Προώθηση των καλλιεργειών οπωροκηπευτικών – Ιδέες από την Θεσσαλία

Αρθρο των Δημήτρη Κουρέτα* και Κωνσταντίνου Κίττα** στην «Εφημερίδα των συντακτών»

Ο μικρός κλήρος, η εμπειρία των Θεσσαλών αγροτών και οι εδαφο-κλιματικές συνθήκες της Θεσσαλίας σε συνδυασμό με τη θέση της (εύκολη πρόσβαση στις αγορές) επιτρέπουν και επιβάλλουν την ανάπτυξη εκμηχανισμένων σε μεγάλο βαθμό καλλιεργειών οπωροκηπευτικών.

Ενα σχέδιο προώθησης της καλλιέργειας οπωροκηπευτικών θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:

►Πρέπει να καθοριστούν οι αγορές στις οποίες στοχεύουμε να διαθέσουμε τα προϊόντα μας και να γίνει σε βάθος μελέτη των απαιτήσεων των αγορών αυτών σε προϊόντα και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά.

Ενα από τα λάθη που συνήθως κάνουμε είναι να θεωρούμε πως ό,τι αρέσει σε μας είναι κατάλληλο και για τις άλλες αγορές. Αυτό είναι απόλυτα λανθασμένο. Κάθε αγορά έχει τους δικούς της κανόνες και απαιτήσεις και οι καταναλωτές έχουν τις δικές τους συνήθειες που πρέπει να καλύψουμε. Πρέπει να προσαρμοστούμε στις απαιτήσεις των αγορών και όχι να περιμένουμε να προσαρμοστούν οι αγορές σε όσα εμείς παράγουμε.

Δεν υποστηρίζουμε ότι είναι αδύνατο να επιβάλουμε προϊόντα και γεύσεις στις διεθνείς αγορές, μόνο που αυτό είναι δυσκολότερο και απαιτεί χρόνο για να επιτευχθεί. Αλλωστε υπάρχει πάντα το παράδειγμα του ελληνικού γιαουρτιού.

►Πρέπει να γίνει μια μελέτη για τις απαιτήσεις σε τυποποίηση, συσκευασία και πιστοποίηση των προϊόντων για κάθε αγορά. Οι καταναλωτές πλέον απαιτούν ασφαλή τρόφιμα και μόνο πιστοποιημένα τρόφιμα μπορούν να ανταγωνιστούν στις αγορές.

Είναι προφανές ότι πάλι πρέπει να μάθουμε τι επιθυμούν οι καταναλωτές και να το πετύχουμε. Θα πρέπει να μάθουμε πώς να τα συσκευάζουμε σωστά και επιμελημένα για να φτάνουν στις ξένες αγορές σε άριστη κατάσταση και να είναι ελκυστικά στους εκεί καταναλωτές.

Στον τομέα αυτό χρειάζεται να μάθουμε όχι μόνο τι κάνουν οι ανταγωνιστές μας και να τους μιμηθούμε με επιτυχία αλλά με κατάλληλη δουλειά και έρευνα να γίνουμε καλύτεροι από αυτούς.

Αντί να ξοδεύουμε χρήματα να αναπτύσσουμε πρότυπα πιστοποίησης που δεν τα ξέρουμε ούτε εμείς (AGRO κ.λπ.), να ακολουθήσουμε τα παγκόσμια γνωστά πρότυπα ώστε οι πιστοποιήσεις να είναι αναγνωρίσιμες. Ισως χρειαστεί να μελετήσουμε και να εφαρμόσουμε τα πρότυπα που ζητά η κάθε χώρα για να είμαστε ανταγωνιστικοί.

►Πρέπει να αναπτύξουμε τη σωστή παραγωγή των προϊόντων. Εδώ είναι ένα αρκετά πολύπλοκο θέμα, καθώς εμπλέκονται πολλές επιστήμες και απαιτείται συνεχής έρευνα για επίτευξη των στόχων αλλά και τη διατήρηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων στις αγορές του εξωτερικού.

