Εκπαιδευτικές εμπειρίες…

Τον περασμένο Οκτώβρη είχαμε την ευκαιρία με τη συνάδελφό μου Κατερίνα Κοθρά να γνωρίσουμε από κοντά σχολεία της Ισπανίας στην περιοχή της Ανδαλουσίας στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ που εγκρίθηκε για το σχολείο μας, το Γενικό Λύκειο Συκουρίου.

Η επίσκεψή μας περιελάμβανε, εκτός από τις επισκέψεις σε τοπικά σχολεία, σεμινάρια στη Μάλαγα με θέμα το Ισπανικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και παρουσίαση της πολιτιστικής παράδοσης της Ανδαλουσίας. Είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε τρία σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, να παρακολουθήσουμε το μάθημα, να μιλήσουμε με τους Ισπανούς συναδέλφους και με τα παιδιά, αλλά και να ακούσουμε από τους υπεύθυνους των σχολείων για το πρόγραμμα των σχολείων, τις σχέσεις τους με γονείς και μαθητές, τα προβλήματά τους και τους στόχους τους για την βελτίωση των σχολείων τους.

Με μεγάλη εγκαρδιότητα οι Ισπανοί συνάδελφοι αλλά και οι διοργανωτές των σεμιναρίων προσπάθησαν να μας αναλύσουν τη φιλοσοφία του συστήματός τους, αλλά και να μας παρουσιάσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά και την κουλτούρα της Ανδαλουσίας.

Ξεναγηθήκαμε τόσο στα αξιοθέατα της Μάλαγα, όσο και στην εντυπωσιακή Αλάμπρα. Είδαμε το σμίξιμο των πολιτισμών που πέρασαν από την περιοχή και άφησαν τα χνάρια τους δένοντας το ένα με το προηγούμενο, παρά τους αιματηρούς πολέμους που έγιναν για την κατάκτηση του ενός από τον άλλο. Αυτό το συνονθύλευμα Ρωμαίων, Μαυριτανών και Χριστιανών είναι η εκπληκτική και πολυπολιτισμική Ανδαλουσία που μας αποκαλύφθηκε υπό τους ήχους του Φλαμένκο!

Μια ακόμα συνάντηση με πολλούς πολιτισμούς ήταν η συναναστροφή μας με τους Ευρωπαίους συναδέλφους που συμμετείχαν στη ομάδα των σεμιναρίων, 25 καθηγητές από επτά διαφορετικές χώρες είχαμε τη δυνατότητα να ανταλλάξουμε εμπειρίες και απόψεις.

Οι εντυπώσεις μας δεν μπορούν παρά να περιέχουν και τη σύγκριση με τη δική μας πραγματικότητα. Σίγουρα οι Ισπανοί έχουν διαθέσει και διαθέτουν περισσότερα χρήματα για την Παιδεία. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς από την κτιριακή υποδομή, από τον τεχνολογικό εξοπλισμό από τις αθλητικές εγκαταστάσεις και πολλά άλλα …και γιατί να μην αναφέρουμε και τις αμοιβές των εκπαιδευτικών…

Η οργάνωσή τους, τουλάχιστον στα μάτια του επισκέπτη μοιάζει αρτιότερη από τη δική μας. Το σύστημά τους στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ περισσότερο προσανατολισμένο στην επαγγελματική εκπαίδευση στρέφοντας ένα πολύ μικρότερο ποσοστό στο Πανεπιστήμιο. Βέβαια, και σ’ αυτούς οι μαθητές αξιολογούνται με γραπτές εξετάσεις αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών τους και όχι σε μία και μόνη κρίσιμη εξέταση όπως είναι για μας οι Συμπληγάδες πέτρες των Πανελλαδικών.

Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η συμμετοχή των γονέων στη σχολική ζωή, σε ότι αφορά στην ενημέρωσή τους, τη συμμετοχή τους στις ανάγκες του σχολείου, την ψήφο τους στην εκλογή Διευθυντών.

Η αυτονομία των σχολείων στη διαμόρφωση του σχολικού προγράμματος είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των δικών μας, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε κάθε σχολείο να υλοποιεί προγράμματα που ταιριάζουν στο προφίλ των μαθητών του, αλλά και αξιοποιώντας καλύτερα τις δεξιότητες μαθητών και εκπαιδευτικών.

Η πολυπολιτισμικότητα στα σχολεία είναι δεδομένη αφού μεγάλο ποσοστό των μαθητών δεν είναι Ισπανικής καταγωγής και κατά τα λεγόμενα των συναδέλφων η αφομοίωσή τους στο σχολείο δεν παρουσιάζει προβλήματα ούτε φαινόμενα ρατσιστικών διακρίσεων.

Κάτι, όμως, που μας έκανε αρνητική εντύπωση είναι ο πολύ μεγάλος αριθμός μαθητών ανά σχολείο και ανά τμήμα διδασκαλίας. Αυτό είναι κάτι που στο δικό μας σύστημα είναι καλύτερο, επιτρέποντας την στενότερη σχέση καθηγητή- μαθητή, αλλά δυστυχώς από ότι φαίνεται δεν θα διατηρήσουμε για πολύ το πλεονέκτημά μας.

