Θωμάς Ψύρρας

Για το νομοσχέδιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Του Θωμά Ψύρρα – Πρώην βουλευτή, μέλους της Κ.Ε. του Κινήματος Αλλαγής

Κατατέθηκε πρόσφατα στη Διαύγεια το νομοσχέδιο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση με την ονομασία “Κλεισθένης Ι”. Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που φιλοδοξεί να είναι Πλαίσιο για την τοπική Αυτοδιοίκηση.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του Νομοσχεδίου είναι:

  1. i) η πρόταση για απλή αναλογική και κατά συνέπεια
  2. ii) η πιθανή αποσύνδεση της θέσης του δημάρχου από τον έλεγχο της πλειοψηφίας.

Όμως στη χώρα μας όπου το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες δεν είναι εθισμένοι σε συναινέσεις, πρέπει να υπάρξει τώρα αποδοτική συζήτηση. Κι αυτή θα διευκολυνθεί μόνο και εφόσον πρώτα αποσαφηνιστεί και συμφωνηθεί ο τρόπος της απλής αναλογικής και σε δεύτερο χρόνο διατυπωθούν οι απαιτούμενες πρόνοιες ώστε να μην οδηγηθούμε σε ακυβερνησία των δήμων.

Όσα προκρίνει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα κυβερνησιμότητας στο δήμο, ακόμη και πιθανό έλεγχο από ακραίες μειοψηφίες ή λόμπυ συμφερόντων. Γιατί όσο επικίνδυνο είναι ένας δήμαρχος να χρησιμοποιεί την κατασκευασμένη από ένα μη αναλογικό νόμο πλειοψηφία του κατά το δοκούν, άλλο τόσο είναι επικίνδυνο να υπάρχει ένας δήμαρχος αποδυναμωμένος και έρμαιο ακραίων μειοψηφιών. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι, σε αντίθεση με το κεντρικό πολιτικό σύστημα που μπορεί σε ενδεχόμενο ακυβερνησίας να καταφύγει σε εκλογές, στην περίπτωση ακυβερνησίας ενός δήμου πρέπει να περιμένουμε μια τετραετία, πράγμα που θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες.

Επομένως απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και κυρίως ουσιαστική συζήτηση. Όμως η περίοδος διαβούλευσης του “Κλεισθένη Ι” είναι ελάχιστη για να υποβληθούν και να ζυμωθούν προτάσεις. Συνεπώς πρέπει να δοθεί παράταση στη διαβούλευση τουλάχιστον δύο μήνες ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα.

Απλή αναλογική ΝΑΙ αλλά με ποιον τρόπο;

Οι μεταρρυθμιστικές τάσεις τον 21ο αιώνα σε όλα τα ευρωπαϊκά συστήματα αυτοδιοίκησης αφορούν την προσπάθεια να υπάρξουν Α) μεταρρυθμίσεις που επιδιώκουν κυρίως την ενίσχυση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του τοπικού κράτους και αφορούν κατά κύριο λόγο, εδαφικού, διοικητικού και θεσμικού χαρακτήρα αλλαγές , λ.χ. αυτο-διοίκηση, συνενώσεις ή/και η υιοθέτηση των αρχών της Νέας Δημόσιας Διοίκησης (“New Public Management) κτλ. Β) μεταρρυθμίσεις που επιδιώκουν την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών και ενδυνάμωση της τοπικής δημοκρατίας μέσω αλλαγών όπως η αναλογικότητα, η άμεση εκλογή του δημάρχου, τα τοπικά δημοψηφίσματα, η συμμετοχή των πολιτών στις κοινές τοπικές υποθέσεις κτλ

Στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο  λοιπόν η απλή αναλογική δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται φοβικά. Άλλωστε το 90% των δημοτικών αποφάσεων (ιδίως αυτών που αφορούν άμεσα την πόλη) λαμβάνονται ομόφωνα ή σχεδόν ομόφωνα.

Όμως η “απλή αναλογική” δεν είναι μία. Ανάλογα με τον τρόπο που ακολουθείται είναι δυνατόν να υπάρξουν πολλοί τρόποι απλής αναλογικής εκπροσώπησης (π.χ. απλή αναλογική με ενιαίο ψηφοδέλτιο δίχως συνδυασμούς, απλή αναλογική με ξεχωριστά ψηφοδέλτια συνδυασμών, απλή αναλογική με λίστα, απλή αναλογική χωρίς λίστα, απλή αναλογική με εκλογή στη δημαρχιακή θέση του επικεφαλής του πρώτου σε ψήφους συνδυασμού, απλή αναλογική με εκλογή του δημάρχου σε δεύτερες εκλογές αν δεν συγκεντρώσει τις μισές συν μία ψήφους κλπ, κλπ).

