Άμφισσα: Αρχέγονη γοητεία

Ένας τόπος ελάχιστα γνωστός

Θα περιπλανηθείς στα σιωπηλά σοκάκια της Χάρμαινας, θα σκαρφαλώσεις στο κάστρο των Σαλώνων, θα ατενίσεις το αρχαίο Κρισσαίο πεδίο, θα περπατήσεις ανάμεσα στις αιώνιες ελιές του κάμπου, θα αγναντεύεις τον Παρνασσό και την Γκιόνα…

Ένας τόπος αρχέγονος, γοητευτικός, ωστόσο ελάχιστα γνωστός σήμερα, η περιοχή της Άμφισσας δεν θα σου χαριστεί εύκολα, όμως θα σε μαγνητίσει με τους θρύλους και τα μυστικά της…

Κτισμένη στις νοτιοδυτικές απολήξεις της Γκιόνας και πάνω στους αρχαίους θαλασσινούς και στεριανούς δρόμους που συνδέουν την Ανατολική με τη Δυτική Ελλάδα, η Άμφισσα υπήρξε στο παρελθόν κομβικό σημείο με σημαντικό ρόλο στα ιστορικά δρώμενα της περιοχής.

Σήμερα βέβαια τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά, αφού οι περισσότεροι ταξιδιώτες κατηφορίζοντας από τους Δελφούς για τον κόλπο της Ιτέας συνήθως τραβούν δυτικά προς Γαλαξίδι, Ερατεινή, Ναύπακτο και τα άλλα γνωστά θέρετρα του Κορινθιακού Κόλπου.

Και όμως, η Φωκική πρωτεύουσα αξίζει και με το παραπάνω αρκετό απ’ τον περιηγητικό σας χρόνο. Εξάλλου από τον κόμβο της Ιτέας η Άμφισσα δεν απέχει παρά μόλις 7 χιλιόμετρα.

Διασχίζουμε το λαδοπράσινο χαλί του ελαιώνα που απλώνεται γύρω από την πόλη, το γνωστό Κρισσαίο Πεδίο της αρχαιότητας και χωρίς καλά- καλά να το καταλάβουμε καταλήγουμε στην είσοδο του αστικού συγκροτήματος.

Στην κορφή του βραχώδους λόφου απλώνει τους στιβαρούς χορταριασμένους τοίχους του το φημισμένο κάστρο των Σαλώνων. Χτισμένο από Φράγκους και Καταλανούς ιππότες στη θέση αρχαίου φρουρίου και θεμελιωμένο πάνω σε κυκλώπεια τείχη, επόπτευε ανέκαθεν τον κάμπο με τα λιόδεντρα, τα λιμάνια της Ιτέας και του Γαλαξιδιού αλλά και τα ορεινά περάσματα του Παρνασσού, της Γκιόνας και των Βαρδουσίων.

Το ενδιαφέρον των επισκεπτών σήμερα εστιάζεται κυρίως στην παλιά συνοικία της Άμφισσας «Χάρμαινα» με τα ταμπάκικα, τα παραδοσιακά δηλαδή εργαστήρια βυρσοδεψίας. Η γραφική αυτή γειτονιά βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της πόλης, πολύ κοντά στο κάστρο.

Αφού επισκεφτείτε την αξιόλογη βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρος (11ος αι.), προτείνουμε να περιπλανηθείτε στα στενά καλντερίμια και να παρατηρήσετε στα σκοτεινά εργαστήρια τους τεχνίτες του δέρματος -όσοι έχουν απομείνει- στον δικό τους… ξεχασμένο κόσμο, να χειρίζονται ακόμα τα παλιά μηχανήματα μέσα σε καπνούς και απόκοσμες μυρωδιές.

Η ιστορική αυτή συνοικία προσμετρά ζωή τουλάχιστον 500 χρόνων. Σε αυτήν αναφέρεται και ο Άγγλος περιηγητής Dodwell που διερχόμενος από την Άμφισσα στις αρχές του 19ου αιώνα, έγραψε για την επεξεργασία των δερμάτων και την άριστη ποιότητά τους που οφειλόταν στις ευεργετικές ιδιότητες του νερού της Χάρμαινας.

Το κατσικίσιο δέρμα δουλευόταν στο χέρι με μεράκι και τέχνη από έμπειρους του είδους. Μάλιστα η επεξεργασία αυτή ήταν που χάριζε στα δέρματα ιδιαίτερη αντοχή και λαμπερά ανεξίτηλα χρώματα. Τα παραγόμενα προϊόντα χρησιμοποιούνταν στη βιβλιοδεσία, αλλά και στην κατασκευή τσαντών, πορτοφολιών, χαρτοφυλάκων και περγαμηνών.