Τελικά είμαστε μπροστά ή πίσω; Αυτό ήταν το ερώτημα που πιο συχνά ακούγαμε από τα χείλη των συναδέλφων μας όταν γυρίσαμε. Η απάντηση είναι: Ανάλογα τι θεωρεί κανείς ουσιαστική πρόοδο. Από ότι φαίνεται έχουμε όλες οι χώρες μια κοινή γραμμή στον “εκσυγχρονισμό” του Εκπαιδευτικού συστήματος, στην αυτοματοποίηση των διαδικασιών, στη χρήση νέων τεχνολογιών και μεθόδων.

Οι όροι “καινοτομία” “δημιουργικότητα” ακούγονται τόσο πολύ που αναρωτιέται κανείς πόσο περιθώριο αφήνει όλη αυτή η καινούρια μεθοδολογία των “project”στην προσωπική συμβολή που είναι θεμέλιος λίθος των προαναφερθέντων εννοιών. Αν αυτή είναι η “γραμμή” που θέλουμε τότε μάλλον είναι πιο μπροστά και προς τα εκεί οδεύουμε. Αν μάλιστα η χρησιμότητα της Εκπαίδευσης είναι μόνο η εύρεση εργασίας, τότε είναι πολύ πιο μπροστά γιατί από μικρότερες βαθμίδες στρέφονται στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και μάλιστα με διασύνδεση με την αγορά εργασίας.

Για κάτι ρομαντικούς σαν εμένα που Παιδεία είναι καταρχάς το άνοιγμα των οριζόντων της σκέψης- της κριτικής σκέψης- το ακόνισμα του μυαλού, η καλλιέργεια της ψυχής, η γνωριμία με τα κατορθώματα του ανθρώπινου νου τότε μάλλον όλοι στα ίδια είμαστε. Ή στα χαμένα ή στο δρόμο για το πισωγύρισμα.

Δεν ξέρω αν ακούγομαι σαν τους παλαίμαχους κάθε εποχής που βλέπουν το σκηνικό να αλλάζει και δυσπιστούν ως προς το καινούριο νοσταλγώντας το παλιό ή διορατικά βλέπω μια επικίνδυνη εξέλιξη. Αυτό μόνο ο Ιστορικός του μέλλοντος θα μπορούσε να το διαπιστώσει βλέποντας τα πράγματα από απόσταση και όχι εμείς που βρισκόμαστε μέσα στο κάδρο των εξελίξεων. Δεν μπορώ, όμως, να μην εκφράσω τους φόβους μου και να μην επισημάνω τις ανησυχητικές ενδείξεις μαζικοποίησης του “πολιτιστικού και πνευματικού γίγνεσθαι” και την απομάκρυνση από την ουσία, όταν βλέπω κάθε επόμενη γενιά συνεχώς “καλωδιωμένη”, ξένη με τα βιβλία και την απόλαυση της ανάγνωσης, αμήχανη μπροστά στην επαφή πρόσωπο με πρόσωπο, δεκτική σε έναν τρόπο παθητικό τρόπο ψυχαγωγίας στον οποίο δέχεται ότι προβάλλεται περισσότερο αλλά δεν συμμετέχει ενεργά, μια γενιά που βαριέται να προσπαθήσει ακόμα και για να απολαύσει!

Σίγουρα δεν θα αφήσουμε τους νέους ηλεκτρονικά αναλφάβητους- αυτό θα το πετύχαιναν και χωρίς τη βοήθειά μας- αλλά μήπως θα τους αφήσουμε ψυχικά και πολιτιστικά φτωχούς; Και ακόμα παραπέρα μήπως θα τους αφήσουμε εγκεφαλικά ανάπηρους ως προς τις ανώτερες λειτουργίες του εγκεφάλου που δεν είναι η απλή εύρεση πληροφοριών-το μόνο εύκολο σήμερα- αλλά η κριτική στάση απέναντι στην υπερπληροφόριση αυτή, η αφομοίωση των χρήσιμων στοιχείων, η συγκριτική μελέτη και τελικά η διαμόρφωση της προσωπικής άποψης που προϋποθέτει κοπιαστική νοητική επεξεργασία; Πόσο στρέφουμε τα παιδιά μας στο να ζορίσουν το μυαλό τους όχι απομνημονεύοντας ή ακολουθώντας τυποποιημένες μεθόδους αλλά εντρυφώντας στην ουσία των γνώσεων που τους προσφέρουμε;

Πολύ φοβάμαι ότι η κατευθυντήρια γραμμή της εκπαιδευτικής πολιτικής δεν είναι στραμμένη προς το δεύτερο. Και για κάτι τέτοιο δεν υπερτερούν οι διαδραστικοί πίνακες έναντι των πινάκων με κιμωλία, ούτε οι ηλεκτρονικοί χάρτες έναντι των χάρτινων, αλλά οι καθηγητές που θα έχουν το πάθος, το όραμα και την ελευθερία από το στραγγαλιστικό εκπαιδευτικό σύστημα να μεταδώσουν στα παιδιά την αγάπη τους για το αντικείμενό τους και όχι σε στενά πλαίσια, να τους εμπνεύσουν τον έρωτα για τη γνώση.
Πόσο μακριά είμαστε από κάτι τέτοιο και πόσο επιπόλαια το απαξιώνουμε θεοποιώντας την αξία του “εκσυγχρονισμού”; Μακάρι να είμαι εγώ η αναχρονιστική και η υπεραπαισιόδοξη!

Σακελλαρίου Γλυκερία