Με βάση μια σειρά καλές πρακτικές όπως εφαρμόζονται στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια, και κυρίως με βάση την εμπειρία από την Ευρωπαϊκή Αυτοδιοίκηση την περίοδο της κρίσης, μπορούμε να υιοθετήσουμε το εξής σύστημα απλής αναλογικής (το περιγράφω εν συντομία κι όσο πιο απλά γίνεται):

α) Στήνονται δύο κάλπες. Στη μία ο ψηφοφόρος ψηφίζει για δήμαρχο, στην άλλη ψηφίζει για δημοτικούς συμβούλους. Δηλαδή ψηφίζει δήμαρχο, ως φορέα της εκτελεστικής λειτουργίας και δημοτικούς συμβούλους ως φορείς νομοθετικής – αποφασιστικής λειτουργίας.

β) Δήμαρχος εκλέγεται εκείνος που θα πάρει το πενήντα συν μία των ψήφων. Αν δεν λάβει το συγκεκριμένο ποσοστό οι δύο πρώτοι οδηγούνται σε δεύτερη εκλογική αναμέτρηση με την λογική ότι το πρόσωπο του δημάρχου πρέπει να διαθέτει ισχυρή λαϊκή νομιμοποίηση.

γ) Οι δημοτικοί σύμβουλοι εκλέγονται αναλογικά από την πρώτη Κυριακή. Μετέχουν συνδυασμοί οι οποίοι όλοι παρατίθενται σε ένα κοινό ψηφοδέλτιο (ο ένας συνδυασμός πλάι στον άλλο). Τα ονόματα των υποψηφίων συμβούλων κάθε συνδυασμού δεν κατατάσσονται σε αλφαβητική σειρά αλλά έχουν τη μορφή της προτεινόμενης λίστας ονομάτων που προκρίνονται από τον κάθε συνδυασμό. Οι ψηφοφόροι έχουν τη δυνατότητα να σταυρώσουν όποιον εκείνοι επιθυμούν ανατρέποντας πιθανόν τη σειρά της προτεινόμενης λίστας, έχοντας τη δυνατότητα σε περίπτωση δισταυρίας ή πολυσταυρίας να ψηφίσουν και πρόσωπα από δύο διαφορετικούς συνδυασμούς. Επίσης στο ίδιο ψηφοδέλτιο μπορούν να μετέχουν και μεμονωμένοι ανεξάρτητοι πολίτες που δεν θέλουν να ενταχθούν σε κάποιον από τους συνδυασμούς.

Οι πρόνοιες για την κυβερνησιμότητα των δήμων

Εφόσον συμφωνήσουμε σε ένα τέτοιο σύστημα το οποίο είναι αναλογικό, ενσωματώνει την έννοια του συνδυασμού, δίνει τη δυνατότητα ευρείας επιλογής προσώπων, επιτρέπει την υποβολή μεμονωμένων ανεξάρτητων προσώπων, παρέχει ποικιλία επιλογής προσώπων (κάτι που είναι επιθυμητό σε τοπικές κοινωνίες) μπορούμε να συζητήσουμε τις πρόνοιες εκείνες οι οποίες μπορούν να ισχυροποιήσουν την κυβερνησιμότητα και επομένως την αποτελεσματικότητα των δήμων. Ειδικά στην ψήφιση καίριων ζητημάτων είναι δυνατόν να προβλεφθούν λογής λύσεις. Για παράδειγμα, στην ψήφιση του προϋπολογισμού να απαιτείται απλή πλειοψηφία με την υποχρέωση όσοι αντιτίθενται να έχουν καταθέσει δικό τους προϋπολογισμό ώστε η ψήφος των δημοτικών συμβούλων να μην είναι άρνηση αλλά αντιπρόταση.  Επίσης είναι ανάγκη να υιοθετήσουμε την εκλογή ή τον ορισμό ελεγκτικής επιτροπής πλάι στο δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο κατά το φιλανδικό πρότυπο.

Οι πρόνοιες αυτές αφορούν κυρίως μεταφορά αρμοδιοτήτων ώστε η αυτοδιοίκηση να μην ποδηγετείται από το κεντρικό κράτος, πράγμα που σημαίνει απλοποίηση της γραφειοκρατίας που πνίγει τους δήμους, μεταφορά ουσιαστικών αρμοδιοτήτων που αφορούν τον ορισμό και τη διαχείριση των πόρων ώστε να γίνει ικανή οικονομικά να υλοποιεί τους σχεδιασμούς της, αυτονομία στην οργάνωση και την λήψη των αποφάσεων κλπ.

Η κατάθεση του νομοσχεδίου δίνει την ευκαιρία να ζητήσουμε επαναπροσδιορισμό στη σχέση κεντρικής – τοπικής εξουσίας σε βασικά ζητήματα που να αφορούν:

Ø την Ανάπτυξη/ Οικονομικά θέματα / Μεταφορές /Δημιουργία ειδικών επενδυτικών προγραμμάτων.