1. Επιλογή των κατάλληλωνποικιλιών που θα παράγουν τις ποιότητες που απαιτούν οι αγορές και θα προσαρμόζονται στις συνθήκες της χώρας. Αυτό δεν μπορεί να γίνεται τυχαία από αγρότες που θα πληρώνουν και το μεγάλο κόστος των δοκιμών αλλά από ερευνητικά κέντρα.
2. Βελτίωση των τεχνικώντης καλλιέργειας: Πρέπει να μελετηθούν οι κατάλληλες λιπάνσεις, χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και των άλλων εισροών ώστε να βελτιστοποιηθούν η παραγωγή, η ποιότητα και το κόστος. Ερευνα των σχετικών διαδικασιών είναι απαραίτητη ώστε να παραχθούν οι ποιότητες που επιθυμούν οι αγορές.

Οι τεχνικές της καλλιέργειας πρέπει να μελετηθούν από ερευνητικά κέντρα ώστε να επιτευχθούν οι επιθυμητές ποιότητες, με χαμηλό κόστος. Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει εμπειρικά από τους αγρότες. Η έρευνα πρέπει να προηγείται και να δίνει τα αποτελέσματα στις γεωργικές εφαρμογές που θα τα μεταφέρουν στους αγρότες.

3. Εκμηχάνιση και αυτοματισμοί:Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο για έρευνα και ανάπτυξη. Η Ελλάδα ως χώρα μεγάλου κόστους εργασίας πρέπει να εκμηχανίσει όσο γίνεται περισσότερο τις καλλιέργειες για να είναι ανταγωνιστική.

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας, εκτός από το κατάλληλο κλίμα, είναι η προσαρμογή των αγροτών της στις συνθήκες και η ικανότητα υιοθέτησης νέων τεχνολογιών και της εκμηχάνισης. Αυτό ήταν αλήθεια τουλάχιστον μέχρι το 1981.

Ελπίζω οι υψηλές επιδοτήσεις να μην κατέστρεψαν αυτήν την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό πρέπει να αξιοποιήσουμε και τώρα. Καλλιέργειες που μπορεί να εκμηχανιστούν πρέπει να το κάνουμε άμεσα για να πετύχουμε χαμηλό κόστος παραγωγής.

4. Οργάνωση παραγωγών:Οσα αναφέρθηκαν πιο πάνω δεν είναι δυνατόν να γίνουν από παραγωγούς των λίγων στρεμμάτων που δουλεύουν όπως τους αρέσει. Η τυποποίηση της παραγωγής προϋποθέτει γνώσεις και εξοπλισμό υψηλής αξίας που πρέπει να λειτουργήσει για πολλές ώρες τον χρόνο ώστε οι αποσβέσεις να είναι χαμηλές ανά μονάδα προϊόντος διατηρώντας χαμηλό το κόστος.

Οι προμήθειες των εφοδίων θα πρέπει να γίνονται ομαδικά για χαμηλές τιμές. Η οργάνωση των ομάδων πρέπει να στηρίζεται σε αυστηρούς κανόνες οι οποίοι πρέπει να τηρούνται από όλους. Η παραμικρή παρατυπία έχει επίπτωση σε όλους. Γι’ αυτό η διαχείριση των ομάδων πρέπει να ανατεθεί σε τεχνοκράτες που θα εφαρμόζουν αυστηρά και δίκαια τους κανόνες.

5. Καλλιέργειες υπό κάλυψη(θερμοκήπια –διχτυοκήπια). Οι καλλιέργειες υπό κάλυψη αποτελούν μία από τις πιο δυναμικές μορφές της πρωτογενούς παραγωγής και μπορούν να δώσουν λύση σε σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η αγροτική παραγωγή (μειωμένοι υδατικοί πόροι, υποβάθμιση εδαφών, κλιματική αλλαγή, ανθεκτικότητα εχθρών και ασθενειών).

Στη σημερινή παραγωγή γεωργικών προϊόντων υπό κάλυψη δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση της ποιότητας καθώς και στη μείωση των ενεργειακών και χημικών εισροών παρά στην αύξηση της παραγωγής.

Για να γίνει όμως δυνατή και οικονομικά βιώσιμη η ανάπτυξη των καλλιεργειών αυτών, θα πρέπει να γίνει τόσο εκσυγχρονισμός των υπαρχουσών μονάδων όσο και ανάπτυξη νέων στις οποίες θα γίνεται υιοθέτηση τεχνικών και τεχνολογιών προσαρμοσμένων στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την αειφορία των αγροτικών οικοσυστημάτων.

* Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πρόεδρος του Συμβουλίου Καινοτομίας Περιφέρειας Θεσσαλίας

** Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υπεύθυνος της ομάδας εργασίας πρωτογενούς τομέα του Συμβουλίου Καινοτομίας