3D εκτυπωτές και θα αντικαθιστούν τα προβληματικά . Είναι όλα αυτά επικίνδυνα και σκοτεινά; Ίσως, όσο ήταν και το πρώτο μαχαίρι που κατάφερε να φτιάξει ο άνθρωπος, με λοξεμένη πέτρα, για να κυνηγήσει και να προστατευτεί. Ίσως πάλι, όχι. Το μόνο σίγουρο είναι πως η κατεύθυνση πλέον δεν αλλάζει. Το μέλλον είναι εδώ…