Ø την παραγωγή και υλοποίηση τοπικών πολιτικών κοινού συμφέροντος.

Ø ôον Χωρικό Σχεδιασμό (Οικιστική Πολιτική, Δίκτυα ) και το Περιβάλλον .

Ø τις Κοινωνικές Υπηρεσίες (Υγεία, Παιδεία, Πολιτισμός, Αθλητισμός, Αναψυχή, Πολιτική Προστασία ).

Ø ôις δυνατότητες διαδημοτικής συνεργασίας.

Ø τις νέες δυνατότητες ενημέρωσης/πληροφόρησης και συμμετοχής μέσω των δυνατοτήτων που προδιαγράφει η ηλεκτρονική διακυβέρνηση.

Ø την αποσαφήνιση στη χρήση του θεσμού των προγραμματικών συμβάσεων με άλλες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα αλλά και με ιδιωτικούς και κοινωνικούς φορείς με σκοπό την παροχή υπηρεσιών .

Ø τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με τις οποίες επιδιώκεται συνήθως ο επιμερισμός του επιχειρηματικού ρίσκου μεταξύ ΑΤΑ και ιδιωτών και η άντληση χρηματοδοτικών πόρων για την κατασκευή υποδομών.

Ø το τοπικό φορολογικό σύστημα .

Ø ôη μέθοδο και το σύστημα κατανομής κρατικών επιχορηγήσεων. 

Και βέβαια σε ένα νόμο πλαίσιο για την Αυτοδιοίκηση πρέπει οι αρμοδιότητες να διαφοροποιούνται μεταξύ Δήμων ανάλογα με το πληθυσμιακό τους μέγεθος και την γεωγραφική κατανομή τους (π.χ. απομακρυσμένοι νησιωτικοί δήμοι, μικροί ορεινοί δήμοι κλπ).

Συμπέρασμα.

Η Ευρωπαϊκή εμπειρία της δεκαετίας του ‘90, ιδιαίτερα μετά την κρίση, έδειξε ότι για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά οποιαδήποτε πολιτική στην τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να είναι προϊόν συμφωνίας Τ.Α. και κεντρικού κράτους. Από αυτή την άποψη είναι πολύ σημαντικοί οι θεσμοί, που δημιουργήθηκαν ή επεκτείνονται και έχουν ως αντικείμενο τη διαβούλευση μεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Κεντρικής Διοίκησης.

Στα Σκανδιναβικά κράτη, την Ολλανδία, τη Μ. Βρετανία έχουν καθιερωθεί ετήσιες διαπραγματεύσεις μεταξύ Τ.Α. και κεντρικής διοίκησης. Στη Δανία οι διαπραγματεύσεις αυτές πραγματοποιούνται κάθε άνοιξη και συμμετέχουν οι Υπουργοί Εσωτερικών, Οικονομικών και εκπρόσωποι της ΤΑ. Οι διαπραγματεύσεις προετοιμάζονται από μία υπηρεσιακή επιτροπή και περιλαμβάνουν από τα οικονομικά σενάρια για τον υπό κατάρτιση προϋπολογισμό μέχρι το ύψος των κρατικών επιχορηγήσεων. Στη Νορβηγία το ύψος και η κατανομή των κρατικών επιχορηγήσεων καθορίζεται σε δημόσια συζήτηση στο εθνικό κοινοβούλιο πολύ πριν την αρχή του φορολογικού έτους. Έτσι όταν οι ΟΤΑ διαμορφώνουν τον προϋπολογισμό τους γνωρίζουν το ποσό από τις κρατικές επιχορηγήσεις που τους αναλογεί.

Εν κατακλείδι, το νομοσχέδιο Κλεισθένης Ι, όπως κατατέθηκε βιαστικά στη Διαύγεια, δεν καλύπτει μια σειρά από ουσιαστικές πλευρές εκσυγχρονισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πρέπει είτε να αποσυρθεί και να επανέλθει πολύ πιο μελετημένο είτε να δοθεί επαρκής χρόνοις ώστε να αναδομηθεί ως προς τον τρόπο αποτύπωσης της αναλογικότητας και ως προς τις πρόνοιες που θα εξασφαλίζουν και την κυβερνησιμότητα των δήμων και την ουσιαστική αυτονομία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έναντι του κράτους. Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια πρέπει να είναι διαφανής διαδικασία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην έναρξη δημόσιου διαλόγου πριν από οποιαδήποτε λήψη απόφασης είτε σε κεντρικό είτε, και σε τοπικό επίπεδο. Γιατί η περιπόθητη “αποκέντρωση” στην Ελλάδα της κρίσης είναι επιτακτική ανάγκη.

Ακολουθήστε το onlarissa.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ελάτε στην ομάδα μας στο viber για να ενημερώνεστε πρώτοι για τις σημαντικότερες ειδήσεις
Ετικέτες