Τα ταμπάκικα άρχισαν να παρακμάζουν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι γιατί υποβαθμίστηκε η ποιότητα των παραγομένων ειδών, αλλά κυρίως λόγω του ανοίγματος της αγοράς στα φθηνότερα εισαγόμενα δέρματα και στις πλαστικές πρώτες ύλες.

Σήμερα έχουν απομείνει 2-3 εργαστήρια ταμπάκηδων που συνεχίζουν με τον παραδοσιακό τρόπο και κάτω από δύσκολες συνθήκες να αντιστέκονται στην καταναλωτική «κουλτούρα» που λίγο πια εκτιμά τη χειροποίητη ποιότητα.

Από το 1989 σαράντα δύο κτίρια της Χάρμαινας (παλιά βυρσοδεψεία – ταμπάκικα) έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και κάποια από αυτά έχουν αναπαλαιωθεί, όμως μένουν πολλά ακόμη να γίνουν ώστε τούτη η γωνιά της Άμφισσας να αναδειχθεί.

Μια βόλτα του επισκέπτη στην ιδιαίτερη αυτή συνοικία που παρόμοιά της δεν υπάρχει στον ελλαδικό χώρο, θα του χαρίσει εικόνες μοναδικές, γεμάτες νοσταλγία και παλιοκαιρίτικο άρωμα, εικόνες που πλέον γίνονται όλο και πιο σπάνιες στον αυτοματοποιημένο και γρήγορο τρόπο ζωής του αιώνα μας.

Εικόνες που εδώ έχουν τη σημασία τους καθώς γίνονται βίωμα και πολύτιμη γνωστική εμπειρία πάνω στην ιστορία και την πολιτιστική συνέχεια του τόπου μας.

Δέκα μέτρα από την πηγή της Χάρμαινας (Τουλασίδι) σε παλιό αναπαλαιωμένο κτίριο στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη (22650 29775 & 6948660314) όπου εκτίθενται κυρίως έργα του ζωγράφου – αγιογράφου Σπύρου Παπαλουκά (1892?1957).

Ο υπεύθυνος της πινακοθήκης Δημήτρης Καλλίας θα σας ξεναγήσει στους χώρους της, αλλά και θα σας διηγηθεί καταπληκτικές ιστορίες για τη Χάρμαινα και τους ταμπάκηδες.

Κάτω στο κέντρο της πόλης (100 μέτρα πάνω από την κεντρική πλατεία) πλάι από τον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελιστρίας με τα ρωμαϊκά ψηφιδωτά, θα δείτε το παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο του 3ου – 4ου αιώνα.

Επίσης διασώζονται τα σπίτια των οπλαρχηγών του 1821 Πανουργιά, Δυοβουνιώτη, και αρκετά ακόμη κτίσματα του 19ου και αρχών του 20ού αιώνα.

Στην πλατεία Κεχαγιά θα βρείτε το παλιό καφενείο όπου έγιναν το 1974 τα γυρίσματα της ταινίας του Θ. Αγγελόπουλου (1935-2012) «Θίασος». Ταινία ορόσημο για τον ελληνικό κινηματογράφο που βραβεύτηκε στα φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, των Κανών, των Βρυξελλών, του Βερολίνου κ.ά.

Την επίσκεψή σας αξίζει και το Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας όπου εκτός από τα αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται από την εποχή του Χαλκού έως τα ρωμαϊκά χρόνια, ενδιαφέρουσες είναι οι νομισματικές συλλογές (22650 23344).

Εξαιρετικά ευχάριστη, ιδίως την άνοιξη, με αυτοκίνητο, με ποδήλατο, ακόμη και με τα πόδια είναι η βόλτα στον παλιό δρόμο που διασχίζει τον ελαιώνα και περνά από τα χωριά Άγιος Γεώργιος, Άγιος Κωνσταντίνος, Σερνικάκι. Με αρχή και τέλος την Άμφισσα δεν θα χρειαστεί να διανύσετε πάνω από 7 χιλιόμετρα.

Πρέπει να γνωρίζουμε πως ο διευρυμένος Δήμος Δελφών που περιλαμβάνει την Άμφισσα, τους Δελφούς και το Γαλαξίδι βραβεύτηκε ως ο καλύτερος αειφόρος τουριστικός προορισμός της Ελλάδας για το 2011 στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος EDEN.

(Ethnos.gr)